Kocimiętka

Kocimiętka
Morfologia (kocimiętka właściwa)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	kocimiętka
Nazwa systematyczna
Nepeta L. Sp. Pl. 570. 1753

Kocimiętka Mussina

Kocimiętka (Nepeta L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Rodzaj obejmuje ponad 200 gatunków pochodzących z umiarkowanych stref Europy i Azji oraz gór Afryki . Szczególna różnorodność gatunków występuje w rejonie śródziemnomorskim i na wschód aż do Chin. Niektóre gatunki rozpowszechniły się na nowych obszarach, w tym zawędrowały do Ameryki Północnej. Gatunkiem typowym jest Nepeta cataria L.

Morfologia

Pokrój

Większość gatunków to wieloletnie rośliny zielne, niektóre są jednoroczne.

Łodyga

Mocna, rozrośnięta.

Liście

Sercowate, zielone do szarozielonych, ułożone naprzeciwlegle, ogonkowe. Brzeg blaszki liściowej karbowany lub ząbkowany.

Kwiaty

Białe, niebieskie, różowe lub liliowe. Zebrane na szczytach łodyg w nibyokółka.

Systematyka

Synonimy taksonomiczne

Afridia Duthie, Kudrjaschevia Pojark., Oxynepeta (Benth.) Bunge, Pitardia Batt. ex Pit.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) Lindl., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych.

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takhtajan, rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl.), podrodzina Nepetoideae Kostel., plemię Nepeteae Dumort., podplemię Nepetinae Coss. & Germ., rodzaj kocimiętka (Nepeta L.).

Gatunki flory Polski

• kocimiętka Mussina (Nepeta mussinii Spreng. ex Henckel) – efemerofit
• kocimiętka naga (Nepeta pannonica L. syn. N. nuda L.)
• kocimiętka wielkokwiatowa (Nepeta grandiflora M. Bieb.) – efemerofit
• kocimiętka właściwa (Nepeta cataria L.) – antropofit zadomowiony

Gatunki uprawiane

• kocimiętka Faassena (Nepeta ×faassenii Bergm.)
• kocimiętka modra (Nepeta cyanea Stev.)
• kocimiętka siarkowa (Nepeta sulphurea K. Koch)
• kocimiętka syberyjska (Nepeta sibirica L.)
• kocimiętka sztywna (Nepeta strictifolia Pojark.)
• kocimiętka ukraińska (Nepeta ucrainica L.)
• kocimiętka żyłkowana (Nepeta nervosa Royle.)

Pozostałe gatunki

Nepeta agrestis Nepeta annua Nepeta apuleii Nepeta beltranii Nepeta camphorata Nepeta ciliaris Nepeta coerulescens Nepeta curviflora Nepeta densiflora Nepeta dentata Nepeta dirphya Nepeta discolor Nepeta elliptica Nepeta everardi Nepeta floccosa Nepeta foliosa Nepeta fordii Nepeta glutinosa Nepeta govaniana Nepeta granatensis Nepeta heldreichii Nepeta hemsleyana Nepeta hindostana

Nepeta hispanica Nepeta italica Nepeta jomdaensis Nepeta kokamirica Nepeta kokanica Nepeta laevigata Nepeta lamiopsis Nepeta latifolia Nepeta leucolaena Nepeta leucophylla Nepeta longibracteata Nepeta manchuriensis Nepeta melissifolia Nepeta membranifolia Nepeta micrantha Nepeta multibracteata Nepeta multifida Nepeta nepalensis Nepeta nepetella Nepeta nuda Nepeta parnassica Nepeta parviflora Nepeta phyllochlamys

Nepeta prattii Nepeta pungens Nepeta racemosa Nepeta raphanorhiza Nepeta scordotis Nepeta sessilis Nepeta sibirica Nepeta sibthorpii Nepeta souliei Nepeta spruneri Nepeta staintonii Nepeta stewartiana Nepeta sungpanensis Nepeta supina Nepeta taxkorganica Nepeta tenuiflora Nepeta tenuifolia Nepeta tuberosa Nepeta veitchii Nepeta virgata Nepeta wilsonii Nepeta yanthina Nepeta zandaensis

Naturalne mieszańce

• Nepeta ×faassenii

Zastosowanie

Kocimiętki znajdują zastosowanie w ziołolecznictwie. Są to również ważne rośliny miododajne (wydajność z 1 hektara wynosi 150-200 kilogramów miodu), dlatego warto sadzić je w pobliżu pasiek. Niektóre gatunki i mieszańce są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Wpływ na koty i muchy

Zachowanie kota w pobliżu kocimiętki

Kocimiętka znana jest także z wpływu, jaki wywiera na koty, od czego pochodzi nazwa rodzaju. Około 2/3 kotów jest podatnych na działanie kocimiętki, cecha ta jest dziedziczna.

Rośliny zawierają nepetalakton, będący prawdopodobnie kocim feromonem. Kiedy kot wyczuwa kocimiętkę, zaczyna się w niej tarzać, chwytać łapami, gryźć, lizać, następnie głośno mruczy i miauczy. Trwa to około 10 minut, po czym zwierzę traci zainteresowanie rośliną. Po kolejnych 2 godzinach cały proces może zajść na nowo. Małe kocięta i starsze koty wykazują mniejsze zainteresowanie kocimiętką, bardzo wyczulone na jej działanie wydają się osobniki w wieku rozrodczym.

Przynajmniej trzy gatunki kocimiętki przyciągają koty: Nepeta cataria, N. grandiflora i N. ×faassenii. Większość pozostałych gatunków nie została przebadana pod tym kątem^{[potrzebny przypis]}.

Kocimiętka skutecznie odstrasza także niektóre owady: muchy bolimuszki kleparki (Stomoxys calcitrans, które żywią się krwią dużych ssaków, np. koni i krów), muchy domowe, i karaczany.