Klemens Junosza

Klemens Junosza Szaniawski

Data i miejsce urodzenia	23 listopada 1849 Lublin
Data i miejsce śmierci	21 marca 1898 Otwock

Klemens Junosza, właśc. Klemens Szaniawski (ur. 23 listopada 1849 w Lublinie, zm. 21 marca 1898 w Otwocku) – powieściopisarz, nowelista i felietonista polski.

Życiorys

Syn Władysława, podprokuratora sądu, i Leontyny z Brodowskich (zm. 1855). Wcześnie utraciwszy rodziców, uczył się u pijarów w Łukowie, następnie w Siedlcach (1862–1865). Wskutek trudnych warunków materialnych szkoły nie ukończył, lecz wrócił do Lublina, gdzie kilka lat pracował w Izbie Obrachunkowej.

Po roku 1875 zamieszkał w Warszawie, zajmował się pracą literacką i dziennikarstwem, a także zarządzał majątkiem rodzinnym w Woli Korytnickiej pod Węgrowem. W latach 1877–1883 był sekretarzem redakcji dziennika „Echo”, potem członkiem redakcji „Wieku”. Przez jakiś czas redagował „Wędrowca” oraz wydawnictwo „Biblioteka Dzieł Wyborowych”. Mieszkając w Warszawie, utrzymywał łączność z Lublinem. Liczne teksty opublikował w „Gazecie Lubelskiej” i „Kalendarzu Lubelskim”.

Ożeniony w roku 1875 z córką lubelskiego rejenta Karoliną (Zofią) Piasecką, miał z nią syna. Ona również była literatką, zamieszczała opowiadania w czasopismach lubelskich i warszawskich; w „Kalendarzu Lubelskim” opublikowała sztukę dla dzieci i powieść dla dorastających panien (Teatr dla dzieci, Nacię – obie w 1896 roku).

Szaniawski zmarł na gruźlicę 21 marca 1898 roku w sanatorium w Otwocku. Czyniąc zadość jego woli, pochowano go przy grobie matki na cmentarzu w Lublinie przy ul. Lipowej (kwatera 18b). Rodzinne miasto urządziło pisarzowi uroczysty pogrzeb, który stał się wielką manifestacją ludności i został opisany przez liczne czasopisma polskie. Jeszcze w tym samym 1898 roku na grobie Szaniawskiego stanął okazały i oryginalny pomnik według projektu budowniczego W. Krzesińskiego. Wykonany w zakładzie kamieniarsko-rzeźbiarskim A. S. Timmego w Lublinie, miał kształt zwieńczonej półkoliście kapliczki. Czołową ścianę zdobiły atrybuty pisarskie: pióro i gałązka laurowa, wyżej w arkadowej wnęce umieszczone zostało popiersie portretowe Szaniawskiego dłuta Ludwika Pyrowicza.

W Lublinie na osiedlu Wieniawa istnieje ulica jego imienia. Jego imieniem nazwano również jedną z ulic w krakowskiej dzielnicy Łagiewniki.

Twórczość

Jako pisarz zadebiutował w czasopiśmie „Kolce” w 1874 roku Szaniawski celował przede wszystkim w małych formach prozatorskich: noweli, opowiadaniu, obrazku, szkicu. W swoich utworach chętnie portretował środowiska chłopskie, drobnoszlacheckie, ale także mieszczan i Żydów warszawskich.

Do Lublina odnosi się opowiadanie Cud na kirkucie (1888) oparte na miejscowej żydowskiej tradycji. Szpada Hamleta (1894) jest wspomnieniem o starym aktorze teatru lubelskiego, Zarębie. Kilka obrazów z miasta zawiera szkic zatytułowany Lublin. W Lubartowie zaś umiejscowił akcję powieści Pan sędzia (1887) i opowiadania Dworek przy cmentarzu (1900).

Był świetnym odtwórcą zwłaszcza typów żydowskich oraz stosunków panujących na wsi i w mieście (Czarnebłoto, Pająki, Łaciarz, Panowie bracia, Syzyf, Synowie pana Marcina, Buda na karczunku, Na bruku, Zagrzebani, Za mgłą).

Popiersie pisarza z nagrobka przy ul. Lipowej w Lublinie

Grób Klemensa Junoszy Szaniawskiego na cmentarzu przy ulicy Lipowej

Niektóre publikacje

• Z mazurskiej ziemi, 1884 (opowiadanie)
• Przy kominku, 1896 (opowiadanie)
• Pan sędzia, 1887 (powieść)
• Nasi Żydzi w miasteczkach i na wsiach, 1889
• Obrazki szare, 1890
• Panowie bracia, 1891
• Pająki, 1894 (powieść)
• Z Warszawy. Nowelle, 1894 (opowiadania)
• Czarnebłoto. Pająki wiejskie, 1895
• Żywota i spraw imć pana Symchy Borucha Kaltkugla ksiąg pięcioro, 1895
• Fotografie wioskowe, 1895
• Na bruku, 1897
• Z pola i z bruku, 1897
• Kłusownik, 1898
• Na zgliszczach, 1898
• Z „Zapisek myśliwego”, 1898

Bibliografia

• Nowy Korbut, t. 15, s. 624–635.
• A. Lublin, Pomnik Junoszy, „Głos” 1898, nr 14.
• K. Laskowski, Lublin w dni pogrzebu Klemensa Junoszy. Wrażenia, „Niwa” 1898, nr 14.
• W. Trąmpczyński, W Otwocku i w Lublinie. Pogrzeb śp. Klemensa Junoszy Szaniawskiego, „Wędrowiec” 1898, nr 14, s. 266–267.
• A. Grychowski, Lublin w życiu i twórczości pisarzy polskich, Lublin 1965.
• J. Rurawski, Klemens Junosza, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX w., seria IV: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 2, Warszawa 1966.
• Słownik biograficzny miasta Lublina, red. Adam A. Witusik, Jan Skarbek, Tadeusz Radzik, Lublin 1993.

Linki zewnętrzne

• Utwory Klemensa Junoszy w serwisie Wolne Lektury
• Dzieła Klemensa Junoszy w bibliotece Polona