Koczkodan
| Cercopithecus[1] | |||||
| Linneaus, 1758[2] | |||||
_walking.jpg) Przedstawiciel rodzaju – koczkodan czarnosiwy (C. mitis) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj |
koczkodan | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Simia diana Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Koczkodan[22] (Cercopithecus) – rodzaj ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[23][24][25].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 20–71 cm, długość ogona 26–100 cm; masa ciała samic 1,3–6 kg, samców 2,5–11,1 kg[25].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cercopithecus (Cercocephalus – gr. κερκος kerkos „ogon”[26]; -κεφαλος -kephalos „-głowy”, od κεφαλη kephalē „głowa”[27]): gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos „małpa z długim ogonem”, od gr. κερκος kerkos „ogon”; πιθηκος pithēkos „małpa”[28].
- Lasiopyga: gr. λασιος lasios „włochaty, kudłaty”; πυγη pugē „zad”[29]. Gatunek typowy: Simia nictitans Linnaeus, 1766.
- Monichus: epitet gatunkowy Simia mona Schreber, 1774; port., hiszp., wł. mona „samica małpy”[30]. Gatunek typowy: Simia mona Schreber, 1774.
- Mona: port., hiszp., wł. mona „samica małpy”[30]. Gatunek typowy: Simia mona Schreber, 1774.
- Diademia (Diadema): gr. διαδημα diadēma „diadem”[31]. Gatunek typowy: Simia leucampyx Fischer, 1829 (= Cercopithecus mitis Wolf, 1822).
- Petaurista: gr. πεταυριστής petauristēs „balansista, linoskoczek”[32]. Gatunek typowy: Simia petaurista Schreber, 1774.
- Diana: w mitologii greckiej Diana (łac. Diana, gr. Ἄρτεμις Artemis) była boginią łowów, przyrody, płodności, księżyca[31]. Gatunek typowy: Simia diana Linnaeus, 1758.
- Rhinostictus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; στικτος stiktos „cętkowany, plamiasty”, od στιζω stizō „tatuować”[33].
- Otopithecus: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; πιθηκος pithēkos „małpa”[34]. Gatunek typowy: Cercopithecus pogonias Bennett, 1833.
- Pogonocebus: gr. πωγων pōgōn, πωγωνος pōgōnos „broda”[35]; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[36]. Gatunek typowy: Simia diana Linnaeus, 1758.
- Neopithecus: gr. νεος neos „nowy”[37]; πιθηκος pithēkos „małpa”[38]. Gatunek typowy: Simia cephus Linnaeus, 1758.
- Insignicebus: łac. insignis „godny uwagi”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[39]. Gatunek typowy: Cercopithecus albogularis Sykes, 1831.
- Melanocebus: gr. μελας melas, μελανος melanos „czarny”[40]; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[36].
- Neocebus: gr. νεος neos „nowy”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[39]. Gatunek typowy: Simia cephus Linnaeus, 1758.
- Rhinostigma: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”; στιγμα stigma, στιγματος stigmatos „plama, skaza”, od στιζω stizō „tatuować”[21]. Gatunek typowy: Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące gatunki[23][22]:
- Cercopithecus diana (Linnaeus, 1758) – koczkodan Diany
- Cercopithecus roloway (Schreber, 1774) – koczkodan mnisi
- Cercopithecus neglectus Schlegel, 1876 – koczkodan nadobny
- Cercopithecus mona (Schreber, 1775) – koczkodan rzeczny
- Cercopithecus campbelli Waterhouse, 1838 – koczkodan liberyjski
- Cercopithecus lowei O. Thomas, 1923 – koczkodan ghański
- Cercopithecus pogonias E.T. Bennett, 1833 – koczkodan czubaty
- Cercopithecus wolfi A.B. Meyer, 1891 – koczkodan barwny
- Cercopithecus denti O. Thomas, 1907 – koczkodan białobrzuchy
- Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907 – koczkodan sowiogłowy
- Cercopithecus lomamiensis J.A. Hart, Detwiler, Gilbert, Burrell, Fuller, Emetshu, T.B. Hart, Vosper, Sargis & Tosi, 2012 – koczkodan sowiolicy
- Cercopithecus petaurista (Schreber, 1774) – koczkodan oliwkowy
- Cercopithecus erythrogaster J.E. Gray, 1866 – koczkodan rudobrzuchy
- Cercopithecus sclateri Pocock, 1904 – koczkodan nigeryjski
- Cercopithecus erythrotis Waterhouse, 1838 – koczkodan czerwonouchy
- Cercopithecus cephus (Linnaeus, 1758) – koczkodan białowargi
- Cercopithecus ascanius (Audebert, 1799) – koczkodan rudoogonowy
- Cercopithecus nictitans (Linnaeus, 1766) – koczkodan białonosy
- Cercopithecus mitis Wolf, 1822 – koczkodan czarnosiwy
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwa niedostępna, stłumiona decyzją ICZN[3].
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Simia mona Schreber, 1774
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cercopithecus Linnaeus, 1758.
- ↑ Młodszy homonim Petaurista Link, 1795 (Sciuridae).
- ↑ Wariant pisowni DiademiaReichenbach, 1862; m.łodszy homonim Diadema Schumacher, 1817 (Crustacea).
- ↑ Młodszy homonim Diana Risso, 1826 (Actinopterygii).
- ↑ Nazwa zastępcza dla Petaurista Reichenbach, 1862.
- ↑ Nazwa zastępcza dla Diademia Reichenbach, 1862.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cercopithecus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 26. (łac.).
- ↑ Anonim. Regnum Animale..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenclatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).
- ↑ M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 137. (łac.).
- ↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 34, 40. (łac.).
- ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 68. (łac.).
- ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1208. (niem.).
- ↑ C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. Ie partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 31. (fr.).
- ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 108.
- ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 107.
- ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 105.
- ↑ Trouessart 1878 ↓, s. 122.
- ↑ Trouessart 1878 ↓, s. 124.
- ↑ Trouessart 1897 ↓, s. 17.
- ↑ Trouessart 1897 ↓, s. 22.
- ↑ É. L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Quinquennale Supplementum. Berolini: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 14. (łac.).
- ↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris. Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. lx, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
- ↑ Elliot 1913 ↓, s. 359.
- ↑ Elliot 1913 ↓, s. 306.
- ↑ Elliot 1913 ↓, s. 224.
- ↑ a b Elliot 1913 ↓, s. 273.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44–46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234–240. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cercopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ a b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 679–696. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 45.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 44.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 172.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 365.
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 430.
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 225.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 526.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 607.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 489.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 180.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 43.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 145.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 176.
- ↑ a b Elliot 1913 ↓, s. 296.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 133.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 1-204. (niem.).
- É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographigus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 6, s. 115–140, 1878. 3e Série. (fr.).
- É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova Editio (prima completa). Berlin: R. Friedländer & sohn, 1897, s. 1-664. (łac.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 2: Anthropoidea: Aotus to Lasiopyga. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 1-382, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).