Kodeks Watykański Gr. 354
 Strona kodeksu z tekstem Łk 17,34-18,8 | |
| Oznaczenie |
S |
|---|---|
| Data powstania |
949 |
| Rodzaj | |
| Numer |
028 |
| Zawartość |
Ewangelie |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
36 × 24 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria |
V |
| Miejsce przechowywania | |
Codex Vaticanus Gr. 354, oznaczany symbolami S albo 028 (Gregory-Aland), ε 89 (von Soden)[1][2] – grecki kodeks majuskułowy Nowego Testamentu zawierający tekst czterech Ewangelii. Kolofon kodeksu informuje, że rękopis powstał w 949 roku, a sporządzony został przez mnicha o imieniu Michał. Ten rękopis jest jednym z najstarszych posiadających datę greckich rękopisów Nowego Testamentu i zarazem jedynym odatowanym przez skrybę kodeksem majuskułowym[3].
Rękopis był często cytowany w XIX-wiecznych wydaniach Nowego Testamentu. Dzisiaj jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu i w efekcie jest rzadko cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis cytuje zaginiony fragment dzieła Klemensa Aleksandryjskiego – Hypotyposes. Rękopis został przystosowany do użytku liturgicznego.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Kodeks zawiera 235 pergaminowych kart (36 na 24 cm), z pełnym tekstem czterech Ewangelii. Pisany jest w dwie kolumny na stronę, 27 linii w kolumnie[3][4][5], 15-17 liter w linii. Pergamin jest gruby, atrament wyblakły i zachował się w słabym stanie[6]. Tekst pisany jest wielką, ściśniętą, lekko pochyloną, późną uncjałą. Litery mają wysokość 4 milimetrów, ich kształt przypomina cyrylicę. Stosuje przydechy, akcenty[a] i znaki muzyczne (neumy)[6]. Nagłówki i inicjały są zdobione[2], wielkie inicjały są w kolorze czerwonym. Znaki interpunkcyjne oddawane są przy pomocy kropki oraz krzyżyka[6].
Jest jednym z najstarszych kodeksów zawierających znaki muzyczne (neumy). Kodeks zawiera Epistula ad Carpianum (list Euzebiusza do Karpiana), noty marginalne, podaje liczbę stichoi na końcu każdej Ewangelii (w subscriptio). Każda z Ewangelii poprzedzona została krótkim wstępem (Hypotesis)[6]. Noty marginalne zostały dodane przez późniejszych korektorów i mają charakter zarówno patrystyczny, jak i tekstualny[7]. Na folio 30 recto na prawym marginesie zamieszczono cytat z Hypotyposes Klemensa Aleksandryjskiego. Zacytowany fragment dotyczy trędowatego z Mt 8,2, pisany jest niewielką uncjałą[8][9].
Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów. Pierwszy system dzieli według dłuższych jednostek, zwanych κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczone zostały na bocznych marginesach tekstu, a τιτλοι (tytuły rozdziałów) w górnym marginesie. Przed każdą Ewangelią umieszczono listę owych κεφαλαια (spis treści). Tekst dzielony jest także według krótszych jednostek, Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesie wraz z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza (pisane pod numerami Sekcji Ammoniusza)[6]. Ponadto na marginesie oznaczone zostały teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych[8].
Zawiera wiele korekt i not marginalnych zazwyczaj dodanych przez późniejszą rękę[6].
Posiada scholion przy Mt 27,16 komentujący imię Barabasza[6].
Tekst[edytuj | edytuj kod]
Tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną[10], jest bliski dla kodeksów V i W, z którymi współtworzy rodzinę tekstualną E[7]. Hermann von Soden oznaczył ja przy pomocy symbolu K1[11], jego zdaniem jest to jedna z najstarszych podrodzin tekstu bizantyńskiego[12].
Kurt Aland dał mu następujący profil tekstualny: 2061 1051/2 42 12S[3]. Oznacza to, że według Alanda rękopis 206 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, 105 razy jest zgodny zarówno z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, ponadto posiada 12 sobie właściwych wariantów tekstowych[13][b]. W oparciu o ten profil tekst rękopisu zaliczony został do Kategorii V, tj. kategorii o najniższej wartości tekstualnej[3]. Zostało to potwierdzone przez Claremont Profile Method, tj. metodę wielokrotnych wariantów, według której przekazuje standardowy tekst bizantyński zgodny z rodziną tekstualną Kx. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)[11].
Teksty Łk 22,43.44 (krwawy pot Jezusa); Jan 7,53-8,11 (Pericope adulterae) i Jan 5,4 (anioł poruszający wodę w sadzawce Betesda) oznakowane zostały asteryskiem (※) jako wątpliwe[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według kolofonu rękopis został sporządzony przez skrybę imieniem Michał, mnicha, który ukończył swoje dzieło „w miesiącu marcu, piątego dnia, o szóstej godzinie, roku 6457”[8]. Rok 6457 dotyczy bizantyjskiego kalendarza i oznacza rok 949 od urodzenia Chrystusa[10]. To powoduje, że rękopis jest najstarszym posiadającym datę majuskułowym rękopisem Nowego Testamentu i jednym z czterech najstarszych rękopisów Nowego Testamentu posiadających datę[7][c].
