Przejdź do zawartości

Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół farny św. Piotra i Pawła
w Görlitz
Pfarrkirche St. Peter und Paul (Görlitz);
Peterskirche (Görlitz)
kościół parafialny
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Saksonia

Miejscowość

Görlitz

Wyznanie

luterańskie

Kościół

Ewangelicki Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc

Parafia

Evangelische Innenstadtgemeinde Görlitz

Wezwanie

św. Piotra i św. Pawła

Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Kościół farny św. Piotra i Pawław Görlitz”
Położenie na mapie Saksonii
Mapa konturowa Saksonii, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół farny św. Piotra i Pawław Görlitz”
Ziemia51°09′30,20″N 14°59′32,52″E/51,158389 14,992367
Strona internetowa

Kościół farny św. Piotra i Pawła w Görlitz (niem. Pfarrkirche St. Peter und Paul lub w skrócie: Peterskirche) – kościół ewangelicko-augsburski położony w saksońskim Görlitz na pagórku nad Nysą Łużycką. Największy kościół halowy w Saksonii.

Historia i architektura

[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Piotra i Pawła wznosi się nad Nysą Łużycką stanowiąc dzięki swemu wysokiemu, pokrytemu miedzianą blachą dachowi i parze strzelistych wież charakterystyczny punkt orientacyjny Starego Miasta Görlitz.

Widok przed neogotycką dobudówką do wież

Już ok. 1230 istniała w tym miejscu późnoromańska bazylika, z której zachował się zachodni fragment z bogato zdobionym, uskokowym portalem, zwanym Portalem Narzeczonych. W latach 1423–1475 zbudowano w tym miejscu nowy, późnogotycki, pięcionawowy pseudobazylikowy kościół halowy. Budowę nad osuwającym się terenie nad Nysą Łużycką rozpoczęto od potężnych fundamentów czteronawowej krypty św. Jerzego, konsekrowanej w 1475. W wyniku rywalizacji z nową, czteronawową katedrą w Budziszynie zmieniono pierwotny, trzynawowy plan świątyni na pięcionawowy. W odróżnieniu od klasycznego kościoła halowego zewnętrzne nawy boczne (20 m wysokości) są niższe od nawy środkowej (27 m) i wewnętrznych naw bocznych (25 m), które są niemal równe. Ze swoimi 72 m długości i 39 m szerokości kościół św. Piotra i Pawła jest największym późnogotyckim halowym kościołem Saksonii.

Poligonalne, zamknięte na planie trójliścia prezbiterium, ukończone w 1465, tworzy wraz z korpusem jednolitą, wypleniona światłem przestrzeń wewnętrzną, z którą harmonizują smukłe filary, przejmujące wysoko żebra sklepień sieciowych i gwiaździstych. Sklepienia są dziełem C. Pflügera, U. Laubamischa i B. Börera z lat 1491-1497.

Pod prezbiterium znajduje się wspomniana krypta z kaplica św. Jerzego (niem. Georgenkapelle).

W 1515 ukończono potężny dach kościoła.

W latach 1520, 1543 i 1553 zbudowano trzy kruchty.

Wyposażenie wnętrza przepadło podczas pożaru miasta w 1691, po którym odbudowano kościół w stylu barokowym. Wówczas to powstały m.in.: ambona z piaskowca (1693), ołtarze, dzieło G. Heermanna, stalle rajców miejskich i konfesjonały (1695), organy Eugenio Caspariniego i prospekt organowy J.C. Büchaua (1703). Z dawnego wyposażenia przetrwały jedynie malowidła ścienne z kaplicy św. Jerzego (ok. 1510), która oparła się pożarowi.

Obie wieże, wysokie na 84 m[1] wzniesiono w latach 1889-1891.

