Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu
| kościół parafialny | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
Bardzka 2/4 | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
 51°05′04,42″N 17°02′59,56″E/51,084561 17,049878
| |||||||||||||
Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu[1] – współczesny dwupoziomowy kościół we Wrocławiu położony na osiedlu Tarnogaj przy ul. Bardzkiej 2/4. Jego parafia obejmuje także obszar osiedli Gaj i Huby.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Średniowieczne kościoły św. Ducha[edytuj | edytuj kod]
W średniowieczu istniały we Wrocławiu następujące dwa po sobie kościoły pod wezwaniem Świętego Ducha, położone był przy dzisiejszej ul. św. Ducha, nieopodal Bramy Piaskowej. Pierwszy, ufundowany wraz ze szpitalem przez Henryka Brodatego w 1214 i zbudowany przez opata Witosława został zniszczony podczas najazdu Mongołów. Po zniszczeniach kościół i szpital wzniesiono na nowo w stylu gotyckim. W 1481 przy szpitalu wzniesiono kaplicę św. Fabiana i Sebastiana. Zespół szpitalno-kościelny przebudowano w latach 1535–1568, ale już w 1591, w związku z rozbudową fortyfikacji miejskich szpital zburzono. Sześć lat później zawalił się sam kościół i zdecydowano się go nie odbudowywać, w związku z istnieniem w pobliżu dużo większego pobernardyńskiego kościoła parafialnego, do którego przeniesiono też ocalałe wyposażenie.
Kościół międzywojenny[edytuj | edytuj kod]
Bezpośredni poprzednik dzisiejszego kościoła, przyjmujący tradycyjne wezwanie, powstał w między 30 kwietnia 1928 a 20 stycznia 1929 według projektu Hermanna Pfafferotta przy skrzyżowaniu ul. Armii Krajowej i Nyskiej[2]. Ceglany kościół z wysoką wieżą posiadał konserwatywne formy architektoniczne. W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 został silnie uszkodzony[3], a jego ruiny rozebrano w 1954.
Obecny kościół[edytuj | edytuj kod]
Od przełomu lat 50. i 60. podejmowano starania o wzniesienie nowego kościoła, co nie udawało się ze względu na opór władz. W miejscu starego kościoła zbudowano w międzyczasie piekarnię. Ostatecznie w 1972 Kościół otrzymał zgodę na wzniesienie nowej świątyni na znacznie lepiej eksponowanej działce zamykającej oś ulicy Kamiennej.
Jednym z warunków zezwolenia było ograniczenie całości inwestycji do jednego obiektu, toteż projektanci, Waldemar Wawrzyniak[4], Jerzy Wojnarowicz i Tadeusz Zipser zdecydowali się wznieść obiekt jednobryłowy. Pierwotnie zatwierdzony projekt przewidywał, że przestrzeń pod wyniesioną ponad poziom terenu nawą będzie wypełniona piaskiem; w rzeczywistości był to wybieg formalny architektów, a wnętrze pod nawą przeznaczono na kaplicę.
Budowa, prowadzona od 1973 dzięki staraniom księdza Stefana Wójcika[5] (1935–2001) – proboszcz parafii Ducha Świętego we Wrocławiu w latach 1969–2001, została zakończona w 1981. Pierwsze nabożeństwo w kaplicy odprawiono 24 grudnia 1975, a w 1979 odprawiono w górnym wnętrzu pierwszą mszę. Budowę prowadzono systemem gospodarczym, poza wrocławskimi rzemieślnikami w pracach uczestniczyli podhalańscy cieśle.
Już po budowie głównego korpusu kościoła stopniowo rozszerzano założenie, wznosząc w latach 1978–1983 według projektu Tadeusza Zipsera otaczające dziedziniec parterowe sale katechetyczne, w latach 1994–1995 wolno stojącą dzwonnicę oraz nowy, obszerniejszy budynek plebanii.
Na początku XXI w. dokonano zmian w wyglądzie zewnętrznym kościoła – bez konsultacji z autorami obiektu i przy ich sprzeciwie pokryto kościół systemowym ociepleniem styropianowym z intensywnie pomarańczowym tynkiem strukturalnym, zaś nad wejściem umieszczono figuralne plastyki, przedstawiające m.in. Jana Pawła II.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół posiada nowoczesną formę, inspirowaną architekturą organiczną i kaplicą maryjną w Ronchamp Le Corbusiera, jednocześnie symboliką nawiązując do architektury historycznej i archetypu świątyni.
Początkowo pozostawione w surowej cegle elewacje (planowano oblicowanie cegłą klinikierową) z licznymi uskokami jak również witraż[6] wstawiony w siedem ostrołukowych okien elewacji wschodniej przypomina gotyckie kościoły Wrocławia. Dwupoziomowa forma przestrzenna stanowi bezpośrednie nawiązanie do kościoła św. Krzyża i św. Bartłomieja. Z kolei dwuskrzydłowe schody wejściowe stanowią wedle Waldemara Wawrzyniaka świadome nawiązanie do baroku. Kształt dachu nawiązuje do hełmów katedry w Kutnej Horze. Forma kościoła zawiera liczne symbole liczbowe (7, 10, 12).
