Kolorado (stan)

Kolorado State of Colorado
— stan —
38. stan od 1 sierpnia 1876
Pieczęć Flaga
Dewiza: Nil sine numine
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Denver
Kod ISO 3166-2	US-CO
Gubernator	John Hickenlooper (D)
Powierzchnia	269 601 km²
Populacja (2017) • liczba ludności	5 607 154
• gęstość	16,01 os./km²
Strefa czasowa	UTC-7:00 UTC-6:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie USA
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Piramida wieku

Kolorado (ang. Colorado, wym. /kɒləˈrɑːdoʊ/) – stan w środkowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych.

Na północy graniczy z Wyoming i Nebraską, na wschodzie z Kansas, na południu z Oklahomą i Nowym Meksykiem, a na zachodzie z Utah. Kolorado jest jednym z trzech stanów USA niemających naturalnych granic. Wyznaczają je: długość i szerokość geograficzna, a tym samym Kolorado ma kształt czworoboku. Nazwa terytorium, a następnie stanu pochodzi od nazwy rzeki Kolorado, której hiszpańska nazwa brzmi – Rio Colorado.

Historia

Pierwotnie ziemie tego regionu były zamieszkiwane przez Indian, którzy przybyli do Kolorado wraz z końcem epoki lodowcowej. Na początku XVIII wieku tereny dzisiejszego stanu Kolorado zostały opanowane przez Hiszpanów. Najstarsze artefakty należące od pierwszych Indian datowane są na 11 200 lat p.n.e. W 1803 roku północno-wschodnia część dzisiejszego stanu została zakupiona od Francji, jako część francuskiej Luizjany. W 1848 roku południowa i zachodnia część stała się terytorium Stanów Zjednoczonych po wojnie amerykańsko-meksykańskiej. W roku 1858 odkryto złoża złota. W latach 1864–1870 miały miejsce wojny z Indianami.

Geografia

Kolorado jest wyżynno-górzystym stanem którego średnia wysokość nad poziomem morza przekracza 2000 m. Jest też jedynym stanem którego cała powierzchnia leży powyżej 1000 m n.p.m. Trzy czwarte powierzchni stanu to tereny wyżynne i wybitnie górzyste, obszary te leżą powyżej 1500-2000 m n.p.m. Jedynie wschodnia część jest płaska. Najwyższy szczyt Kolorado – Mount Elbert wznosi się na 4399 m n.p.m. Zachodnią część stanu zajmują Góry Skaliste i Wyżyna Kolorado, wschodnią – obszar Wielkich Równin.

Kolorado znajduje się w strefie klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego suchego z dużymi różnicami temperatur dnia i nocy. W górach występuje wielopiętrowość klimatyczna. Opady są niskie i wynoszą średnio od 380 do 630 mm rocznie. Wyższe opady występują w górach. Warto tu jednak zwrócić uwagę na lokalne różnice związane z ukształtowaniem terenu, gdzie górskie doliny są miejscami relatywnie suchymi. Zimy w Kolorado są śnieżne i mroźne. Lata zaś, z pominięciem obszarów górskich są gorące i suche. W zachodniej części stanu temperatury wynoszą od 16 °C do 21 °C latem, choć mogą być wyższe (zależy to od wysokości nad poziomem morza i miejsca). W wysokich partiach gór panuje alpejski klimat i wręcz arktyczny klimat co jest związane ze znacznymi wysokościami (powyżej 3000 m n.p.m.). Wschodnia część Kolorado cechuje się ekstremami termicznymi, gdzie zimą średnie wartości termiczne wynoszą kilka stopni poniżej zera, ale mogą obniżyć się do wartości od 18 °C do -23 °C. Lata są upalne, powyżej 30 °C, temperatury rzędu 35-38 °C nie należą do rzadkości. Taki rozkład temperatur jest związany jest z rzeźbą terenu Ameryki Północnej, co wiąże się z napływem mas powietrza – mroźnych, arktycznych zimą i gorących zwrotnikowych latem. Najwyższą temperaturę w Kolorado zanotowano 11 lipca 1888 roku i wynosiła ona 48 °C. Najniższa zanotowana temperatura miała miejsce 1 lutego 1985 roku i wynosiła -61 °C.