Wyposażenie

[edytuj | edytuj kod]

Organy

[edytuj | edytuj kod]

Godny uwagi jest przede wszystkim zachowany prospekt organowy z 1703. Znajdujące się na prospekcie 17 piszczałek zostało uformowanych na kształt promieni słonecznych, stąd nazwa instrumentu: Sonnenorgel (pol. organy słoneczne). Oryginalne organy Caspariniego nie zachowały się. Zostały one bowiem przebudowane w latach 1827/1828 przez Josepha Schinke i Carla Friedricha Ferdinanda Buckow; późniejsze przebudowy miały miejsce w latach 1845–1847 (Johann Nikolaus Friedrich Jahn) i w 1894, kiedy to firma organowa Schlag & Söhne zachowując kilka starych głosów zbudowała za prospektem całkowicie nowy instrument. I to dzieło doczekało się przebudowy w latach 1926–1928 (firma Sauer). Od 1997 istnieją w tym miejscu nowe organy zbudowane przez firmę Mathis Orgelbau AG z Näfels (Szwajcaria). Mają one 88 głosów podzielonych na 4 manuały i pedał i następującą dyspozycję[2][3]:

I Hauptwerk C–a3 II Oberwerk C–a3 III Schwellwerk C–a3 IV Brustwerk C–a3 Pedal C–f1

Principal 16'
Groß-Octava 8'
Viol di Gamba 8'
Hohl-Flöt 8'
Rohr-Flöt 8'
Fiffaro 8'
Rohr-Flöt-Qvint 6'
Octava 4'
Spitz-Flöt 4'
Salicet 4'
Qvinta 3'
Super-Octava 2'
Mixtur IV
Cymbel III
Cornet V
Bombart 16'
Trompet 8'
Clarin 4'

Qvintadena 16'
Principal 8'
Grob-Gedackt 8'
Qvintadena 8'
Onda maris 8'
Octava 4'
Rohr-Flöt 4'
Sedecima 2'
Glöcklein-Thon 2'
Vigesima nona 1 1/2'
Zynk II
Scharff Cymbel III
Cornetti III
Trompet 8'
Krumb-Horn 8'
Schalmey 4'
- Tremulant

Bordun 16'
Viola pomposa 16'
Diapason 8'
Doppel-Flöt 8'
Bordun 8'
Salicional 8"
Gamba 8'
Vox coelestis c°
Principal 4'
Travers-Flöt 4'
Viola d'amore 4'
Spitz-Flöt 3'
Schweitzer-Pfeiff 2'
Violine 2'
Piccolo 1'
Mixtur 5f 2'
Harmonia aeth. 3f 2 2/3'
Bombarde 16'
Trompette harm. 8'
Hautbois 8'
Voix humaine 8'
Clarinette 8'
Clairon 4'
-Tremulant

Gedackt 8'
Praestant 4'
Gedackte Fleut doux 4'
Nassat 3'
Octava 2'
Gemß-Horn 2'
Tertia 1 1/2'
Qvint-Nassat 1 1/2'
Super-Sedecima 1'
Scharff-Mixtur III
Hobois 8'

Groß-Principal-Baß 32'
Principal-Baß 16'
Contra-Baß 16'
Sub-Baß 16'
Groß-Qvinten-Baß 12'
Octav-Baß 8'
Gemß-Horn-Baß 8'
Jubal-Flöt 8'
Super-Octav-Baß 4'
Jubal-Flöt 4'
Bauer-Flöt 2'
Mixtur VI
Contra-Posaunen 32'
Posaunen 16'
Fagotti 16'
Trompeten-Baß 8'
Tromba 8'
Clarinen-Baß 4'
Vox angelica 2'

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Emporis: Peterskirche. [dostęp 2010-06-12]. (ang.).
  2. Mathis Orgelbau AG: Disposition der Sonnenorgel in der Pfarrkirche St. Peter und Paul, Görlitz. [dostęp 2010-06-13]. (niem.).
  3. Dyspozycja organów została opracowana na podstawie stron: Wirtualne Centrum organowe - Słownik terminów organowych https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php i Gdańskie Organy - Organy Katedry w Oliwie, autor Marek Michalak https://web.archive.org/web/20200321105720/http://www.organy.pro/slownik.php https://web.archive.org/web/20120315132930/http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist. Wynika z nich, iż w polskiej terminologii obowiązuje terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy instrumentów mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Josef Adamiak, Rudolf Pillep: Zabytki architektury i sztuki NRD. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1989. ISBN 83-213-3410-5. (pol.).
  • Stefan Bürger, Marius Winzeler: Die Stadtkirche St. Peter und Paul in Görlitz. Architektur und Kunst. Dössel: 2006. ISBN 978-3-89923-137-3. (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]