Kihnu (wyspa)
 Wybrzeże Kihnu | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
17,1 km² |
| Długość linii brzegowej |
30,19 km |
| Najwyższy punkt |
8,5 m n.p.m. |
| Populacja (2014) • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Estonii  | |
 58°08′04,09″N 24°00′23,40″E/58,134470 24,006500
| |
 Położenie wyspy | |
Kihnu – niewielka wyspa w Zatoce Ryskiej należąca do Estonii.
W 2003 roku przestrzeń kulturowa Kihnu została proklamowana Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości a w 2008 roku wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Wyspa leży na Morzu Bałtyckim w Zatoce Ryskiej. Z powierzchnią 17,1 km² jest siódmą co do wielkości wyspą Estonii[2]. Ma 7 km długości i 3,3 km szerokości a jej linia brzegowa liczy 30,19 km[2]. Wybrzeże Kihnu jest niskie i kamieniste. Powierzchnia płaska z najwyższym wzniesieniem sięgającym 8,5 m n.p.m.[2]
Na wyspie panuje klimat morski, średnia roczna temperatura wynosi +5,5°C, a średnia temperatura lipca to +17°C[2]. Średnia roczna prędkość wiatru przewyższa 6 m/s[2].
Administracyjnie wyspa leży w prowincji Parnawa, a jej cztery osady: Linaküla, Rootsiküla, Sääre i Lemsi tworzą gminę Kihnu[2].
W leżącej na wschodzie wyspy Lemsi znajduje się port zapewniający główne połączenie z lądem[2]. W Sääre znajdują się: siedziba władz lokalnych, szpital, szkoła, muzeum regionalne z wystawą poświęconą kapitanowi Kihnu Jõnnowi (1848–1913) i pracami malarza Jaana Oada (1899–1984)[3], kościół i centrum kultury z biblioteką[2]. W Linaküli, w północnej części wyspy, zlokalizowane są: poczta i sklepy[2]. W Rootsiküla, na południu wyspy, znajduje się kamień upamiętniający kapitana Jõnna, stacja meteorologiczna i wybudowana w 1865 roku latarnia morska Kihnu[2][4].
W 2014 roku na wyspie mieszkało 510 osób[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ślady pierwszej działalności ludzkiej na wyspie pochodzą z epoki kamienia[5]. Pierwsi osadnicy pojawili się najprawdopodobniej po pierwszym powstaniu ludowym w 1343 roku – powstaniu w noc św. Jerzego[5]. Pierwsza pisemna wzmianka o wyspie (Kyne) pochodzi z 1386 roku[5]. Należała wówczas do Biskupstwa Saare-Lääne. W późniejszych czasach wielokrotnie zmieniała właścicieli. Od roku 1562 należała do Danii. W 1565 roku duński król Magnus Inflancki scedował wyspę Unii polsko-litewskiej, w zamian otrzymując część Saremy. Polacy mieli wyspę w posiadaniu do roku 1600 (z przerwą w latach 1575–1582, kiedy to wyspa należała do Rosji). W 1600 wyspa przeszła we władanie Szwecji (w latach 1627–1680 wyspa była własnością prywatną[4]), a w 1710 roku Imperium Rosyjskiego.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Przez lata izolowanej egzystencji wyspiarze wytworzyli i zachowali unikatową kulturę, której bliżej do krajów skandynawskich, niż kontynentalnej Estonii. Przejawia się ona w miejscowej gwarze, zwyczajach, legendach (przez niektórych określanych jako sagi), ludowych pieśniach oraz charakterystycznych strojach (pasiaste, żabotowe spódnice).
Kultura Kihnu ukształtowała się pod wpływem morza – mężczyźni wychodzili w morze łowić ryby i polować na foki, a kobiety podczas ich długich nieobecności zajmowały się prowadzeniem domu i gospodarstw[6], co ukształtowało kulturę matriarchalną[3].
Kobiety pielęgnowały tradycje – pieśni runicznych, ceremonii i obrzędów oraz rękodzielnictwa[6]. Śpiew stał się integralnym elementem wspólnej pracy i obchodów świąt religijnych, m.in. wigilii św. Jana, św. Katarzyny i Bożego Narodzenia[6]. Do dnia dzisiejszego kobiety tkają ręcznie na krosnach tradycyjne wełniane dzianiny, z których szyją stroje ludowe; z wełny dziergają rękawiczki, pończochy i bluzki, często w jasnych kolorach i jaskrawe paski, które zdobią dodatkowo haftami[6]. Wiele ze wzorów nawiązuje do estońskich mitów i legend[3]. Kobiety w dalszym ciągu noszą tradycyjne pasiaste spódnice z fartuchami na co dzień[3].
W 2003 roku przestrzeń kulturowa Kihnu została proklamowana Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości a w 2008 roku wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Statistics Estonia: POPULATION, 1 JANUARY by Administrative unit or type of settlement, Sex, Year and Age – ..Kihnu rural municipality. [dostęp 2015-04-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Kihnu Vald: Kihnu saarest. [dostęp 2015-04-12]. (est.).
- ↑ a b c d Kultura wyspy Kihnu. [w:] Visitestonia.com [on-line]. [dostęp 2015-04-12]. (pol.).
- ↑ a b Eestigiid.ee: Kihnu vald. [dostęp 2015-04-12]. (est.).
- ↑ a b c Kihnu Vald: Varasem ajalugu. [dostęp 2015-04-12]. (est.).
- ↑ a b c d e UNESCO ICH: Kihnu cultural space. [dostęp 2015-04-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- UNESCO: The Kihnu Cultural Space. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-04-11]. (ang.).