Kiełpin (województwo mazowieckie)
52°21′18″N 20°51′57″E/52,355000 20,865833| wieś | |
 Granica pomiędzy Kiełpinem a Dziekanowem Bajkowym, ul. Graniczka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
1919[2] |
| Strefa numeracyjna |
22 |
| Kod pocztowy |
05-092[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WZ |
| SIMC |
0005144[4] |
Położenie na mapie gminy Łomianki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu warszawskiego zachodniego  | |
| 52°21′18″N 20°51′57″E/52,355000 20,865833[1]
| |
Kiełpin – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie warszawskim zachodnim, w gminie Łomianki[4][5]. Tworzy jedno sołectwo wraz z Kiełpinem Poduchownym.
Według stanu na dzień 31 grudnia 2008 sołectwo Kiełpin ma powierzchnię 297,4 ha i 1381 mieszkańców[6].
Wieś szlachecka położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[7].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Słowo kiełp to prasłowiańskie określenie łabędzia[8]. Nazwę należy wiązać z występowaniem tu tych ptaków. Pierwsza pisana wzmianka o miejscowości pochodzi z 1426 roku[9].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kiełpin leży na skraju tarasu zalewowego Wisły na żyznych madach nadwiślańskich. Znajduje się na północ od Łomianek i na południe od Dziekanowa Polskiego oraz gminy Czosnów. Na północnym skraju wsi znajduje się Jezioro Kiełpińskie.
Granice sołectwa Kiełpin[edytuj | edytuj kod]
Granice sołectwa wyznaczają obszar ograniczony[10]:
- od zachodu granicą sołectwa Dziekanów Leśny wzdłuż ulicy Kolejowej i dalej granicą sołectwa Dziekanów Bajkowy wzdłuż osi ulicy Wiklinowej i dalej wzdłuż osi ulicy Rolniczej, do ulicy Sienkiewicza, dalej przez tereny rolne do osi ul. Przy Jeziorze równolegle do ulicy Rolniczej. Dalej przez tereny rolne wzdłuż granicy sołectwa Dziekanów Polski do ul. Brzegowej.
- od północy granicą sołectwa Kępa Kiełpińska wzdłuż osi ul. Brzegowej do ul. Armii Poznań,
- od wschodu granicą sołectwa Łomianki Chopina wzdłuż ulicy Armii Poznań do granicy miasta Łomianki i dalej granicą miasta Łomianki do ulicy Kolejowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Teren ten zamieszkały był już w X–XI w. i istniało tu osadnictwo związane z traktem z Czerska do Płocka.
Miejscowość od końca XIII wieku należała do rodu Nałęczów z Nowego Dworu, którzy prawdopodobnie posiadali tu swój dwór. Około 1426 Kiełpin był w posiadaniu Ścibora z Sąchocina herbu Rogala, marszałka dworu księcia mazowieckiego Janusza I. Po śmierci Ścibora Kiełpin z połową dóbr przypadł jego synowi Janowi Sąchockiemu z Obrębu, który w 1444 sprzedał go swojemu kuzynowi Janowi z Węgrzynowa herbu Rogala, marszałkowi dworu księcia mazowieckiego Bolesława IV, późniejszemu wojewodzie mazowieckiemu (1466–1472)[9].
8 lutego 1461 w Jeżowie biskup poznański Andrzej Bniński wydzielił teren nowej parafii z dotychczasowej parafii w Łomnach Wielkich, erygował parafię w Kiełpinie oraz poświęcił drewniany kościół fundacji Jana z Węgrzynowa[9].
W 1603 roku parafia w Kiełpinie prowadziła szkołę, znajdującą się przy budynku plebanii, a sama parafia liczyła 300 osób[11]. W 1792 roku na skutek wylewów Wisły, kościół w Kiełpinie uległ znacznym zniszczeniom. W 1864 roku spłonął dach i dzwonnica. W wyniku powodzi kościół uległ zniszczeniu i w 1924 r. nastąpiło przeniesienie parafii do Łomianek. Parafia Kiełpin liczyła w końcu XIX wieku 900 mieszkańców[12]. Nowy budynek kościoła powstał w 1926 w Łomiankach, następnie uszkodzony w czasie II wojny światowej, po wielu remontach rozebrany w 2003 roku[9].
