Kościół św. Jana w Sosnowcu-Pogoni

Kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu

nr rej.: - A/833/2021 z 16 czerwca 2021 (woj. śląskie) - A/1662/97 z 17 grudnia 1997 (woj. katowickie)
Kościół parafialny
Państwo	Polska
Miejscowość	Sosnowiec
Adres	Ul. Stefana Żeromskiego 1c 41-205 Sosnowiec
Wyznanie	Luteranizm
Kościół	Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej
Parafia	Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Jana w Sosnowcu
Wezwanie	św. Jana Ewangelisty
Historia Data zakończenia budowy 1880 Data poświęcenia 1886 Ważniejsze przebudowy 1909-1910 Aktualne przeznaczenie Miejsce modlitwy Fundator Heinrich Dietel
Dane świątyni Styl Eklektyzm Architekt Ignatz Grünfeld Świątynia • materiał bud. • Cegła Wieża kościelna • liczba wież 1 Liczba naw 1 Organy • liczba manuałów 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy Zwarta
Położenie na mapie Sosnowca Kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu
Położenie na mapie Polski Kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu
Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty w Sosnowcu
50°17′08,534″N 19°08′17,358″E
Strona internetowa

Kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty − kościół parafialny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Jana w Sosnowcu, zlokalizowany przy ul. Stefana Żeromskiego w dzielnicy Pogoń.

Historia kościoła

Zabytkowy ołtarz i ambona

W 1878 r. do Sosnowic przybył z Saksonii wraz z żoną niemiecki przemysłowiec branży włókienniczej Heinrich Gotthold Dietel, który w 1879 r. uruchomił pod wsią jedyną na terenie Cesarstwa Rosyjskiego przędzalnię wełny czesankowej. Dochodowa działalność fabryki sprawiła, że realizował swoje ambitne plany polityczne, biznesowe i społeczne. Będąc aktywnym działaczem Rady Parafialnej w Dombrowie, angażował się w organizowanie życia religijnego stale rozrastającej się lokalnej wspólnoty ewangelickiej. Z jego inicjatywy w ufundowanym przez niego budynku szkoły realnej odbywały się pierwsze nabożeństwa. Gdy w 1886 r. szkoła przestała istnieć i budynek nie nadawał się do odprawiania nabożeństw, do celów kościelnych przystosowano pomieszczenie w fabryce. Do świątyni zakupiono rzeźbioną ambonę, ołtarz, naczynia sakralne, wygodne ławki, śpiewniki, organy na emporze i powołano do życia chór. 4 września 1886 r. pastor Ludwik Müller dokonał poświęcenia domu modlitewnego, w którym odprawiono pierwsze nabożeństwo. Dzięki staraniom Heinricha Dietla władze parafialne i carskie wydały zgodę na zatrudnienie kapelana dla rodziny Dietel i pracowników kościelnych dla świątyni. 1 kwietnia 1887 r. pastor Ernest Eugeniusz Uthke wygłosił kazanie inauguracyjne i od tego czasu w każdą niedzielę i święta odprawiano nabożeństwa z kazaniem oraz wszystkimi czynnościami religijnymi, w których mogło brać udział ośmiuset wyznawców mieszkających w Sosnowicach. W 1888 r. budynek został przebudowany według projektu Ignatza Grünfelda z Katowic. W oknach pojawiły się witraże mistrza Richarda Schleina z Żytawy, a nad budowlą zaczęła dominować wieża z zegarem, wybijającym godziny i dwoma dzwonami. W ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający błogosławiącego Chrystusa, który został namalowany w 1888 r. przez Sturtewant z Wrocławia. W latach 1909–1910 podwyższono wieżę, a budowla ostatecznie nabrała formę eklektyczną z elementami neobaroku. Od tego czasu wygląd świątyni nie ulegał już w zasadzie żadnym przemianom.

Opis budynku

Widok na chór

Kościół ewangelicki przy ulicy Stefana Żeromskiego w Sosnowcu został założony w adaptowanym na ten cel budynku wchodzącego w skład zabudowań produkcyjnych z 1880 r.. Jest usytuowany w linii zabudowy pierzei fabrycznej równolegle do jednokierunkowej jezdni z dwoma torami przeznaczonymi dla ruchu tramwajowego. Do wykonanej z cegły jednonawowej bryły budynku pokrytej dachem łamanym przylega wieża kościelna. Jest nakryta łamanym dachem hełmowym zwieńczonym krzyżem. W jej podstawie znajdują się ozdobnie obramowane detalami rzeźbiarskimi dwuskrzydłowe drzwi do kruchty, które wychodzą z boku na ulicę. Wieża z zegarami pełni funkcję dzwonnicy. Budynek posiada cztery pary okien z witrażami symetrycznie skierowanych na boki, z czego dwa mniejsze są w wydłużonym jednostronnie prezbiterium przechodzącym w ryzalit. Wyposażenie wnętrza, nad którym góruje zdobione pilastrami kolebkowe sklepienie białego sufitu, stanowi m.in zabytkowy ołtarz i ambona oraz drewniany chór z organami z końca XIX wieku.

17 grudnia 1997 r. kościół ewangelicko-augsburski św. Jana Ewangelisty został wpisany do rejestru zabytków. Na ścianie budynku znajduje się tablica pamiątkowa z datą 8 listopada 1880, która odnosi się do budowy hali fabrycznej, podająca błędnie, że kościół wybudowano w połowie lat 90. XIX w.. Podczas remontu wieży kościoła w 2003 r. w kuli pod krzyżem znaleziono akt erekcyjny świątyni z 1888 r., którego przekładu dokonał Bogusław Gronowski.

2 grudnia 2018 r. w kościele odsłonięto tablicę poświęconą pamięci pierwszych duszpasterzy czasu niepodległości w Zagłębiu Dąbrowskim ks. Eugeniuszowi Uthke i ks. Jerzemu Tytzowi.

Parafia

Od 1996 r. kościół należy do parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Jana w Sosnowcu, która należy do diecezji katowickiej. Jest udostępniony dla zwiedzających w niedziele na 30 minut przed nabożeństwem oraz po jego zakończeniu. Można również umówić się na zwiedzanie w innym terminie po uprzednim zgłoszeniu w administracji parafii. Od 1991 r. proboszczem parafii jest ksiądz dr Adam Malina.

Miejsce kultury

Kościół jest miejscem wydarzeń kulturalnych. Odbywają się w nim koncerty muzyki organowej, instrumentalnej i chóralnej, które są organizowane w ramach dofinansowanego z budżety miasta Sosnowiec projektu „Muzyka u Dietla”. W budynku świątyni regularnie występują artyści wykonujący muzykę poważną w ramach projektu „Sosnowieckie Dni Muzyki Znanej i Nieznanej”.

Zobacz też

• Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Jana w Sosnowcu
• Dietlowie w Sosnowcu
• Pałac Dietla
• Park Dietla
• Pogoń

Linki zewnętrzne

• Strona Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Sosnowcu
• Akt erekcyjny z kuli pod krzyżem kościoła w Sosnowcu z 1888 roku