Kościół św. Jerzego w Dzierżoniowie
 nr rej. A/1663/655 z dnia 3.03.1960[1]
| |||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||
 widok ogólny | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Adres |
ul. Miodowa 3 | ||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||
| Wezwanie |
św. Jerzego | ||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
24 kwietnia | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Dzierżoniowa  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego  | |||||||||||||||
 50°43′36,02″N 16°39′05,05″E/50,726672 16,651403
| |||||||||||||||
Kościół świętego Jerzego – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Dzierżoniów diecezji świdnickiej. Obecna gotycka forma architektoniczna została nadana mu w XIV i XV wieku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy murowany kościół został zbudowany przypuszczalnie około połowy XIII wieku w stylu romańskim[2]. Najstarszy dokument wzmiankujący istnienie kościoła pochodzi z 1258 roku i wymieniony w nim został przez biskupa wrocławskiego Tomasza I proboszcz o imieniu Henryk. W 1338 roku książę świdnicki Bolko II Mały przekazał kościół Rycerskiemu Zakonowi Szpitalników św. Jana z Jerozolimy (joannitom). Prawdopodobnie w 2. połowie XIV w., rozpoczęto rozbudowę świątyni w stylu gotyckim[2]. Zapewne jeszcze w 2. połowie XIV w. wzdłuż elewacji bocznych korpusu halowego wzniesiono pięć niemal jednolitych stylistycznie kaplic[2]. Trzy z nich zlokalizowano po stronie południowej, a dwie – po północnej. Kolejny etap przekształceń bryły kościoła miał miejsce zapewne w początku XV w. po ukończeniu wieży oraz obu ciągów kaplic bocznych[2]. Zrealizowano wtedy przebudowę i podwyższenie prezbiterium wraz z korpusem nawowym[2]. Prace rozpoczęto od wzniesienia zamkniętego wielobocznie trójprzęsłowego prezbiterium. Jako pierwsza powstała jego ściana południowa wymurowana z wykorzystaniem w dolnej partii murów chóru kościoła z 2. połowy XIII w.[2] Trójkątny szczyt korpusu halowego z 2. połowy XIII w. rozebrano w górnej części i podwyższono[2].
Założenie sklepień w prezbiterium i nawie głównej oraz nad nawami bocznymi nastąpiło w latach 1555-1556[2]. Mimo że prace te prowadzono w XVI wieku, sklepienia miały jeszcze formy gotyckie z dekoracją żebrową. W 1558 r. wzniesiono kruchtę północną z kamiennym renesansowym portalem[2]. W 1567 roku podwyższono wieżę o część ośmioboczną i nakryto dwuprześwitowym hełmem[2]. Na dachu w 1606 r. osadzono sygnaturkę. W 1611 roku przebito wejście od południa w zasięgu zachodniej kaplicy i ujęto je w bogato dekorowane kamienne obramienie o wykroju półkolistym[2].
Portale
[edytuj | edytuj kod]Wejścia są ozdobione portalami: od zachodu gotyckie z XV wieku, od strony północnej z 1558 roku, a od południowej z 1611 roku.
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]Wystrój świątyni jest głównie barokowy. Renesansowy charakter posiadają: ołtarz z 1615 roku i ambona z 1609 roku. Ołtarz główny pochodzi z 1719 roku. Na uwagę zasługują również ołtarz boczny „Wniebowzięcie” z końca XVII wieku, organy z około 1800 roku, eklektyczna chrzcielnica z 1807 roku, manierystyczne epitafium Titschartów z 1611 roku, renesansowe nagrobki Zedlitzów m.in. z 1609 i Anny von Zedlitz z 1599 z herbami rodowymi von: Zedlitz (LG), Schweinichen (LD), matczynymi von: Seidlitz (PG), Mesenau (PD)[3] oraz umieszczone przed świątynią barokowe figury św. Jerzego z 1726 roku i św. Jana Nepomucena z 1720 roku[4].
W roku 2008, podczas prac konserwatorskich odkryto fresk Matki Boskiej Dzierżoniowskiej – Matki Miłosierdzia[5]. Cechy stylu wskazują, że powstał w okresie późnego średniowiecza. Fresk został ukoronowany 01.10.2017 roku przez biskupa świdnickiego Ignacego Deca, a korony pobłogosławił papież Franciszek[6].
-
Kościół św. Jerzego -
Portal gotycki -
Ołtarz główny -
![Epitafium Anny v. Zedlitz[7][3]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Dzier%C5%BConi%C3%B3w%2C_kostel_svat%C3%A9ho_Ji%C5%99%C3%AD%2C_n%C3%A1hrobek_II.jpg/120px-Dzier%C5%BConi%C3%B3w%2C_kostel_svat%C3%A9ho_Ji%C5%99%C3%AD%2C_n%C3%A1hrobek_II.jpg)
![Epitafium Anny v. Zedlitz[7][3]](/wiki/Plik:Dzier%C5%BConi%C3%B3w,_kostel_svat%C3%A9ho_Ji%C5%99%C3%AD,_n%C3%A1hrobek_II.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 11 [dostęp 2016-04-22].
- ↑ a b c d e f g h i j k Andrzej Legendziewicz, Gotycka architektura kościoła parafialnego w Dzierżoniowie i jej przekształcenia do połowy XVI [w.], "Dziedzictwo architektoniczne Rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych" pod red. Ewy Łużynieckiej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2017, ISBN 978-83-7493-980-5
- ↑ a b Dzierżoniów (Reichenbach). Kościół parafialny pw. św. Jerzego. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2023-08-05]. (pol.).
- ↑ Kościół św. Jerzego. Urząd Miasta Dzierżoniów. [dostęp 2016-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-15)]. (pol.).
- ↑ Koronacja fresku Matki Boskiej Dzierżoniowskiej. tvsudecka.pl, 2017-10-04. [dostęp 2023-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-20)]. (pol.).
- ↑ Ks. Daniel Marcinkiewicz: Pierwsza na świecie koronacja fresku Matki Bożej. niedziela.pl, 2017-10-03. [dostęp 2023-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-07)]. (pol.).
- ↑ Epitafium z herbami rodowymi von: Zedlitz (LG), Schweinichen (LD), matczynymi von: Seidlitz (PG), Mesenau (PD)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Legendziewicz Andrzej, Średniowieczna architektura zakonu Joannitów na Śląsku. Badania kościoła w Dzierżoniowie, [mpis w Oddziale Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo-Technicznej przy Wydziale Architektury (OCW1)], Wrocław 2013.