Kościół św. Barbary w Krakowie

Kościół św. Barbary
	nr rej. A-23 z dnia 27 kwietnia 1974
	kościół klasztorny jezuitów
	; Fasada kościoła od strony placu Mariackiego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	Mały Rynek 9
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie
Wezwanie	św. Barbary
	Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Obraz Matki Bożej Jurowickiej
Historia
Data zakończenia budowy	1338–1402
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
	Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kościół św. Barbary
	Położenie na mapie Polski Kościół św. Barbary
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół św. Barbary
	Położenie na mapie Krakowa Kościół św. Barbary
	50°03′40,8″N 19°56′23,5″E/50,061333 19,939861
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Barbary (niem. St. Barbara Kirche^[2]) – zabytkowy gotycki kościół rzymskokatolicki między placem Mariackim a Małym Rynkiem na Starym Mieście w Krakowie.

Położony obok kościoła Mariackiego. Do kościoła od strony południowej przylega dominujący na Małym Rynku budynek kurii prowincjalnej Prowincji Polski Południowej Jezuitów, zaś z drugiej strony tzw. Dom Nad Bramką z charakterystycznym arkadowym przejściem w przyziemiu.

Historia

Wzniesiony w latach 1338–1402. Prawdopodobnie pierwotnie pełnił funkcję kościoła cmentarnego (plac Mariacki przed kościołem był przez wiele wieków cmentarzem parafialnym). W 1583 roku kościół został przekazany jezuitom. W tym czasie swoje kazania wygłaszał tutaj o. Piotr Skarga. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 roku, kościół przejęła Krakowska Kongregacja Kupiecka, a w roku 1796 przejęli go bożogrobcy. Od 1874 roku ponownie kościół jest w posiadaniu jezuitów.

Budynek klasztoru jezuitów wzniesiony został w XVI i XVII wieku i, oprócz klasztornych, pełnił także inne funkcje (pod nieobecność jezuitów były tu m.in. szpital, liceum i bursa); przebudowany został w latach 1908−1909 przez Józefa Pokutyńskiego.

Pod kościołem spoczywa o. Jakub Wujek, pierwszy tłumacz Biblii na język polski. Kościół wchodzi w skład tzw. Małopolskiego Szlaku Bożogrobców^[3].

Architektura

Jest to gotycka budowla ceglana, jednonawowa z apsydą od strony wschodniej (od Małego Rynku). Nakryta jest dwuspadowym dachem z barokową wieżyczką na sygnaturkę, przypisywaną Franciszkowi Placidi (1763). Fasada kościoła znajduje się od strony pl. Mariackiego; jest bezwieżowa, ze szkarpą na osi, zamknięta trójkątnym szczytem. Poprzedza ją tzw. Ogrojec – kaplica cmentarna połączona z kruchtą, z zewnątrz dekorowana rzeźbiarsko, wewnątrz z mieści ołtarz z rzeźbionym przedstawieniem Modlitwy w Ogrojcu wykonanym najprawdopodobniej przez Wita Stwosza lub jego warsztat, kompozycję uzupełnia polichromia pędzla nieznanego mistrza. W zewnętrzne ściany kościoła wmurowane są epitafia, m.in. renesansowe Anny i Jerzego Pipanów (z ok. połowy XVI wieku).

Wnętrze kościoła uległo barokizacji (1688–1692); wyposażenie wykonano w latach 1700–1767. Ołtarz główny, z lat 1760–1764, zawiera gotycki krucyfiks z ok. 1420 roku. Wewnątrz, na tle późnogotyckich malowideł, stoi pełnoplastyczna grupa rzeźbiarska przedstawiająca Modlitwę w Ogrójcu, przypisywana kręgowi Wita Stwosza (XV wiek). Po lewej stronie w kaplicy-wnęce znajduje się wykonana w ostatniej dekadzie XIV wieku gotycka, kamienna rzeźba Piety, prawdopodobnie dzieło z kręgu Mistrza Pięknej Madonny Toruńskiej.

W ufundowanej przez Katarzynę Kotlicką i Kaspra Paulego poświęconej w 1609 roku kaplicy Matki Boskiej Bolesnej (początkowo pełniącej rolę kruchty, a potem do 1731 roku pw. św. Anny) wisi obraz Matki Boskiej Jurowickiej, uważany przez wyznawców za cudowny, czczony w Jurowiczach na Polesiu, a w 1886 roku ofiarowany krakowskim jezuitom. W 1913 roku nad kaplicą zbudowano pseudorenesansową kopułę z latarnią^[4]. Świątynia dysponuje 16-głosowymi organami.

Galeria

Gotycka Pietà, ok. 1390 r.
Ogrójec
Wspornik z Ogrójca
Od strony Małego Rynku
Wnętrze kościoła
Obraz Matki Bożej Jurowickiej

Zobacz też

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 .
↑ Deutschsprachige Gemeinde bei den Jesuiten in Kraków
↑ Małopolski Szlak Bożogrobców. visitmalopolska.pl. [dostęp 2023-08-16].
↑ Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (5.1968) [online], digi.ub.uni-heidelberg.de [dostęp 2019-12-27] (niem.).

Bibliografia

M. Rożek, Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2006.
Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000.
Adamczewski Jan, Kraków od A do Z, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków, s. 119, 1992

Linki zewnętrzne

Kościół św. Barbary w Krakowie
Duszpasterstwo Niemieckojęzyczne (niem.)
Historia kościoła oraz zdjęcia
Kościół Św. Barbary w Krakowie - panorama (dostęp: 07.08.2014)
Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona

[1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 .

[2] Deutschsprachige Gemeinde bei den Jesuiten in Kraków

[3] Małopolski Szlak Bożogrobców. visitmalopolska.pl. [dostęp 2023-08-16].

[4] Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (5.1968) [online], digi.ub.uni-heidelberg.de [dostęp 2019-12-27] (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

Pierzeja wschodnia	Kamienica Fritscha (nr 1) Kamienica Langerowska (nr 2) Kamienica nr 3 (nr 3) Kamienica nr 4 (nr 4) Kamienica nr 5 (nr 5) Kamienica Szoberowska (nr 6) Kamienica Altarystów Mariackich (nr 7)
Pierzeja zachodnia	Gmach Kurii Prowincjonalnej Jezuitów (nr 8) Kościół św. Barbary (nr 9) Dom Nad Bramką (nr 10) Wikarówka Kościoła Mariackiego (nr 11)