Kościół Matki Bożej Bolesnej w Oborach

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej
w Oborach

A/705 i A/706 z dnia 12 listopada 1970
kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Obory
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Matki Bożej Bolesnej w Oborach
Wezwanie	Matka Boża Bolesna
Historia Data zakończenia budowy 1627 - 1649
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie gminy Zbójno Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach
Położenie na mapie Polski Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach
Położenie na mapie powiatu golubsko-dobrzyńskiego Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach
53°00′05,24″N 19°12′49,26″E
Strona internetowa

Ołtarz w Sanktuarium

Golgota w Oborach

Jedna ze stacji Kalwarii Oborskiej

Widok klasztoru przed 1908

Kościół Matki Bożej Bolesnej w Oborach – kościół katolicki, karmelitańskie sanktuarium maryjne położone w Oborach.

Położenie

Kościół położony jest we wsi Obory, w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim, na terenie gminy Zbójno. Pod względem geograficznym usytuowany jest w pobliżu jezior Oborskiego i Wojnowskiego, w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego. Ze względu na wysokie wzgórza panujące nad okolicą oraz urozmaicenie terenu obszar ten nazywany jest „Szwajcarią Dobrzyńską”.

Historia

Obory to stara wieś rycerska w ziemi dobrzyńskiej o metryce średniowiecznej, wchodząca w dobie rozbiorów Polski w skład Cesarstwa Rosyjskiego. Od 1599 roku Obory należały do dóbr Łukasza i Anny z Galemskich Rudzowskich. W 1605 roku małżeństwo Rudzowskich postanowiło wnieść w swej majętności kościół i osadzić go zakonnikami. Fundatorzy kościoła wybrali karmelitów konwentu bydgoskiego. Pod budowę klasztoru przeznaczyli szczyt najwyższego wzniesienia w okolicy zwane Grodzisko (dzisiaj: Kalwaria).

W roku 1608 fundację Rudzowskich potwierdził papież Paweł V. Po śmierci fundatora Łukasza Rudzowskiego spłonęła pierwotna fundacja klasztorna. 17 czerwca 1617 r. żona fundatora Anna zawarła z karmelitami bydgoskimi nową umowę, na mocy której oddała im połowę dóbr Obory. Jednocześnie zobowiązała ich do odbudowania klasztoru i kościoła w ciągu 10 lat.

Po śmierci fundatorki zakonnicy przystąpili do odnowy kościoła. Rozbudowano i wymieniono drewniane konstrukcje na murowane, natomiast kolejne etapy prac ciągnęły się od roku 1627 aż do końca XVIII wieku. W 1642 roku zakończono budowę murowanej nawy, która została dobudowana do drewnianego kościółka. W latach 90. XVII wieku biskup Ludwik Tolibowski, sufragan płocki, dokonał konsekracji kościoła pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. W 1694 roku ukończono nowe, dwuprzęsłowe prezbiterium z cegły, natomiast w 1747 roku przy jego północnej ścianie dobudowano kwadratową zakrystię. W latach 1748–1749 budowę kościoła ukoronowała wzniesiona barokowa, trójkondygnacyjna, czworoboczna wieża o wysokości 45 m, która na trwałe wpisała się w pejzaż okolicy. W 1740 r. zbudowano również kaplicę Opatrzności Bożej fundacji Juliusza Dziewanowskiego.

19 czerwca 1741 r. karmelici oborscy przystąpili do budowy murowanego, dwupiętrowego budynku klasztornego w kształcie węgielnicy. Zabudowania kościoła i klasztoru stworzyły czworobok, którego dwie strony – północną i zachodnią stanowił klasztor, wschodnią – zakrystia, południową zaś – kościół. Oficjalnie budowę zakończono 7 maja 1753 roku. Wewnątrz zamkniętego czworoboku usytuowany został wirydarz.

Latem 1824 w Oborach przebywał i grał na organach Fryderyk Chopin. Przypomina o tym tablica ufundowana w 1999 r. przez prof. Mirosława Krajewskiego pod chórem muzycznym oraz popiersie kompozytora w przejściu na dziedziniec klasztorny.

Łaskami słynąca figura Matki Bożej Bolesnej od wieków była przedmiotem szczególnej czci. Zajmowali się Nią teologowie, historycy i poeci. Na cześć MB Bolesnej w Oborskim wizerunku powstawały utwory poetyckie, ostatnio zebrane i wydane w specjalnym wydawnictwie.

