Kasztan jadalny
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | bukowce | |
| Rodzina | bukowate | |
| Rodzaj | kasztan | |
| Gatunek | kasztan jadalny | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Castanea sativa Mill. Gard.Dict.ed.8, 1768 | ||
| Mapa zasięgu | ||
 Prawdopodobny naturalny zasięg pierwotny Introdukowany i zadomowiony | ||
Kasztan jadalny (Castanea sativa Mill.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.).
Spis treści
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Kiedyś gatunek występujący tylko na południe od Alp, rozpowszechniony przez Rzymian w Europie Zachodniej i Słowacji[2]. Obecnie rozpowszechniony w basenie Morza Śródziemnego, Azji Mniejszej i na Kaukazie.
W Polsce rosną głównie na Pomorzu Zachodnim i Dolnym Śląsku. Lokalnie występować mogą populacje zadomowione, znajdujące się poza uprawą (kenofit)[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Drzewo wysokości do 35 m, o pniu pokrytym brunatną, głęboko spękaną korowiną. Korona gęsta, kulista. Młode pędy delikatnie omszone, później nagie, o wzroście sympodialnym.
- Pąki
- Młode omszone, okryte 2–4 skrętoległymi łuskami. Brak pąków szczytowych (sympodium).
- Liście
- Ustawione w dwóch prostnicach, młode pod spodem delikatnie omszone, potem nagie, sztywne. Blaszka liściowa piłkowana o ilości nerwów równej ilości ząbków. Liść długości 10–25 cm podłużnie lancetowaty, o nasadzie szerokoklinowatej. Ogonek do 3 cm.
- Kwiaty
- Kwiaty męskie żółte, zebrane w stojące kwiatostany (kotki) do 35 cm, kwiaty żeńskie nieliczne, zebrane u podstawy. Kwitnie w czerwcu–lipcu.
- Owoce
- Orzechy. Okrywa owocowa zielona kupula, pokryta gęstymi, ostrymi kolcami, pękająca 3–4 klapami, zawierająca 2 lub 3 nasiona. Orzech pokryty jest cienką, brązową, błyszczącą skórką z wyraźnie zachowanymi na szczycie zeschniętymi resztkami szyjek słupka. Dojrzewają w październiku–listopadzie. Często nazywany maronem[4].
- Nasiona
- Bezbielmowe (rezerwuarem węglowodanów są liścienie zarodka).
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Świeże kasztany jadane są na surowo, wyschnięte spożywane są po upieczeniu oraz konserwowane jako kompoty. Na Węgrzech i Słowacji przetarta masa kasztanowa (węg. gesztenye püré, słow. gaštanové pyré), świeża albo mrożona, przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia lub używana jako dodatek do wyrobów cukierniczych (wypieków, deserów), mięs. W Niemczech jada się chętnie zupę kasztanową.
Obecność w kulturze i symbolice[edytuj | edytuj kod]
Kasztan jadalny symbolizuje mądrą przezorność[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-01-05].
- ↑ Tamara Reháčková: Cudzokrajné druhy drevín v historických parkoch Bratislavy. Bratislava: Cicero, 2009. ISBN 978-80-969678-6-5. (słow.)
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 122. ISBN 83-7129-141-8.
- ↑ Leksykon symboli. Warszawa: ROK Corporation, 1991. ISBN 83-85344-23-3.
