Klasizm
Klasizm, dyskryminacja klasowa – określenie powiązane z koncepcją walki klas, oznacza w największym uproszczeniu uprzedzenie lub dyskryminację ze względu na klasę społeczną. Obejmuje indywidualne postawy, zachowania, politykę i systemowe praktyki, które dają korzyści klasie wyższej kosztem klasy niższej[1].
Klasa społeczna odnosi się w tym kontekście nie tylko do klas w ujęciu marksistowskim jako warstw społecznych ale szerzej do sposobu grupowania ludności w hierarchii opartego na bogactwie, dochodach, edukacji, zawodzie i sieci społecznej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Struktury klasowe istniały w uproszczonej formie w społeczeństwach przedrolnych, ale zaczęły się kształtować w kompleksowe struktury dopiero po powstaniu cywilizacji opartych na rolnictwie z nadwyżką żywności[2]. Klasizm jako zjawisko pojawił się dopiero w XVIII wieku[3]. Lista, według której ludzie byli sklasyfikowani od najniższego statusu do najwyższego, zaczynała się od poddanych lub chłopów, przez rycerzy lub szlachtę, aż do monarchy.
Współczesny klasizm, z mniej sztywnymi strukturami klasowymi, jest trudniejszy do zidentyfikowania. Psycholog Thomas Fuller-Rowell stwierdza: „Doświadczenia dyskryminacji [klasowej] są często subtelne, a nie rażące, a dokładny powód niesprawiedliwego traktowania często nie jest dla ofiary jasny”.
Intersekcjonalność[edytuj | edytuj kod]
Nierówności społeczno-ekonomiczne, rasowe/etniczne i płciowe są szeroko opisywane, ale sposób intersekcji tych trzech osi opresji i dyskryminacji, widoczny m.in. w wynikach akademickich i pozaakademickich dzieci w wieku szkolnym w USA, nie jest jeszcze dobrze zrozumiany[4].
Według Slavoja Žižka również w przypadku feminizmu dyskryminacja klasowa ma duże znaczenie. Uważa on, że feminizm „może funkcjonować jako ideologiczne narzędzie dla wyższej klasy średniej potwierdzające jej wyższość nad »patriarchalnymi i nietolerancyjnymi« klasami niższymi”[5].
Klasizm personalny i zinstytucjonalizowany[edytuj | edytuj kod]
Termin „klasizm” może odnosić się do osobistych uprzedzeń wobec klas niższych, a także do instytucjonalnego klasizmu, podobnie jak termin „rasizm” może odnosić się wyłącznie do osobistych uprzedzeń lub rasizmu instytucjonalnego. Ten ostatni został zdefiniowany jako „sposób, w jaki świadomy lub nieświadomy klasizm przejawia się w różnych instytucjach naszego społeczeństwa”[6].
Podobnie jak w przypadku klas społecznych, różnica w statusie społecznym między ludźmi decyduje o tym, jak zachowują się względem siebie oraz o uprzedzeniach, jakie prawdopodobnie mają wobec siebie. Osoby o wyższym statusie na ogół nie mieszają się z osobami o niższym statusie i często są w stanie wpływać na działania innych ludzi poprzez oddziaływanie na prawa i standardy społeczne[7].
Czasami zamiast słowa „personalny” w określeniu „klasizm personalny” używa się słowa „interpersonalny”[8]. Kontrastuje on z klasizmem zinstytucjonalizowanym, na przykład w definicji klasizmu Association of Magazine Media: „wszelkie postawy lub praktyki instytucjonalne, które podporządkowują ludzi ze względu na dochód, zawód, wykształcenie i / lub ich sytuację ekonomiczną”[9].
Klasizm, zarówno personalny, jak i zinstytucjonalizowany, dotyka już dzieci w wieku szkolnym – potrafią one oceniać status społeczno-ekonomiczny rówieśników, a dzieci z rodzin o wyższym statusie majątkowym się wywyższają jako „elita” i wyśmiewają z biedniejszych[10]. Uczniowie z klas niższych oprócz stygmatyzacji przez rówieśników (klasizm personalny) doświadczają nierównego traktowania przez szkołę i system oświatowy (klasizm zinstytucjonalizowany)[10].
Klasizm jest dzielony czasem na więcej niż dwie kategorie, na przykład klasizm „osobisty, instytucjonalny i kulturowy”[11].
W mediach[edytuj | edytuj kod]
Dyskryminację klasową można zaobserwować w wielu różnych formach mediów, takich jak programy telewizyjne, filmy i media społecznościowe. Ma ona również charakter systemowy[12], i jej implikacje mogą pozostać niezauważone w mediach konsumowanych przez społeczeństwo. Dyskryminacja klasowa w mediach pokazuje, co ludzie czują i myślą o klasizmie. Widząc dyskryminację klasową w filmach i programach telewizyjnych, ludzie mogą wierzyć, że tak właśnie jest w prawdziwym życiu, niezależnie od tego, jaka klasa jest prezentowana. Dzieci mogą być narażone na dyskryminację klasową poprzez filmy, mając szeroką pulę dochodowych filmów bez ograniczeń wiekowych przedstawiających klasizm w różnych kontekstach[13]. Dzieci mogą rozwinąć w sobie uprzedzenia, przejawiane już w wieku szkolnym[10], ale też i w dorosłości, co wskazuje na problemy z dyskryminacją klasową w mediach[14].