Z Oborami wiąże się posługa ojca Wincentego Józefa Kruszewskiego (1843-1922), który zmarł w Oborach w opinii świętości i został pochowany w krypcie grobowej pod kościołem. W 2022 r. obchodzona była uroczyście setna rocznica jego śmierci.

Architektura i wyposażenie

Obiekt sakralny znajdujący się w Oborach jest bardzo zróżnicowany architektonicznie. W nawie zastosowano sklepienie pozorne w łuku odcinkowym, natomiast w prezbiterium – kolebkowe z lunetami. Chór pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. Nad zakrystią znajduje się loża, w której umieszczono rokokową balustradę. Fasada kościoła jest jednoosiowa. Nad wejściem głównym znajduje się tablica wykonana z czerwonego marmuru z datą rzymską MDCCXCV (1795), odnosząca się do wykonania elewacji frontowej. Barokowo-rokokowe wyposażenie kościoła pochodzi z XVII i XVIII wieku.

Przed wejściem znajduje się barokowa brama z 1756 roku, a w niej pieta i rzeźby dwóch świętych.

Ołtarze

Ołtarz główny

Ołtarz główny powstał w 1696 roku i był dwukrotnie przekształcany w następnym stuleciu. Tabernakulum pochodzi z połowy XVIII wieku. Główną ozdobą kościoła jest znajdująca się w polu środkowym ołtarza głównego rzeźba Matki Bożej Bolesnej (Pietà) – wykonana z drewna lipowego i pokryta polichromią figura o wymiarach 64,5 x 42 cm. Została wykonana prawdopodobnie na początku XV wieku przez biegłego w sztuce karmelitę z konwentu bydgoskiego i już w tym mieście uznana za cudowną. Została przywieziona w 1605 r. z kościoła karmelitów w Bydgoszczy i pozostała już w Oborach na stałe, mimo podejmowanych przez bydgoskich karmelitów prób jej odzyskania. 18 lipca 1976 roku kard. Stefan Wyszyński dokonał jej uroczystej koronacji, od tego momentu nazywana jest Patronką Ziemi Dobrzyńskiej.

Ołtarz prawy

Po prawej stronie przy prezbiterium znajduje się barokowy ołtarz boczny z końca XVII wieku, w którym znajdują się rzeźby świętych: proroka Eliasza i św. Teresy z Avila, a w kondygnacji górnej – świętych: Jadwigi i Elżbiety oraz dwóch biskupów. W środkowym polu ołtarza znajduje się kopia barokowego obrazu – neapolitańskiej Madonny del Carmine, Matki Bożej Szkaplerznej, z końca XVII wieku. Obraz został sprowadzony z Poznania w 1719 roku. Na zasuwie znajduje się obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z przełomu XVIII i XIX stulecia.

Ołtarz lewy

Po lewej przy wejściu do prezbiterium znajduje się późnobarokowy ołtarz z połowy XVIII wieku. Umieszczono w nim figury świętych: św. Teresy z Avila i św. Barbary. W górnej części ołtarza usytuowano obraz przedstawiający Koronację Matki Boskiej, przypuszczalnie namalowany przez Feliksa Bąkiewicza około 1840 roku, natomiast w środkowym polu znajduje się barokowy obraz św. Józefa z Dzieciątkiem z pierwszej połowy XVIII wieku. Na zasuwie umieszczona została kopia z Rafaela Santi przedstawiająca Zaślubiny Marii z Józefem.

Inne ołtarze

Przy wejściu do kaplicy Opatrzności Bożej, przy prawej ścianie nawy usytuowany został XVIII-wieczny ołtarz z rzeźbami proroków Eliasza i jego ucznia Elizeusza. Naprzeciw niego znajduje się kolejny, rokokowy ołtarz z obrazem św. Antoniego Padewskiego z objawiającym się mu Dzieciątkiem. W górnej jego części znajduje się obraz św. Barbary z połowy XVIII wieku. Na ścianie południowej umieszczono XVIII-wieczny ołtarzyk rokokowy św. Rocha, zaś na ścianie północnej ołtarz rokokowy z połowy XVIII wieku, z obrazem Jana Nepomucena.

