Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
Вірменська церква
26-101-0563
sobór katedralny
Ilustracja
Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Miejscowość

Iwano-Frankiwsk

Adres

ul. Melnyczuka 5

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Eparchia

iwanofrankiwska

Sobór

od 1990

Wezwanie

Opieki Matki Bożej

Wspomnienie liturgiczne

1/14 października

Położenie na mapie Iwano-Frankiwska
Mapa konturowa Iwano-Frankiwska, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku”
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego
Mapa konturowa obwodu iwanofrankiwskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku”
Ziemia48°55′21,61″N 24°42′42,92″E/48,922669 24,711922
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół ormiański pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – XVIII-wieczny kościół obrządku ormiańskiego w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie). Od 1991 prawosławny sobór pw. Opieki Matki Bożej, katedra eparchii iwanofrankiwskiej (początkowo w jurysdykcji Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, a od 2018 r. – Kościoła Prawosławnego Ukrainy).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kościół ormiański
Wnętrze (2011)
Obraz Matki Boskiej Łaskawej (1937)

Ormian do miasta z Mołdawii i Siedmiogrodu sprowadził w 1662 Andrzej Potocki[1]. Zbudowali oni tutaj własny, drewniany kościół. Okazał się on jednak za mały ze względu znajdujący się w nim obraz Matki Bożej Łaskawej, który cieszył się ogromnym kultem. Powodem tego kultu było wydarzenie z 22 sierpnia 1742 r., kiedy to na obrazie, będącym wierną kopią Madonny Częstochowskiej pojawiły się łzy[2].

Budowę nowego, murowanego kościoła rozpoczęto w 1743 r.; 28 maja kanonik kolegiaty stanisławowskiej Antoni Małachowski poświęcił kamień węgielny w obecności ówczesnego właśсiciela miasta hetmana Józefa Potockiego, który zapisem z 24 czerwca 1748 przeznaczył na dokończenie budowy rentę 1000 złotych rocznie wypłacaną przez kahał żydowski miasta[3]. Budowla została ukończona w 1762 r. dzięki wsparciu finansowym Józefa Potockiego[4] (zm. 1751). Poświęcenia dokonał 22 sierpnia 1773 r. ormiański abp Jakub Augustynowicz[3].

Kościół zbudowano w stylu włoskiego baroku. W XIX wieku był on dwukrotnie remontowany przez ówczesnego proboszcza Izaaka Mikołaja Isakowicz, późniejszego arcybiskupa ormiańskokatolickiego. Raz w 1858 r., drugi raz po pożarze we wrześniu 1868 r.[5]. Wprowadzono zmiany w jego architekturze. Obniżono wieże, zastępując barokowe kopuły dzwonowymi hełmami. Kościół został uszkodzony podczas I wojny światowej. 30 maja 1937 r. nastąpiła uroczysta koronacja obrazu Matki Bożej Łaskawej z udziałem z biskupów trzech obrządków katolickich, w tym prymasa Augusta Hlonda i arcybiskupa ormiańskokatolickiego Józefa Teodorowicza[6][7]. Wykonawcą obu koron do obrazu był lwowski złotnik Franciszek W. Dąbrowski[8].

W czasie II wojny światowej ówczesny proboszcz Leon Isakowicz ratował Żydów przez wystawianie im ormiańskich dokumentów kościelnych. W 1946 r. obraz Matki Bożej Łaskawej wraz z wotami i wieloma sprzętami kościelnymi został wywieziony przez ostatniego proboszcza, ks. Kazimierza Filipiaka do kościoła Świętych Piotra i Pawła w Gdańsku[9].

W czasach ZSRR w świątyni w Stanisławowie znajdowało się muzeum religii i ateizmu. W 1990 budynek został przekazany eparchii iwano-frankowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[1], jednak już w 1991 zarządzający nim ks. Stepan Abramczuk przeniósł się do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jako prawosławna cerkiew obiekt nosi wezwanie Opieki Matki Bożej, a w nowej jurysdykcji otrzymał rangę soboru. Nowi właściciele przemalowali ściany zewnętrzne na niebieski kolor – heraldyczny kolor Matki Boskiej. W 2008 r. w mediach pojawiła się informacja, że podczas renowacji budynku pracownicy zamalowali malowidła ścienne Jana Sołeckiego, co wywołało skandal[potrzebny przypis]. W 2010 renowacja kościoła ormiańskiego została zakończona.

Zbigniew Hornung wysunął przypuszczenie, że projektantem kościoła mógł być kapitan A. Schülzer z komendy twierdzy stanisławowskiej. W 1996 autorstwo projektu budynku nadal było nieustalone. Jerzy Kowalczyk twierdził, że autor zaprojektował fasadę kościoła na wzór jednej z elewacji kościoła Cystersów w Oseku.

Przed II wojną światową Z. Hornung łączył ze szkołą Baltazara Permosera i Józefem Fedewothem rzeźby zdobiące wnętrze kościoła, natomiast już po wojnie przypisywał je Janowi Jerzemu Plerschowi. Tadeusz Mańkowski uznał szereg rzeźb w kościele za dzieła Macieja Polejowskiego[10].

Ciemno polichromowane rzeźby z kaplic bocznych znajdują się w magazynach Lwowskiej Galerii Obrazów w Olesku[11].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu.... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 212–213. ISBN 83-921981-6-6.
  2. ↑ Parafia ormiańska - Historia - Stanisławów Kresy [online], stanislawow.net [dostęp 2022-11-12].
  3. ↑ a b Jacek Chrząszczewski, Kościół ormiański w Stanisławowie, s. 169.
  4. ↑ Instytut Historii Sztuki <Krakau> [Hrsg.]: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej (2.1996) [online], digi.ub.uni-heidelberg.de [dostęp 2016-09-26].
  5. ↑ Parafia ormiańska - Historia - Stanisławów Kresy [online], stanislawow.net [dostęp 2022-11-12].
  6. ↑ Historia koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej w Stanisławowie [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2022-11-12].
  7. ↑ Wielki dzień Ziemi Stanisławowskie! Uroczystości kościelne i jubileusz ks. arcybiskupa Teodorowicza. „Wschód”. Nr 50, s. 1, 10 czerwca 1937. 
  8. ↑ Złotnik lwowski wykonawcą złotych koron do Cudownego Obrazu w Stanisławowie. „Wschód”. Nr 50, s. 6, 10 czerwca 1937. 
  9. ↑ Ks. Prałat Kazimierz Filipiak - Sławni ludzie - Stanisławów Kresy [online], stanislawow.net [dostęp 2022-11-12].
  10. ↑ Jacek Chrząszczewski, Kościół ormiański w Stanisławowie, s. 168.
  11. ↑ Jacek Chrząszczewski, Kościół ormiański w Stanisławowie, s. 173.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_ormiański_w_Iwano-Frankiwsku&oldid=69424971”