Rozrzeźbiony rzut, mieszczący we wschodniej części kilkupiętrowe pomieszczenia zakrystii i plebanii nakryty jest wspólnym dachem o formie w przybliżeniu stożkowej, zwieńczonym krzyżem osadzonym w kielichu kwiatowym. Ściany kościoła wymurowane są z cegły, strop i sklepienie są żelbetowe. Konstrukcja dachu-wieży jest stalowa, pokryta blachą miedzianą na deskowaniu. Boczne ściany mają wysokość około 25 m, zaś łączna wysokość kościoła wynosi 54 m. W słabo zagospodarowanym najbliższym otoczeniu kościół stanowi wyraźną dominantę, zamykając też od wschodu oś ulicy Kamiennej.
Plan kościoła uwzględnia postulaty Soboru Watykańskiego II. Jednoprzestrzenne, w przybliżeniu sześciokątne wnętrze kościoła o powierzchni ponad 800 m² (długość około 30 m, szerokość około 32 m) posiada ponad 600 miejsc siedzących, ponadto dalszych 1400 osób może przebywać tam stojąc. Z dwu strony nawy znajdują się empory. Malarstwo we wnętrzu, powstałe po odrzuceniu początkowej ascetycznej koncepcji autorstwa Waldemara Wawrzyniaka i Tadeusza Pactwy, wykonali Tadeusz Zipser i Barbara Stoksik.
Organy[edytuj | edytuj kod]
Instrument wybudowała firma organowa Józefa Cynara z Wrocławia w roku 1989. Oprócz nich w dolnej części kościoła znajdują się małe organy z 2000 roku, wybudowane przez Antoniego Szydłowskiego. Umieszczone są we wnęce blisko ołtarza[7].
| Manuał I | Manuał II | Pedał |
|---|---|---|
| Pryncypał 8' | Pryncypał 8' | Kontrabas 16' |
| Gemshorn 8' | Gedakt 8' | Subbas 16' |
| Flet rurkowy 8' | Salicjonał 8' | Oktawa 8' |
| Oktawa 4' | Unda maris 8' | Chorałbas 4' |
| Flet otwarty 4' | Fugara 4' | Róg nocny 2' |
| Kwinta 2 2/3' | Flet rurkowy 4' | |
| Superoktawa 2' | Nasard 2 2/3' | |
| Kornet I-III | Flet leśny 2' | |
| Mikstura IV | Tercja 1 3/5' | |
| Szałamaja 8' | Flageolet 1' | |
| Mikstura III | ||
| Obój 8' | ||
| Krumhorn 8' |
Dzwony[edytuj | edytuj kod]
Na kościelnej wieży znajdują się 4 dzwony[8][9]
| Imię | Waga | Ton uderzeniowy | Rok odlania | Odlewnia | |
|---|---|---|---|---|---|
| Największy dzwon | Stefan | ~3500 kg | ais0 | Lata 90 | Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl |
| Duży dzwon | Henryk Roman | ~2500 kg | c' | Lata 90 | Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl |
| Średni dzwon | Wincenty | ~1000 kg | f' | Lata 90 | Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl |
| Mały dzwon | Bezimienny | ~350 kg | h' | Lata 90 | Odlewnia Dzwonów Janusz Felczyński, Przemyśl |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Część literatury oraz rysunki projektowe określają tę świątynie jako kościół św. Ducha, nie kościół Ducha Świętego.
- ↑ Kościół św. Ducha (dawny) - Heiliggeist Kirch.
- ↑ Paul Peikert określał stopień zniszczeń na 70%.
- ↑ Waldemar Wawrzyniak.
- ↑ Ks. Stefan Wójcik.
- ↑ Autorem witraża jest artysta plastyk Henryk Baca z Legnicy (wedle Seidel-Grzesińskiej błędnie: Stanisław Baca).
- ↑ Organy - Polskie Wirtualne Centrum Organowe [online], www.organy.pro [dostęp 2021-10-03].
- ↑ Rzymskokatolicka Parafia pw. Ducha Świętego we Wrocławiu [online], duchsw.archidiecezja.wroc.pl [dostęp 2021-02-25].
- ↑ Wrocław - kościół Świętego Ducha [online], www.amigo.wroc.pl [dostęp 2021-02-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak: Kościoły Wrocławia. Wrocław: Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu, 1991, s. 242-245. ISBN 83-900018-1-1.
- Franciszek Nieckula: Rzymskokatolicka Parafia Ducha Świętego we Wrocławiu w latach 1929-2001. Wrocław: 2003. ISBN 83-919384-0-9. (pol.).
- Agnieszka Seidel-Grzesińska: Kościół parafialny Św. Ducha. W: Jan Harasimowicz (red.): Atlas achitektury Wrocławia. Tom I. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998, s. 78-79. ISBN 83-7023-592-1.
- Waldemar Wawrzyniak: Sacrum w architekturze. Wrocław: Oficyna wydawnicza PWr, 1996, s. 104-112, 141-143, 166-209. ISBN 83-7085-209-2.
- Adam Żurek: Dawny kościół szpitalny Św. Ducha przy Moście Piaskowym.... W: Jan Harasimowicz (red.): Atlas achitektury Wrocławia. Tom I. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998, s. 32-33. ISBN 83-7023-592-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia z okresu budowy świątyni
- Kościół Ducha Świętego zdj. na polska-org.pl
- Kościół Ducha Świętego zdj. na str. dolnoslaskie.fotopolska.eu