Ze stanu Kolorado, a dokładnie z wysokiego pasma Gór Skalistych wypływają większe rzeki Stanów Zjednoczonych. Są to Rio Colorado czyli Kolorado i Rio Grande i liczne dopływy Missisipi jak rzeka Arkansas. Tym samym stan Kolorado należy do dwóch zlewisk: Oceanu Spokojnego i Zatoki Meksykańskiej (Ocean Atlantycki). W górach liczne są polodowcowe jeziora.

Roślinność zróżnicowana ze względu na rzeźbę terenu. W górach rosną lasy iglaste i wysokogórskie łąki, zaś na wschodzie suche prerie, w większości zastąpione przez pola uprawne i łąki. W południowo-zachodniej części stanu występują obszary półpustynne.

• Liczba hrabstw: 64
• Największe hrabstwo: Las Animas
• Parki narodowe:
  • Park Narodowy Black Canyon of the Gunnison
  • Park Narodowy Mesa Verde
  • Park Narodowy Gór Skalistych
  • Park Narodowy Great Sand Dunes
• Parki stanowe:58
• Narodowe pomniki Stanów Zjednoczonych:7
  • Hovenweep National Monument
  • Dinosaur National Monument
• National Recreation Area:2
• National Wildlife Refuge:8
• Szlaki historyczne
  • Santa Fe Trail
  • Continental Divide National Scenic Trail

Symbole stanu

• Dewiza: Nil sine numine (Nic bez opatrzności Boskiej)
• Przydomek: The Centennial State
• Znaczenie przydomku: Stan Stulecia
• Symbole:

Demografia

W 2005 Kolorado zamieszkiwało 4 665 177 osób. Przyrost naturalny wyniósł 205 321 osób, a migracyjny 47 740. Około 5-6% mieszkańców stanu Kolorado, to osoby przebywające nielegalnie, a 20% populacji tego stanu to Latynosi. Spora część osób latynoskiego pochodzenia posługuje się wyłącznie językiem hiszpańskim, nie znając języka angielskiego.

Podział rasowo-etniczny

• Biali 92%
• Afroamerykanie 4%
• tubylczy Amerykanie 1%
• Azjaci 3%

Religie

• Chrześcijaństwo 68%
  • Ewangelikalizm 23%
  • Protestantyzm 21%
  • Katolicyzm 19%
  • Mormoni 2%
  • Prawosławni 1%
• bez religii 25%
• Judaizm 2%
• Buddyzm 1%

Największymi grupami religijnymi w 2010 roku, były:

• Kościół katolicki: 811 630
• Protestantyzm bezdenominacyjny: 229 981
• Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich: 142 473
• Zjednoczony Kościół Metodystyczny: 78 881
• Południowa Konwencja Baptystów: 71 166
• Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce: 55 573
• Zbory Boże: 50 633
• Kościół Luterański Synodu Missouri: 42 353
• Kościół Prezbiteriański USA: 35 957

Gospodarka

Produkt krajowy brutto Kolorado w 2015 roku osiągnął wartość 288,8 mld USD, co uplasowało stan na 19. miejscu w Stanach Zjednoczonych. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2,0%, co było wartością ponad przeciętną w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%). W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 52 975 USD co uplasowało stan na 16. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD).

Przemysł i bogactwa naturalne

Wiele firm i przedsiębiorstw ma w stanie Kolorado swe siedziby, a najbardziej znane z nich są podane w poniższej tabeli. Główne uprawy rolne to: kukurydza, pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, ziemniaki, jabłka, brzoskwinie. Można tu też znaleźć wielkie hodowle bydła, owiec, i drobiu. Wydobywa się też uran i molibden.

Największe przedsiębiorstwa mające siedzibę w Kolorado	Gałąź przemysłu
Quark Inc.	komputerowy
J.D. Edwards	komputerowy
Janus Capital Group	usługi inwestycyjne
RE/MAX	nieruchomości
EchoStar Communications Corporation	elektroniczny, komunikacyjny
Newmont Mining	wydobywczy, górnictwo
Coors Brewing Company	browarnictwo
Vail Resorts	wyciągi narciarskie
Aspen Skiing Company	wyciągi narciarskie

Uczelnie

• Colorado State University
• University of Colorado at Denver
• University of Colorado at Boulder
  • Joint Institute for Laboratory Astrophysics
• University of Northern Colorado
• Colorado College
• University of Denver
• United States Air Force Academy

Bibliografia

• Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Północna. Wydawnictwo OPRES Kraków 1997 ​ISBN 83-85909-20-6​

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona stanu