Kasztan jadalny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Kasztan jadalny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Rodzaj

kasztan

Gatunek

kasztan jadalny

Nazwa systematyczna
Castanea sativa Mill.
Gard.Dict.ed.8, 1768
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg
Mapa zasięgu

     Prawdopodobny naturalny zasięg pierwotny

     Introdukowany i zadomowiony

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kasztan jadalny (Castanea sativa Mill.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae).

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Kiedyś gatunek występujący tylko na południe od Alp, rozpowszechniony przez Rzymian w Europie Zachodniej i Słowacji[4]. Obecnie rozpowszechniony w basenie Morza Śródziemnego, Azji Mniejszej i na Kaukazie.

Pokrój
Liść
Kotki męskie
Owoc
Przekrój przez pień

W Polsce kasztan jadalny rośnie głównie na Pomorzu Zachodnim i Dolnym Śląsku. Lokalnie występować mogą populacje zadomowione, znajdujące się poza uprawą[5]. Gatunek ma status zadomowionego antropofita (kenofita)[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Drzewo wysokości do 35 m, o pniu pokrytym brunatną, głęboko spękaną korowiną. Korona gęsta, kulista. Młode pędy delikatnie omszone, później nagie, o wzroście sympodialnym.
Pąki
Młode omszone, okryte 2–4 skrętoległymi łuskami. Brak pąków szczytowych (sympodium).
Liście
Ustawione w dwóch prostnicach, młode pod spodem delikatnie omszone, potem nagie, sztywne. Blaszka liściowa piłkowana o ilości nerwów równej ilości ząbków. Liść długości 10–25 cm podłużnie lancetowaty, o nasadzie szerokoklinowatej. Ogonek do 3 cm.
Kwiaty
Kwiaty męskie żółte, zebrane w stojące kwiatostany (kotki) do 35 cm, kwiaty żeńskie nieliczne, zebrane u podstawy. Kwitnie w czerwcu–lipcu.
Owoce
Orzechy. Okrywa owocowa zielona kupula, pokryta gęstymi, ostrymi kolcami, pękająca 3–4 klapami, zawierająca 2 lub 3 nasiona. Orzech pokryty jest cienką, brązową, błyszczącą skórką z wyraźnie zachowanymi na szczycie zeschniętymi resztkami szyjek słupka. Dojrzewają w październiku–listopadzie. Często nazywany maronem[7].
Nasiona
Bezbielmowe (rezerwuarem węglowodanów są liścienie zarodka).

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Świeże kasztany jadane są na surowo, wyschnięte spożywane są po upieczeniu oraz konserwowane jako kompoty. Na Węgrzech i Słowacji przetarta masa kasztanowa (węg. gesztenye püré, słow. gaštanové pyré), świeża albo mrożona, przeznaczona jest do bezpośredniego spożycia lub używana jako dodatek do wyrobów cukierniczych (wypieków, deserów), mięs. W Niemczech jada się chętnie zupę kasztanową.

Obecność w kulturze i symbolice[edytuj | edytuj kod]

Kasztan jadalny symbolizuje mądrą przezorność[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
  3. ↑ Castanea sativa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. ↑ Tamara Reháčková: Cudzokrajné druhy drevín v historických parkoch Bratislavy. Bratislava: Cicero, 2009. ISBN 978-80-969678-6-5. (słow.).
  5. ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 122. ISBN 83-7129-141-8.
  8. ↑ Leksykon symboli. Warszawa: ROK Corporation, 1991. ISBN 83-85344-23-3.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kasztan_jadalny&oldid=67231966”