Kategorie rękopisów Nowego Testamentu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kategorie rękopisów Nowego Testamentu – klasyfikacja manuskryptów Nowego Testamentu na pięć grup[1], wprowadzona w 1981 roku przez Kurta i Barbarę Aland w Der Text des Neuen Testaments. Przynależność do kategorii uzależniona jest od relacji manuskryptu do różnych typów tekstu NT. Generalnie mówiąc, najwcześniejsze, aleksandryjskie rękopisy zostały zaklasyfikowane do I kategorii, podczas gdy późne, bizantyjskie rękopisy zaliczone zostały do kategorii V. Przy ocenie tekstu Aland zastosował metodę 1000 lekcji z 1000 miejsc NT[a]. Aland dobrał te miejsca NT, w których tekst bizantyjski jest różny od tekstu pozostałych rękopisów. Owe 1000 miejsc nie obejmuje jednak wszystkich ksiąg NT, Aland nie uwzględnił Ewangelii Mateusza i Łukasza[2]. Klasyfikacją tą Aland objął ponad 500 rękopisów. Są to rękopisy papirusowe, majuskułowe i minuskułowe. Klasyfikacja nie dotyczy lekcjonarzy[3].

Opis kategorii[edytuj | edytuj kod]

Kategoria I[edytuj | edytuj kod]

Ta kategoria reprezentuje najwcześniejsze i najlepsze rękopisy. Zdaniem Alanda rękopisy tej kategorii zawsze powinny być uwzględniane w wydaniach oryginalnego tekstu. Należą tu wyłącznie rękopisy przekazujące tekst aleksandryjski (bez obcych naleciałości)[4].

Kategoria II[edytuj | edytuj kod]

Rękopisy wysokiej jakości, podobne do rękopisów I kategorii i są one ważne w badaniach nad tekstem NT, różnią się jednak od rękopisów I kategorii tym, że zawierają obce naleciałości. Do tej kategorii należą rękopisy przekazujące tekst aleksandryjski z obcymi naleciałościami, przede wszystkim tekstu bizantyjskiego. Ich tekst nazywany bywa egipskim[5].

Kategoria III[edytuj | edytuj kod]

Rękopisy o różnym znaczeniu; zazwyczaj są pomocne przy odtwarzaniu oryginalnego tekstu, ale są szczególnie ważne dla odtworzenia historii tekstu. Należą tu rękopisy reprezentujące przede wszystkim tekst cezarejski, ale również najlepsze rękopisy tekstu bizantyjskiego. Należą tu rękopisy podrodzin tekstu cezarejskiego f1 i f13, które są najbardziej reprezentatywne dla tej grupy[5]. Tekst tych rękopisów znajduje się pod silnym wpływem tradycji bizantyjskiej, ale nie jest to wpływ przeważający. Należą tu też rękopisy, których tekstualna przynależność nie została dokładnie zbadana. Rękopisy tej kategorii wymagają dalszych badań[6].

Kategoria IV[edytuj | edytuj kod]

Kategorię IV stanowią rękopisy tekstu zachodniego, których najważniejszym reprezentantem jest Kodeks Bezy[5].

Kategoria V[edytuj | edytuj kod]

Do tej kategorii należą rękopisy, których tekst został skażony w największym stopniu. Należą tu przede wszystkim rękopisy przekazujące tekst bizantyński. Są one uznawane za bezwartościowe dla odtworzenia oryginalnego tekstu[5].

Podział greckich rękopisów według wieku i kategorii[edytuj | edytuj kod]

(Zobacz: Aland, 159–162.)

