Kolcomysz

Kolcomysz
	Acomys
	I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838
	; Przedstawiciel rodzaju – kolcomysz arabska (A. dimidiatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	sztywniaki
Rodzaj	kolcomysz
	Typ nomenklatoryczny
	Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803
Synonimy
	Acanthomys Lesson, 1842; Acosminthus Gloger, 1841; Peracomys F. Petter & Roche, 1981; Subacomys Denys, Gautun, Tranier & Volobouev, 1994;
	Acanthomys Lesson, 1842; Acosminthus Gloger, 1841; Peracomys F. Petter & Roche, 1981; Subacomys Denys, Gautun, Tranier & Volobouev, 1994;
Rodzaje i gatunki
	3 podrodzaje i 23 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	3 podrodzaje i 23 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolcomysz^[6] (Acomys) – rodzaj ssaków z podrodziny sztywniaków (Deomyinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, na Półwyspie Arabskim oraz na Krecie i Cyprze^[7]^[8]^[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 73–135 mm, długość ogona 39–137 mm, długość ucha 11–24 mm, długość tylnej stopy 9–22 mm; masa ciała 13–86 g^[8]^[10]. Myszy te charakteryzują się posiadaniem w normalnej sierści długich, sztywnych włosów, przypominających kolce np. jeża. Gryzonie z rodzaju Acomys wykazują niespotykaną u innych ssaków zdolność do autotomii. U wielu gatunków pochwycony ogon może zostać łatwo oderwany lub pozbawiony skóry, aby umożliwić ucieczkę zwierzęcia. Dwa gatunki (kolcomysz sawannowa i ryftowa) wykazują jeszcze bardziej złożony system obronny: w sytuacji zagrożenia gryzonie te są w stanie odrzucić części skóry. Skóra ulega oderwaniu przy naprężeniu dwudziestokrotnie mniejszym niż u myszy z rodzaju Mus. Kompletna skóra zwierzęcia, wraz z gruczołami i mieszkami włosowymi, odrasta w szybkim tempie^[11].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1838 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire na łamach Annales des Sciences Naturelles^[1]. Na gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył kolcomysz skalną (A. cahirinus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Acomys: gr. ακη akē ‘ostry punkt’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’^[12].
Acanthomys: gr. ακανθα akantha ‘kolec, cierń’, od ακη akē ‘ostry punkt’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’^[13]. Gatunek typowy: Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
Acosminthus: gr. ακη akē ‘ostry punkt’; σμινθος sminthos ‘mysz’^[12]. Gatunek typowy: Mus cahirinus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
Peracomys: gr. περα pera ‘powyżej, poza’; rodzaj Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838^[4]. Gatunek typowy: Acomys louisae O. Thomas, 1896.
Subacomys: łac. sub ‘blisko’; rodzaj Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838^[5]. Gatunek typowy: Mus subspinosus Waterhouse, 1838.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Kolcomyszy pochodzą z pustynnych obszarów Afryki. Naukowcy sądzą, że mimo wielu podobieństw do europejskich myszy (Mus), są one bliżej spokrewnione z myszoskoczkami (Gerbillinae). Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach^[14]^[10]^[7]^[6]:

Acomys I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1838
- Acomys seurati Heim de Balsac, 1936 – kolcomysz algierska
- Acomys cahirinus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – kolcomysz skalna
- Acomys nesiotes Bate, 1903 – kolcomysz cypryjska
- Acomys minous Bate, 1906 – kolcomysz kreteńska
- Acomys cilicicus Spitzenberger, 1978 – kolcomysz turecka
- Acomys chudeaui Kollman, 1911 – kolcomysz zachodnia
- Acomys mullah O. Thomas, 1904 – kolcomysz dżibucka
- Acomys dimidiatus (Cretzschmar, 1826) – kolcomysz arabska
- Acomys johannis O. Thomas, 1912 – kolcomysz sahelska
- Acomys cineraceus Heuglin, 1866 – kolcomysz szara
- Acomys kempi Dollman, 1911 – kolcomysz sawannowa
- Acomys ignitus Dollman, 1910 – kolcomysz ognista
- Acomys wilsoni O. Thomas, 1892 – kolcomysz drobna
- Acomys percivali Dollman, 1911 – kolcomysz ryftowa
- Acomys russatus (J.A. Wagner, 1840) – kolcomysz złotawa
- Acomys muzei W.N. Verheyen, Hulselmans, Wendelen, Leirs, Corti, Backeljau & E. Verheyen, 2011 – kolcomysz skryta
- Acomys spinosissimus W. Peters, 1852 – kolcomysz południowoafrykańska
- Acomys selousi de Winton, 1896
- Acomys ngurui W.N. Verheyen, Hulselmans, Wendelen, Leirs, Corti, Backeljau & E. Verheyen, 2011 – kolcomysz górska
Peracomys F. Petter & Roche, 1981
- Acomys louisae O. Thomas, 1896 – kolcomysz innozębna
Subacomys Denys, Gautun, Tranier & Volobouev, 1994
- Acomys subspinosus (Waterhouse, 1838) – kolcomysz przylądkowa

