Kazimierz Wyka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Wyka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 marca 1910
Krzeszowice

Data i miejsce śmierci

19 stycznia 1975
Kraków

Przyczyna śmierci

zawał serca

Miejsce spoczynku

Cmentarz Salwatorski, Kraków

Zawód, zajęcie

historyk literatury, krytyk, poseł

Miejsce zamieszkania

Kraków[1]

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor zwyczajny

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Ławeczka Kazimierza Wyki w Krzeszowicach

Kazimierz Wyka (ur. 19 marca 1910 w Krzeszowicach, zm. 19 stycznia 1975 w Krakowie) – polski historyk i krytyk literatury, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł na Sejm PRL I kadencji, członek prezydium Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w 1952 roku[2]

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem właściciela niewielkiego tartaku. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (1928–1932), m.in. pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego, Stefana Kołaczkowskiego i Kazimierza Nitscha. W latach 30. XX w. był jednym z najważniejszych krytyków literackich młodego pokolenia. W 1934 został asystentem w Seminarium Historii Literatury Polskiej UJ. w 1937 doktoryzował się na podstawie rozprawy „Studia nad programem Młodej Polski”. Po wybuchu II wojny ponownie zamieszkał w Krzeszowicach i przebywał tam do 1945. W czasie okupacji niemieckiej współpracował z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia. Działał w konspiracyjnym życiu literackim. Opublikował m.in. w podziemnym „Miesięczniku Literackim” List do Jana Bugaja (1943), poświęcony wierszom K. K. Baczyńskiego.

Po studiach pracował na tej uczelni jako asystent; po wojnie habilitował się (1946), a od 1948 był profesorem. Seminarium literackie Kazimierza Wyki stało się zalążkiem tzw. krakowskiej szkoły krytyki. W latach 1963–1965 pełnił funkcję prorektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1945–1950 był redaktorem naczelnym miesięcznika literackiego „Twórczość”.

W 1948 współtworzył Instytut Badań Literackich, na którego czele stał w latach 1953–1970. Pełnił mandat poselski w Sejmie PRL I kadencji (1952–1956).

W 1952 r. został członkiem korespondentem, a w 1961 r. członkiem rzeczywistym PAN[3].

Sygnatariusz Listu 34, krytykującego cenzurę w PRL; następnie wycofał swój podpis; jego nazwisko znalazło się też pod listem zbiorowym do The Times, zawierającym stwierdzenie, że w Polsce nie było represji i dyskredytującym Radio Wolna Europa.

W swych analizach literackich zajmował się szczególnie romantyzmem i Młodą Polską. Fascynowała go twórczość Stanisława Brzozowskiego. Był wnikliwym krytykiem współczesnej poezji polskiej, pisał m.in. o T. Różewiczu, Cz. Miłoszu, J. Harasymowiczu i A. Wacie.

Zmarł 19 stycznia 1975 w Krakowie[4]. Został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Salwatorskim (kwatera SC3-1-25)[5]. Obok niego pochowana została żona Jadwiga (1904–1988)[6].

Grób prof. Kazimierza Wyki na Cmentarzu Salwatorskim

Córką jest literaturoznawczyni i krytyczka literatury Marta Wyka (ur. 1938).