Wieś od XIX wieku znajdowała się w powiecie warszawskim w gminie Młociny[12]. Po włączeniu Młocin do Warszawy w latach 50. XX wieku powstała gmina Łomianki, do której obecnie należy wieś Kiełpin. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa warszawskiego.
W 2004 erygowany został w Kiełpinie dom prowincjalny bł. Damiana de Veuster zakonu sercanów bialych przy ul. Rolniczej 219 wraz z pół-publiczną kaplicą bł. Damiana, od 2008 odbywają się tu publiczne msze święte[13].
Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się plac zabaw i skatepark (róg ul. Cienistej i ul. Rolniczej), gdzie w 2012 powstał dwufunkcyjne boisko (do koszykówki i siatkówki) o wymiarach 24 × 33 m o sztucznej nawierzchni[14]. Drugi plac zabaw dla osiedla Łomianki Górne znajduje się przy ul. Mokrej 12[15] przy granicy Łomianek i Kiełpina.
Dodatkowo przez teren wsi przechodzą dwie ścieżki rowerowe – wzdłuż ulicy Warszawskiej i Ogrodowej.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Wpisane do rejestru zabytków nieruchomych[16]:
- cmentarz rzym.-kat., pocz. XIX w.; nr rej.: 1376 z 26.07.1989
- dzwonnica, drewn. po 1930; nr rej.: jw.
Cmentarz[edytuj | edytuj kod]
Na miejscowym cmentarzu, oprócz nagrobków rodziny de Poths (ostatnich dziedziców Łomianek), znajdują się także:
- mogiły 2500 żołnierzy 39 oddziałów Armii „Poznań” i „Pomorze”, którzy zginęli w dniach 19 i 22 września 1939 pod Wólką Węglową i w Łomiankach, a wśród nich tablice poświęcone pamięci żołnierzy z jednostek:
- pomnik ku czci załogi amerykańskiego bombowca B-17G „Do zobaczenia” por. Francisa Akinsa zestrzelonego 18 września 1944 nad Dziekanowem Leśnym
- pomnik ku czci ofiar Katynia
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52967
- ↑ Urząd Gminy Łomianki: BIP. [dostęp 2021-11-18].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 470 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Zarządy osiedli. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Gmina Łomianki. [dostęp 2009-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)].
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 265.
- ↑ Aleksander Bruckner: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927, s. 227.
- ↑ a b c d Artur K. F. Wołosz: Powstanie i dzieje parafii. Rzymskokatolicka parafia pw. św. Małgorzaty DM, 2011. [dostęp 2012-05-30].
- ↑ Statut samorządu mieszkańców sołectwa Kiełpin, Załącznik nr 6 do Uchwały Nr XVIII/112/2004 rady Miejskiej w Łomiankach z dnia 30 marca 2004 r. (dostęp 2008-12-22).
- ↑ Akcja Katolicka: O Parafii. Parafia pw. Świętej Małgorzaty DM. [dostęp 2010-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-28)].
- ↑ a b Kiełpin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 40.
- ↑ Dom Prowincjalny Zgromadzenia Najświętszych Serc. sscc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-30)]. (dostęp 2008-12-22).
- ↑ Gmina wybuduje nowoczesne boisko. UM Łomianki, 2012-06-20. [dostęp 2012-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ Place zabaw. UM Łomianki. [dostęp 2012-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-07)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 175 [dostęp 2015-10-02].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lechosław Herz: Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej. Warszawa: Sport i Turystyka, 1990. ISBN 83-217-2258-X.
- Cmentarz w Kiełpinie. Spacer trzeci. „Spacerownik po Łomiankach”. s. 26–39.
- Kiełpin, IH PAN
- Siedziba gminy: Łomianki