Opisano również gatunki wymarłe w pliocenie Afryki^[15]:

Acomys coppensi (Sabatier, 1982)^[16] (Etiopia)
Acomys mabele Denys, 1990^[17] (Południowa Afryka)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b I. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice sur les Rongeurs épineux désignés par les auteurs sous les noms d’Echimys, Loncheres, Heteromys et Nelomys. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 10, s. 126, 1838. (fr.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 135. (fr.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 95. (niem.).
↑ ^a ^b F. Petter & J. Roche. Remarques préliminaires sur la systematique des Acomys (Rongeurs, Muridae) Peracomys, sous-genre nouveau. „Mammalia”. 45 (3), s. 382, 1981. (fr.).
↑ ^a ^b Ch. Denys, J.-C. Gautun, M. Tranier & V. Volobouev. Evolution of the genus Acomys (Rodentia, Muridae) from dental and chromosomal patterns. „Israel Journal of Zoology”. 40 (2), s. 218, 1994. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257–258. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 440–442. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 599–604. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 281–282. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ A.W. Seifert, S.G. Kiama, M.G. Seifert, J.R. Goheen, T.M. Palmer & M. Maden. Skin shedding and tissue regeneration in African spiny mice (Acomys). „Nature”. 489 (7417), s. 561–565, 2012-09-27. DOI: 10.1038/nature11499. (ang.).
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 75.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 73.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-08]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Acomys Geoffroy Saint-Hilaire, 1838, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-08] (ang.).
↑ M. Sabatier. Les rongeurs du site Pliocène à hominidés de Hadar (Éthiopie). „Palaeovertebrata”. 12 (1), s. 25, 1982. (fr.).
↑ Ch. Denys. The oldest Acomys (Rodentia, Muridae) from the Lower Pliocene of South Africa and the problem of its murid affinities. „Palaeontographica”. Abt. A. 210 (1-3), s. 82, 1990. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[Geoffroy-1] I. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice sur les Rongeurs épineux désignés par les auteurs sous les noms d’Echimys, Loncheres, Heteromys et Nelomys. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Seconde Série. 10, s. 126, 1838. (fr.).

[Lesson-2] R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 135. (fr.).

[Gloger-3] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 95. (niem.).

[Petter&Roche-4] F. Petter & J. Roche. Remarques préliminaires sur la systematique des Acomys (Rongeurs, Muridae) Peracomys, sous-genre nouveau. „Mammalia”. 45 (3), s. 382, 1981. (fr.).

[Denys&inni-5] Ch. Denys, J.-C. Gautun, M. Tranier & V. Volobouev. Evolution of the genus Acomys (Rodentia, Muridae) from dental and chromosomal patterns. „Israel Journal of Zoology”. 40 (2), s. 218, 1994. (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 257–258. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 440–442. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&innib-8] Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 599–604. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Acomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 281–282. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Seifert&inni-11] A.W. Seifert, S.G. Kiama, M.G. Seifert, J.R. Goheen, T.M. Palmer & M. Maden. Skin shedding and tissue regeneration in African spiny mice (Acomys). „Nature”. 489 (7417), s. 561–565, 2012-09-27. DOI: 10.1038/nature11499. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/83/mode/1up_75]-12] Palmer 1904 ↓, s. 75.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/81/mode/1up_73]-13] Palmer 1904 ↓, s. 73.

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-08]. (ang.).

[zij-15] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Acomys Geoffroy Saint-Hilaire, 1838, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-08] (ang.).

[sab-16] M. Sabatier. Les rongeurs du site Pliocène à hominidés de Hadar (Éthiopie). „Palaeovertebrata”. 12 (1), s. 25, 1982. (fr.).

[den-17] Ch. Denys. The oldest Acomys (Rodentia, Muridae) from the Lower Pliocene of South Africa and the problem of its murid affinities. „Palaeontographica”. Abt. A. 210 (1-3), s. 82, 1990. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]