I II III IV V
150 p52, p90
200 p32, p46, p64/67, p66, p77, 0189
250 p1, p4, p5, p9, p12, p15, p20, p22, p23, p27, p28, p29, p30, p39, p40, p45, p47, p49, p53, p65, p70, p75, p80, p87, 0220 0212 p48, p69
300 p13, p16, p18, p37, p72, p78, 0162 p38, 0171
350 p10, p24, p35, 01, 03 p6, p8, p17, p62, p71, p81, p86, 0185 p88, 058?, 0169, 0188, 0206, 0207, 0221, 0228, 0231, 0242
400 057 p19, p51, p57, p82, p85, 0181, 0270 p21, p50, 059, 0160, 0176, 0214, 0219
450 02 (prócz Ewangelii), 0254 p14, 04, 016, 029, 048, 077, 0172, 0173, 0175, 0201, 0240, 0244, 0274 02 (Ewangelie), 032, 062, 068, 069, 0163, 0165?, 0166, 0182, 0216, 0217, 0218, 0226, 0227, 0236, 0252, 0261 05 026, 061
500 p56, 071, 076, 088, 0232, 0247 p54, p63, 072, 0170, 0186, 0213
550 p33+58, 06, 08, 073, 081, 085, 087, 089, 091, 093, 094, 0184, 0223, 0225, 0245 p2, p36, p76, p83, p84, 06, 015, 035, 040, 060, 066, 067, 070, 078, 079, 082, 086, 0143, 0147, 0159, 0187, 0198, 0208, 0222, 0237, 0241, 0251, 0260, 0266 022, 023, 024, 027, 042, 043, 064, 065, 093, 0246, 0253, 0265?
600 p26 p43, p44, p55, 083 p3, 0164, 0199
650 p74, 098 p11, p31, p34, p79, 0102, 0108, 0111, 0204 p59, p68, 096, 097, 099, 0106, 0107, 0109, 0145, 0167, 0183, 0200, 0209, 0210, 0239, 0259, 0262 p73, 0103, 0104, 0211
700 p42, p61, p60
750 019, 0101, 0114, 0156, 0205, 0234 p41, 095, 0126, 0127, 0146, 0148, 0161, 0229, 0233, 0238, 0250, 0256 07, 047, 054?, 0116, 0134
800 044 044
850 33 010, 038, 0155, 0271, 33, 892, 2464 012, 025 (oprócz Dz, Ap), 037, 050, 0122, 0128, 0130, 0131, 0132, 0150, 0269, 565 09, 011, 013, 014, 017, 018, 020, 021, 025 (Dz, Ap), 030, 031, 034, 039, 041, 045, 049, 053?, 063, 0120, 0133, 0135, 0136?, 0151, 0197, 0248, 0255, 0257, 0272, 0273?, 461
900 1841 0115, 1424 1424, 1841
950 1739 0177, 0243?, 1739, 1891, 2329 051, 075, 0105, 0121a, 0121b, 0140, 0141, 0249, 307, 1582, 1836, 1845, 1874, 1875, 1912, 2110, 2193, 2351 028, 033, 036, 046, 052, 056, 0142, 1874, 1891
1050 1175, 1243, 2344 81, 323, 945, 1006, 1854, 1962, 2298 28, 104, 181, 323, 398, 424, 431, 436, 451, 459, 623, 700, 788, 1243, 1448, 1505, 1838, 1846, 1908, 2138, 2147, 2298, 2344, 2596? 103, 104, 181, 398, 431, 451, 459, 945, 1006, 1448, 1505, 1846, 1854, 2138, 2147, 2298
1100 256, 1735 1735, 1910 256
1150 1241 36, 610, 1611, 2050, 2127 1, 36, 88, 94?, 157, 326, 330, 346, 378, 543, 826, 828, 917, 983, 1071, 1241, 1319, 1359, 1542b, 1611, 1718, 1942, 2030, 2412, 2541, 2744 1, 180, 189, 330, 378, 610, 911, 917, 1010, 1241, 1319, 1359, 1542b?, 2127, 2541
1200 1573 1573
1250 2053, 2062 442, 579, 1292, 1852 6, 13, 94, 180, 206, 218, 263, 365, 441, 614, 720, 915, 1398, 1563, 1641, 1852, 2374, 2492, 2516, 2542, 2718? 6, 94?, 180, 206, 218, 263, 365, 597, 720, 1251?, 1292, 1398, 1642, 1852, 2374, 2400, 2492?, 2516
1300 1342
1350 1067, 1409, 1506, 1881 5, 209, 254, 429, 453, 621, 629, 630, 1523, 1534, 1678?, 1842, 1877, 2005, 2197, 2200, 2377 5?, 189, 209, 254, 429, 1067, 1409, 1506, 1523, 1524, 1877, 2200
1400 2495
1450 322 69, 205, 322, 467, 642, 1751, 1844, 1959, 2523, 2652 69, 181, 205, 429, 467, 642, 886, 2523, 2623, 2652?
1500 61, 522, 918, 1704, 1884 61, 522, 918, 1704
1550- 2427 849, 2544 2544

