Przejdź do zawartości

Kościół św. Kazimierza Królewicza w Katowicach

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół garnizonowy św. Kazimierza Królewicza
w Katowicach
Zabytek: nr rej.
- 1378/88 z 2 listopada 1988 (woj. katowickie)
- A/604/2020 z 11 lutego 2020 (woj. śląskie)[1]
kościół garnizonowy
Ilustracja
Kościół od strony placu Andrzeja
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

wojskowa św. Kazimierza Królewicza w Katowicach

Wezwanie

św. Kazimierza Królewicza

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Kazimierza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Kazimierza”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Kazimierza”
Ziemia50°15′16,68″N 19°00′54,44″E/50,254633 19,015122
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół garnizonowy św. Kazimierza Królewicza w Katowicach – zabytkowy kościół garnizonowy Wojska Polskiego w Katowicach, położony w narożniku ulic M. Kopernika i M. Skłodowskiej-Curie, na terenie dzielnicy Śródmieście.

Powstał on w stylu funkcjonalizmu według projektu Leona Dietza d’Army we współpracy z Janem Zarzyckim. Został on konsekrowany w 1933 roku. Kościół stanowi świątynię parafii wojskowej św. Kazimierza Królewicza.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Fragment kościoła (na pierwszym planie) w czasie niemieckiej okupacji

Pierwotnie pomysł budowy nowego kościoła dla potrzeb katowickiego garnizonu nie była rozważana przez duszpasterstwo wojskowe w Katowicach, a ks. Stanisław Sinkowski, kierownik rejonu duszpasterskiego Wojska Polskiego obejmującego katowicki garnizon, myślał raczej o przejęciu istniejącego wówczas kościoła[2].

By nie pozostać bezczynnym w oczekiwaniu, powołano Komitet Budowy Kościoła Garnizonowego i Szkolnego[2]. Członkami komitetu zostali m.in.: biskup polowy Wojska Polskiego ks. Józef Gawlina, gen. Józef Zając, wojewoda śląski Michał Grażyński i prezydent Katowic Adam Kocur. Budowie świątyni garnizonowej nadano odpowiednio wysoką rangę, a miała ona powstać m.in. z dobrowolnych składek społeczeństwa[3]. Teren pod budowę świątyni podarowało miasto Katowice[4].

Budowniczym kościoła został kapelan wojskowy w Katowicach ks. Stanisław Sinkowski, a prace budowlane powierzono katowickiej firmie Jana Widucha[4]. Roboty były prowadzone bardzo szybko. Rozpoczęły się one 23 czerwca 1930 roku, a już jesienią tego samego roku świątynia była ukończona w stanie surowym[3]. 28 września 1930 roku biskup polowy Stanisław Gall poświęcił kamień węgielny pod kościół garnizonowy[5]. 22 listopada 1931 roku[6] nastąpiło poświęcenie gotowej wewnątrz świątyni przez ks. Antoniego Zapałę. Do 1933 roku trwało urządzanie wnętrz, a w dniach 24 i 25 czerwca 1933 roku ks. Józef Gawlina dokonał uroczystej konsekracji kościoła[3]. Jesienią 1933 roku kościół wykończono i zainstalowano w nim trzy dzwony[7].

Projekt kościoła opracował Leon Dietz d’Arma we współpracy z Janem Zarzyckim[2][8]. W czasie, gdy pracował on nad projektem, był on jeszcze studentem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Studia ukończył w 1933 roku[9].

Kościół otrzymał bardzo nowoczesny jak na ówczesne czasy funkcjonalistyczny styl architektoniczny, co było świadomą manifestacją postawy ku nowoczesnym rozwiązaniom. Związane jest to także z działalnością Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego, który choć nie budował kościoła to zakłada się, że miał on duży udział nie tylko w finansowaniu budowy, ale też w wyborze jego kształtu architektonicznego[3]. Świątynia ta wraz z katowickim kościołem pw. Opatrzności Bożej uznawana jest za pierwsze w pełni awangardowe dzieło sztuki sakralnej w Polsce[10]. Był on też pierwszym kościołem w Polsce realizowanym według wzorów awangardowej architektury europejskiej[9].

Architektura

[edytuj | edytuj kod]

Architektura zewnętrzna

[edytuj | edytuj kod]
Kościół widziany od strony ulicy M.Skłodowskiej-Curie (2008)

Kościół garnizonowy św. Kazimierza Królewicza w Katowicach to obiekt wzniesiony z cegły, o konstrukcji żelbetowej[10]. Jest on z zewnątrz w większości tynkowany, a płaszczyzny zostały delikatnie zróżnicowane fakturą muru. Występują tutaj także fragmenty o wątku ceglanym[3].

Kościół wzniesiony jest w stylu funkcjonalizmu[2] i składa się z rygorystycznie prostych graniastosłupów[3]. Elewacja frontowa od strony ulicy M. Skłodowskiej-Curie jest trójosiowa, z wieżą w lewym narożniku. Znajdują się tu trzy wejścia poprzedzone schodami, a całość elewacji przecięta została wydłużonymi oknami zamkniętymi półokrągło[7]. W uskoku pomiędzy wieżą a fasadą znajduje się balkonik[11]. Od strony ulicy M. Curie-Skłodowskiej do świątyni przylega także budynek parafialny, który od kościoła został optycznie oddzielony za pomocą zaokrąglonego narożnika[12]. Kościół od wschodu zamyka pionowy, prostopadłościenny blok mieszczący zakrystię i klatkę schodową[13]. Korpus elewacji północnej (od strony ulicy M. Kopernika) jest pięcioosiowy, trójkondygnacyjny, z czego w pierwszej obłożonej cegłą klinkierową znajduje się przedsionek z wejściem bocznym i kaplicą. Otwory do kaplicy i przedsionka są zakratowane[11].

