Knyszyn

	Knyszyn
	Knyszyn
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	moniecki
Gmina	Knyszyn
Prawa miejskie	1538
Burmistrz	Jarosław Antoni Chmielewski
Powierzchnia	23,68 km²
Wysokość	158,5 m n.p.m.
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności; • gęstość	; 2782; 117,5 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 85
Kod pocztowy	19-120
Tablice rejestracyjne	BMN
	Położenie na mapie gminy Knyszyn Knyszyn
	Położenie na mapie Polski Knyszyn
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Knyszyn
	Położenie na mapie powiatu monieckiego Knyszyn
	53°18′45″N 22°55′10″E/53,312500 22,919444
TERC (TERYT)	2008044
SIMC	0923213
	Urząd miejskiRynek 39; 19-120 Knyszyn
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Knyszyn (ujednoznacznienie).

Knyszyn – miasto w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Knyszyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Knyszyn liczył 2 782 mieszkańców^[2].

Knyszyn uzyskał lokację miejską w 1538 roku^[4]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[5], w starostwie knyszyńskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[6].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Knyszyn leży przy drogach: krajowej nr 65 i wojewódzkiej nr 671.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3.579 osób, wśród których 2.286 było wyznania rzymskokatolickiego, 20 prawosławnego, 38 ewangelickiego a 1.235 mojżeszowego. Jednocześnie 2.668 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, 27 niemiecką, 876 żydowską i jeden rosyjską. W mieście było 541 budynków mieszkalnych^[7].

Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 2851 mieszkańców.

Piramida wieku mieszkańców Knyszyna w 2014 roku ^[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie – obraz Jana Matejki

W roku 1568 Knyszyn otrzymał prawa miejskie magdeburskie^[9] od króla Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, cerkiew prawosławną, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice^[10]. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w Knyszynie, łącznie około 500 dni, w latach 1533–1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku. Zdarzenie to na swoim obrazie uwiecznił Jan Matejko.

Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę. Pierwsza, drewniana, spłonęła w 1915 podczas pożaru miasta w trakcie odwrotu wojsk rosyjskich. Usytuowana była przy ulicy Tykockiej. Druga, już murowana, powstała w latach 20. XX wieku. Została wybudowana pomiędzy ul. Grodzieńską, a Starodworną. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, bożnica została zdewastowana i przeznaczoina na magazyn pasz. W latach 1982–1986 została rozebrana^[11].

W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Knyszynie getto dla ludności żydowskiej^[12]. Przebywało w nim ok. 2000 Żydów z Knyszyna, Trzciannego, Tykocina i Szczuczyna^[12]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942^[12]. Większość osób wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku, a ponad 70 rozstrzelano na miejscu^[12].

25 sierpnia 1944 samoloty niemieckie zbombardowały i ostrzelały wioskę. W czasie nalotu zginęło 10 osób. Spłonęły cztery gospodarstwa^[13].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Dwór królewski w Knyszynie.

Według rejestru zabytków NID'^[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:

teren części miasta, XVI, nr rej.: 74 (80) z 10.01.1967
kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty, 1520, 1710, nr rej.: 203 z 20.10.1966
lamus plebański, drewn., pocz. XIX, nr rej.: 17 (23) z 22.01.1953
budynek szpitalny, ul. Grodzieńska 96, 1910, nr rej.: A-225 z 19.03.2009
dom Klattów, ul. Kościelna 6, drewn., 2 poł. XVIII, nr rej.: 389 z 14.02.1977
pozostałości parku dworskiego, XVI, nr rej.: 637 z 25.11.1986

Pozostałe obiekty:

pomnik króla Zygmunta Augusta na rynku miejskim
pozostałości założenia dworskiego z XVI w. (gdzie zmarł król Zygmunt August) przy ul. Białostockiej
pozostałości kirkutu przy ul. Białostockiej
cmentarz prawosławny z XIX w. (przy drodze do Krypna Kościelnego)^[15]
cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku^[16]
dom z XIX w. przy ul. Białostockiej – dawniej manufaktura tkacka, koszary, sąd, ostatnio internat
drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena na ul. Grodzieńskiej^[17]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Zygmunta Augusta
Rynek
Kościół pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty
Stacja kolejowa w Knyszynie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].
↑ ^a ^b Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
↑ Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10 .
↑ Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
↑ Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 14.02.2008. [dostęp 2015-10-19].
↑ Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10] .
↑ ^a ^b ^c ^d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo podlaskie. [dostęp 19 stycznia 2012].
↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.
↑ Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.
↑ Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie (pol.). kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strona internetowa miasta Knyszyn
Knyszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 199 .
Historia miasta

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].

[Populacja2018-2] Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[3] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.

[5] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.

[6] Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795

[:02-7] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10 .

[populacja2016-8] Knyszyn w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[9] Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.

[10] Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 14.02.2008. [dostęp 2015-10-19].

[11] Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10] .

[Pilichowski236-12] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.

[13] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.

[14] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo podlaskie. [dostęp 19 stycznia 2012].

[15] Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.

[16] Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.

[17] Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie (pol.). kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]