Niedoskonałości kategorii Alanda[edytuj | edytuj kod]

Nie zawsze wiadomo, dlaczego dany rękopis zaliczony został do II, a nie do III kategorii. Kodeks Augiański zaklasyfikowany został do II kategorii, podczas gdy podobny do niego Kodeks Boerneriański – do III kategorii. Kwestionowanym bywa zaliczenie grupy tzw. „purpurowych kodeksów uncjalnych” (Φ, N, O, Σ) do kategorii V, ponieważ reprezentują tekst bizantyjski we wczesnej jego fazie.

W Kodeksie Aleksandryjskim tekst Ewangelii zaliczony został do III kategorii, natomiast tekst pozostałych ksiąg NT – do I kategorii. W Kodeksie Porfirianus (025) tekst księgi Dziejów Apostolskich zaliczony został do V kategorii, natomiast pozostałych ksiąg – do III kategorii. Metody tej jednak nie stosuje się przy Kodeksie Efrema i innych eklektycznych rękopisach, nawet tych, w których łatwo wyodrębnić partie przekazujące inny tekst (np. Kodeks Koridethi (038)).

Kodeks 055 — jest to zbiór komentarzy do czterech Ewangelii — nie został zaliczony do żadnej z kategorii. Kodeks 080, ze względu na krótkość, nie został zaliczony do żadnej z kategorii. Kodeks 0100, 0196 nie zostały zaliczone do żadnej z kategorii.

Zaliczenie do I kategorii (rękopis reprezentuje tekst zachodni) też budzi kontrowersje. Philip Comfort przypuszcza, że Aland umieścił go w I kategorii tylko ze względu na liczbę błędów oraz liczbę indywidualnych wariantów tekstowych[7].

Klasyfikacja ta wysoko ocenia — co jest charakterystyczne dla niemieckich biblistów — wartość tekstu aleksandryjskiego, którego głównym atutem jest znacząca liczba starożytnych rękopisów[8].

Poza kategorią IV, przynależność do kategorii uzależniona jest od tego, w jakim stopniu rękopis zawiera element aleksandryjski, a w jakim bizantyjski[9].

  • I kategoria — rękopisy niemal w 100% przekazują tekst aleksandryjski, przy niemal zupełnym braku elementu bizantyjskiego
  • II kategoria — tekst ma charakter aleksandryjski, ale z widocznymi naleciałościami, przede wszystkim bizantyjskimi
  • III kategoria — znaczący, bądź przeważający udział elementu bizantyjskiego
  • V kategoria — tekst bizantyjski w 100% lub niemal w 100%

Z powyższego schematu wyłamuje się IV kategoria, która została utworzona specjalnie dla tekstu zachodniego[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. W rzeczywistości było to 762 wariantów. (Thomas C. Geer, Analyzing and Categorizing New Testament Greek Manuscripts: Colwell Revisited, [w:] The Text of the New Testament in Contemporary Research, pod red. Bart D. Ehrman & Bruce M. Metzger, Wm. Eerdmans, Grand Rapids 1995, s. 258 ISBN 978-1-57910-727-7 ).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Aland i Aland 1995 ↓, s. 106n, 159-163, 332-337.
  2. Wisse 1982 ↓, s. 21.
  3. Aland i Aland 1995 ↓, s. 159.
  4. Aland i Aland 1995 ↓, s. 106, 159.
  5. a b c d Aland i Aland 1995 ↓, s. 106.
  6. Aland i Aland 1995 ↓, s. 335-336.
  7. Philip Comfort, The Text of the Earliest New Manuscripts, 2001, s. 74.
  8. Klimat panujący w Egipcie bardziej sprzyjał zachowaniu rękopisów, niż na przykład w Grecji. Niektóre rękopisy odnajdywane były w piasku pustyni.
  9. Kryterium to można sprowadzić do: bizantyjski — niebizantyjski.
  10. Tylko dla Ewangelii i Dziejów przekazujących tekst zachodni. Listy Pawła tekstu zachodniego zaliczane są do II lub III kategorii.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
  • Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982. ISBN 0-8028-1918-4.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]