Kościół usytuowany jest na narożnej działce u zbiegu ulic M. Skłodowskiej-Curie i M. Kopernika[10], na terenie dzielnicy Śródmieście[14]. Tak usytuowana świątynia widoczna jest jedynie od strony fasady i elewacji północnej, dlatego też główny trzon ekspresji kościoła skupia się na północno-zachodnim narożniku, gdzie do korpusu przylega smukła, prostokątna dzwonnica, której pion równoważy optycznie poziomy układ głównego, horyzontalnego masywu głównego[10]. Dzwonnica ta stanowi dominantę architektoniczną. Ma ona kształt wydłużonego, zwężającego się ku górze prostopadłościanu, zwieńczonego ażurową nadbudówką w rodzaju latarni, na którą składa się osiem prostych filarów nakrytych daszkiem[3].

Nawa główna kościoła kryta jest dachem dwuspadowym, a nawy boczne i przedsionek dachami pulpitowymi[7]. Wysokość głównej bryły kościoła wynosi 17 m, a wieży 40 m[4].

Drzwi wejściowe do kościoła się potrójne, dwuskrzydłowe, drewniane i płycinowe. Okna w nawie głównej są okrągłe, nad emporami bocznymi są w formie wydłużonych prostokątów, pod emporami są małe i prostokątne, a nad prospektem organowym są prostokątne i zamknięte półokrągło. Są one ujęte w ramiakach aluminiowych, z geometrycznymi witrażami[7].

Architektura wnętrz i wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze kościoła garnizonowego św. Kazimierza Królewicza ma układ trójnawowej pseudobazyliki o minimalnie zróżnicowanej wysokości naw[13]. Są one od siebie oddzielona prostymi filarami na rzucie kwadratów, a ich wertykalizm równoważy w połowie wysokości szeroki pas ściany kryjący empory. W ścianie prezbiterium znajduje się nisza, w której został umieszczony ołtarz. Z obu stron flankują ją dwa balkony o zaokrąglonych narożnikach, która stanowią jedyny akcent łagodzący surowy rytm podziałów pionowych i poziomych wewnątrz świątyni[12].

We wnętrzu znajdują się dwie kaplice: znajdująca się za południową nawą boczną kaplica św. Józefa oraz ulokowana po prawej stronie prezbiterium kaplica Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej[2].

We wnętrzu świątyni zachowało się niemal całe pierwotnie zaprojektowane wyposażenie[2] w stylu art déco: kamienne ołtarze (główny i boczne) wykonane z szarego marmuru żurawskiego, balustrada, chrzcielnica, rzeźby, konfesjonały, ławki, lampy i witraże[15]. Znajdująca się w kościele rzeźba Chrystusa z lipowego drewna wykonana została przez Mariana Spindlera ze Lwowa, płaskorzeźby stacji Drogi Krzyżowej wykonała Zofia Trzcińska-Kamińska, natomiast rzeźbę św. Antoniego Padewskiego Karol Muszkiet[16]. W 1933 roku ks. Stoiński ufundował organy wykonane przez Fabrykę Organów Stanisław Krukowski i syn z Piotrkowa Trybunalskiego[7].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 01.01.1999 r. do 02.07.2021 r. [online], wkz.katowice.pl [dostęp 2024-06-21] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 155.
  3. ↑ a b c d e f g Odorowski 2013 ↓, s. 211.
  4. ↑ a b c Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 160.
  5. ↑ Kościół garnizonowy w Katowicach, „Polska Zbrojna” (267), academica.edu.pl, Warszawa, 29 września 1930, s. 5 [dostęp 2024-06-21] (pol.).
  6. ↑ Janota 2010 ↓, s. 27.
  7. ↑ a b c d e Błahut i Łabuz 1985 ↓, s. 2.
  8. ↑ Borowik 2012 ↓, s. 153.
  9. ↑ a b Odorowski 2013 ↓, s. 214.
  10. ↑ a b c d Chojecka i in. 2004 ↓, s. 393.
  11. ↑ a b Błahut i Łabuz 1985 ↓, s. 5.
  12. ↑ a b Odorowski 2013 ↓, s. 212.
  13. ↑ a b Chojecka i in. 2004 ↓, s. 394.
  14. ↑ Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. emapa.katowice.eu. [dostęp 2024-06-22]. (pol.).
  15. ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 156-157.
  16. ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 158.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Kościoły rzymskokatolickie w Katowicach
Dekanat Katowice-Bogucice
Dekanat Katowice-Panewniki
Dekanat Katowice-Piotrowice
Dekanat Katowice-Śródmieście
Dekanat Katowice-Załęże
Dawne i nieistniejące kościoły

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Kazimierza_Królewicza_w_Katowicach&oldid=75643295”