Pierwszy opis rękopisu sporządził Giuseppe Bianchini w 1749 roku, który skolacjonował niektóre partie rękopisu w oparciu o Textus receptus i dostarczył pierwszy wykaz wariantów rękopisu[14]. W latach 1781-1783 tekst rękopisu skolacjonował Andreas Birch[15][16]. Wydanie Bircha służyło biblistom przez kilka następnych dekad. Obaj jednak, Bianchini i Birch, kolacjonowali nieuważnie i rzadko zwracali uwagę na błędy ortograficzne. Tregelles oraz Tischendorf (w 1866) roku niezależnie od siebie poprawili błędy Bircha[17]. Wykorzystane to zostało w ósmym wydaniu greckiego Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior). Ósme wydanie Tischendorfa często cytuje rękopis[18]. W XX-wiecznych krytycznych wydaniach Nowego Testamentu był rzadziej cytowany. W 27 wydaniu Novum Testamentum Graece (NA27) zaliczony został do grupy rękopisów cytowanych w trzeciej kolejności[19].
Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Johann Jakob Griesbach, który nadał mu siglum S. Griesbach korzystał z wydania Bircha[20]. W roku 1908 Gregory nadał mu siglum 028[21].
Faksymile kodeksu wydał Andreas Birch w 1801 roku[16], Edward Maunde Thompson 1912 roku[22]. William Hatch wydał jedną stronę kodeksu metodą faksymile[16]. Jedną stronę kodeksu wydał również Bruce M. Metzger[23].
W 1904 roku Giovanni Mercati opublikował pracę na temat cytowanego przez rękopis fragmentu Hypotyposes, zaginionego dzieła Klemensa Aleksandryjskiego, zachowanego do naszych czasów jedynie w kilku patrystycznych cytatach. Dzieło to zajmuje się krytyką tekstu Nowego Testamentu[9].
Kodeks przechowywany jest w Bibliotece Watykańskiej (Graecus 354)[3][4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Gregory'ego kodeks nie stosuje przydechów i akcentów (Gregory 1900 ↓, s. 65).
- ↑ Profil Alanda dotyczy 1000 miejsc Nowego Testamentu.
- ↑ Najstarszym są Ewangelie Uspienskiego z 835 roku, drugim jest minuskuł 2500 z 891 roku, trzecim lub czwartym jest minuskuł 1582 z roku 949.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Aland 1963 ↓, s. 339.
- ↑ a b Soden 1902 ↓, s. 130.
- ↑ a b c d e Aland i Aland 1989 ↓, s. 122.
- ↑ a b INTF i Cod. 028 ↓.
- ↑ Kurzgefasste ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e f g h Gregory 1900 ↓, s. 65.
- ↑ a b c Waltz 2007 ↓.
- ↑ a b c Metzger 1991 ↓, s. 110.
- ↑ a b Mercati 1904 ↓.
- ↑ a b Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 80.
- ↑ a b Wisse 1982 ↓, s. 52.
- ↑ Wisse 1982 ↓, s. 95.
- ↑ Aland i Aland 1989 ↓, s. 117.
- ↑ Bianchini 1749 ↓.
- ↑ Birch 1788 ↓, s. III. IV.
- ↑ a b c Birch 1801 ↓, s. IV. V.
- ↑ Gregory 1900 ↓, s. 66.
- ↑ Scrivener 1894 ↓, s. 146.
- ↑ NA27 ↓, s. 16*-17*, 693.
- ↑ Griesbach 1809 ↓, s. C.
- ↑ Gregory 1908 ↓, s. 34.
- ↑ Thompson 1912 ↓, s. 215.
- ↑ Metzger 1991 ↓, s. 111.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krytyczne wydania NT
- A. Birch: Quatuor evangelia Graece. Kopenhagen: 1788, s. III. IV.
- A. Birch: Variae lectiones ad textum IV. evangeliorum. Kopenhagen: 1801, s. IV. V.
- Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. T. I. Londini: 1809.
- Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. (gr.). [NA27]
- Introdukcje
- Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
- Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900.
- Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-516122-9.
- Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894.
- Hermann von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 1. Berlin: Verlag von Arthur Glaue, 1902.
- Robert Waltz: Codex Vaticanus 354, S (028). [w:] Encyclopedia of Textual Criticism [on-line]. 2007. (ang.).
- Listy rękopisów
- Kurt Aland: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Wyd. 1. Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1963, s. 51.
- Kurt Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Wyd. 2. Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1994, s. 35. ISBN 3-11-011986-2.
- Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908.
- INTF: Kodeks S/028 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2012-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)].
- Inne
- Giuseppe Bianchini: Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae. T. 2. Cz. 1. Rome: 1749.
- Giovanni Mercati. Un frammento delle Ipotiposi di Clemente Alessandrino. „Studi e testi”. 12, 1904. Roma.
- Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Greek Paleography. New York – Oxford: Oxford University Press, 1991. ISBN 978-0-19-502924-6.
- Edward Maunde Thompson: An Introduction to Greek and Latin Palaeography. Oxford: Clarendon Press, 1912.
- Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- MSS Vat.gr.354 DVL
- Vat. gr. 0354 Pinakes | Πίνακες