W kaplicy znajduje się ołtarz Opatrzności Bożej, pochodzący z 1740 r. W środkowej części znajduje się Oko Opatrzności Bożej, a w górnej kondygnacji rzeźba przedstawiająca komunię świętych Anioła i Onufrego. Całość wieńczy kartusz z herbem rodziny Dziewanowskich, po bokach którego umieszczono figury świętych Józefa i Antoniego.

Stalle

W skład wyposażenia kościoła wchodzą dwie rokokowe stalle z połowy XVIII wieku. Umieszczone w prezbiterium, ozdobione są malowidłami i popiersiami świętych i błogosławionych związanych z zakonem karmelitów.

Pozostałe wyposażenie

W nawie ustawione są rzeźbione, rokokowe, dębowe ławy z 2. połowy XVIII wieku. Wśród bogatego wyposażenia kościoła uwagę zwracają także cztery barokowe rzeźby aniołów z XVIII wieku, rzeźba Zmartwychwstałego oraz krucyfiks z połowy XVIII wieku. W nawie znajdują się płyty nagrobne i epigraficzne kolatorów klasztoru i kościoła.

W krużgankach klasztornego przyziemia, a także w niektórych pomieszczeniach na piętrze znajduje się galeria portretów zakonników karmelitańskich i świętych pochodzących z 2. połowy XVIII wieku. W klasztorze znajduje się barokowy obraz Matki Bożej z Rokitna Wielkiego z XVIII wieku, a także płaskorzeźba Piety z przełomu XVII – XVIII wieku. W dolnym krużganku występują sedilia – wnęki w ścianach, służące dawniej do siedzenia zakonnikom żyjącym w ostrzejszej regule zakonnej.

Kalwaria

Kalwaria, kaplica Krzyża Świętego

Nieopodal kościoła i klasztoru wznosi się wzgórze, zwane niegdyś Grodziskiem, na którym znajduje się obecnie stary cmentarz parafialny. Na szczyt cmentarnego wzgórza prowadzą schody, ułożone w połowie XIX wieku z polnych kamieni, zachowane do dnia dzisiejszego.

W 1686 roku Jakub Suski zbudował murowaną kaplicę pw. Krzyża Świętego, w której umieszczono figurę ukrzyżowanego Chrystusa. Kaplica została przebudowana w połowie XIX wieku i stanowiła zaczątek tzw. „Kalwarii Oborskiej”.

Tutaj znajdują się dwie katakumby (południowa i zachodnia) z pochówkami zacnych obywateli Ziemi Dobrzyńskiej i miejscowych zakonników oraz kaplica grobowa rodziny Borzewskich herbu Lubicz, gdzie pochowano m.in. Antoniego Borzewskiego, ofiarę najazdu bolszewickiego w dniu 16 sierpnia 1920 r.

Zobacz też

• Klasztor Karmelitów w Bydgoszczy

Linki zewnętrzne

• Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach
• http://www.krajewskimiroslaw.pl

Bibliografia

• Jęziorska Marta, Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 11. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
• Krajewski Mirosław, Kościół i klasztor Ojców Karmelitów w Oborach, Obory 1986.
• Krajewski Mirosław, Sanktuarium Maryjne w Oborach: Zarys dziejów, architektury i kultu, Obory 1983, ISBN 83-904609-6-3.
• Krajewski Mirosław, Oborzańskie Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej – Pani i Królowej Ziemi Dobrzyńskiej. Na 40. rocznicę koronacji Figury Oborskiej (1976–2016), 410. rocznicę pobytu Ojców Karmelitów w Oborach (1606–2016), 45-lecie utworzenia parafii (1971–2016), Kraków-Obory-Brodnica 2016, ISBN 978-83-65394-06-4.
• Krajewski Mirosław, Victoria nad czerwoną gwiazdą. Dobrzyńskie konstatacje historyczne i literackie, Rypin-Obory 2020, ISBN 978-83-63043-20-9.
• MirosławM. Krajewski MirosławM., W sercu tej ziemi, Rypin: „Verbum”, 2000, ISBN 83-908956-9-2, OCLC 69562695 .brak strony (książka)
• Krajewski Mirosław,Tronująca w sercu tej ziemi. Wołanie o powrót do korzeni, Obory-Rypin 2005, ISBN 83-83701-27-4.