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • Pogranicze powieści, Kraków 1948, 1974, 1989
  • Cyprian Norwid, poeta i sztukmistrz, Kraków 1948
  • Legenda i prawda „Wesela”, Warszawa 1950
  • „Teka Stańczyka” na tle historii Galicji w latach 1849–1869, Wrocław 1951
  • Matejko i Słowacki, Warszawa 1953
  • O formie prawdziwej „Pana Tadeusza”, Warszawa 1955
  • Szkice literackie i artystyczne, t. 1–2, Kraków 1956
  • Życie na niby. Szkice z lat 1939–1945, Warszawa 1957, 1959, 1985, 2010
  • Rzecz wyobraźni, Warszawa 1959, 1977
  • Modernizm polski, Kraków 1959, 1968
  • Duch poetów podsłuchane. Pastisze, Kraków 1959, 1962
  • Krzysztof Baczyński 1921–1944, Kraków 1961
  • Makowski, Kraków 1963, 1973
  • Podróż do krainy nieprawdopodobieństwa, Kraków 1964
  • Łowy na kryteria, Warszawa 1965
  • Stara szuflada, Kraków 1967, wydanie 2, znacznie poszerzone w 2000
  • Norwid w Krakowie, Kraków 1967
  • Aleksander Fredro, Warszawa 1968, 1986
  • O potrzebie historii literatury. Szkice polonistyczne z lat 1944–1967, Warszawa 1969
  • Wędrówki po tematach, t. 1–3, Kraków 1971
  • Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971
  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny (współautor), Warszawa 1985
  • Pokolenia literackie, Kraków 1977, 1989
  • Młoda Polska, t. 1–2, Kraków 1977, 1987
  • Różewicz parokrotnie, Warszawa 1977
  • Nowe i dawne wędrówki po tematach, Warszawa 1978
  • Opowiadania, Kraków 1978
  • Reymont, czyli Ucieczka do życia, Warszawa 1979
  • Odeszli, Warszawa 1983
  • List do Jana Bugaja. Droga do Baczyńskiego, Warszawa 1986
  • Cyprian Norwid, Kraków 1989
  • Baczyński i Różewicz, Kraków 1994
  • Wyznania uduszonego, Kraków 1995
  • Wśród poetów, Kraków 2000
  • Tylnym pomostem. Felietony zebrane, Kraków 2010

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

  • Nagroda „Życia literackiego” (1958)
  • Nagroda Państwowa I i II stopnia – trzykrotnie; w tym I stopnia (1972)[11]
  • Nagroda Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1972)
  • Nagroda Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1974)

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Bemowo zostało nadanie imię Kazimierza Wyki[12].

W 1980 Prezydent Miasta Krakowa ustanowił literacką Nagrodę im. Kazimierza Wyki.

W 1986 Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej ufundowało tablicę pamiątkową z popiersiem K. Wyki. Odsłonięcie jej nastąpiło 16 grudnia 1986 na froncie budynku, gdzie się urodził (obecna ul. K. Wyki nr 8).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wspólna wanna. Rozmowa Czesława Miłosza i Tadeusza Różewicza. Rozmawiała Renata Gorczyńska. „Tygodnik Powszechny”, 2011-10-05. 
  2. ↑ Trybuna Robotnicza, nr 294 (2726), 8 grudnia 1952 roku, s. 2.
  3. ↑ Wyka, Kazimierz, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-10-09].
  4. ↑ Stanisław Stanuch. Zmarł prof. Kazimierz Wyka. „Dziennik Polski”, s. 1-2, Nr 16 z 20 stycznia 1975. 
  5. ↑ Kazimierz Wyka. krakowsalwator.artlookgallery.com. [dostęp 2017-07-14].
  6. ↑ Jadwiga Wyka. krakowsalwator.artlookgallery.com. [dostęp 2017-07-14].
  7. ↑ M.P. z 1956 r. nr 67, poz. 835 „za zasługi położone przy sporządzeniu Wydania Narodowego dzieł Adama Mickiewicza”.
  8. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  9. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  10. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  11. ↑ Dziennik Polski, rok XXVIII, nr 172 (8835), s. 3.
  12. ↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 1.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Stanisław Stanuch. Zmarł prof. Kazimierz Wyka. „Dziennik Polski”, s. 1–2, Nr 16 z 20 stycznia 1975. 
  • Lesław M. Bartelski, Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Leksykon, Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN, 1995 (hasło Wyka Kazimierz, s. 473–474).
  • Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 6, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 2004, s. 315–516.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Wyka&oldid=71926560”