Media odgrywają ważną rolę w postrzeganiu różnych grup ludzi, co może wzmacniać uprzedzenia[15]. Osoby o niskich dochodach są często portretowane jako brudne, niewykształcone, niekulturalne i bezdomne[16]. Dzięki mediom ludzie mogą też zwiększać wiedzę o innych klasach społecznych[17], albo używać ich, żeby szerzyć swoje poglądy[18]. W niektórych przypadkach negatywne przedstawienie klasy społecznej, może mieć wpływ na życie szkolne i społeczne jej członków – badanie z 2012 pokazało, że stygmatyzacja biedy prowadzi do dyskryminacji klasowej, która wywiera negatywny wpływ na zdrowie (na przykładzie nastolatków z Nowego Jorku)[19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Joanna Kadi, Thinking Class, South End Press, 1996, ISBN 0-89608-548-1.
- ↑ Peter N. Stearns (Narrator), A Brief History of the World Course No. 8080 [Audio CD], The Teaching Company.
- ↑ Serinity Young, Encyclopedia of Women and World Religion, Macmillan, 1999, ISBN 0-02-864860-9.
- ↑ Laia Bécares, Naomi Priest, Understanding the Influence of Race/Ethnicity, Gender, and Class on Inequalities in Academic and Non-Academic Outcomes among Eighth-Grade Students: Findings from an Intersectionality Approach, „PLOS One”, 10, 10, e0141363, DOI: 10.1371/journal.pone.0141363, ISSN 1932-6203, PMID: 26505623, PMCID: PMC4624767.
- ↑ Klasizm nasz powszedni [online], Przegląd, 18 marca 2012 [dostęp 2020-06-02] (pol.).
- ↑ Classism Definitions [online] [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13].
- ↑ Social Class Prejudice [online] [dostęp 2019-01-08].
- ↑ Regina Day Langhout, Francine Rosselli, Jonathan Feinstein, Assessing Classism in Academic Settings, „The Review of Higher Education”, 2, 30, 2007, s. 145–184, DOI: 10.1353/rhe.2006.0073.
- ↑ MPA – The Association of Magazine Media (formerly Magazine Publishers of America) – Glossary [online], www.magazine.org [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-09] (ang.).
- ↑ a b c Ewa Wiśniewska, Beata Cieśleńska, Nauczyciel kreatorem postaw antydyskryminacyjnych, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” (10), 2018, DOI: 10.19251/rtnp/2018.10(9), ISSN 0860-5637 [dostęp 2020-06-02].
- ↑ Teaching for Diversity and Social Justice, wyd. 2nd, Routledge, 2007, ISBN 978-0-415-95199-9.
- ↑ Matt Gamble, Classism: America's Overlooked Problem [online].
- ↑ Jessi Streib, Class Inequality in Children's Movies [online].
- ↑ Jill Suttie, How Adults Communicate Bias to Children [online].
- ↑ Krista Burke, Media Portrayal of Individuals in the Lower Class [online].
- ↑ Portrayal of Minorities in the Film, Media and Entertainment Industries [online] [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-13].
- ↑ Race & Ethnicity [online] [dostęp 2018-03-18].
- ↑ Classism, Accountability, and Social Media [online] [dostęp 2018-03-18].
- ↑ Social-class discrimination contributes to poorer health [online].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zinn, Howard. Ludowa historia Stanów Zjednoczonych, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2016.
- Bowker, Geoffrey C., and Susan Leigh Star. Sorting Things Out: Classification and Its Consequences. MIT Press, 1999.
- Angelo Capuano, Giving Meaning to 'Social Origin' in International Labour Organization ('ILO') Conventions, the Fair Work Act 2009 (Cth) and the Australian Human Rights Commission Act 1986 (Cth): 'Class' Discrimination and Its Relevance to the Australian Context [online] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-18]. (2016) 39(1) University of New South Wales Law Journal 84.
- Hill, Marcia, and Esther Rothblum. Classism and Feminist Therapy: Counting Costs. New York: Haworth Press, 1996.
- hooks, bell. Where we stand: class matters. New York & London: Routledge, 2000.
- Gans, Herbert. The War Against the Poor, 1996.
- Homan, Jacqueline S. Classism For Dimwits. Pennsylvania: Elf Books, 2007/2009.
- Packard, Vance. Status Seekers, 1959.
- Beegle, Donna M. See Poverty – Be the Difference, 2009.
- Leondar-Wright, Betsy. Class Matters: Cross-Class Alliance Building for Middle-Class Activists: New Society Publishers, 2005.