Kolorado (stan)
| |||||
| |||||
| 38. stan od 1 sierpnia 1876 | |||||
| |||||
| Dewiza: Nil sine numine | |||||
| Państwo |  Stany Zjednoczone
| ||||
| Stolica | Denver | ||||
| Kod ISO 3166-2 | US-CO | ||||
| Gubernator | Jared Polis (D) | ||||
| Powierzchnia | 269 601[1] km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
5 607 154[2] | ||||
| • gęstość | 16,01 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | UTC-7:00 UTC-6:00 | ||||
| Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Kolorado (ang. Colorado, wym. /kɒləˈrɑːdoʊ/) – stan w środkowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych.
Na północy graniczy z Wyoming i Nebraską, na wschodzie z Kansas, na południu z Oklahomą i Nowym Meksykiem, a na zachodzie z Utah. Kolorado jest jednym z trzech stanów USA niemających naturalnych granic. Wyznaczają je: długość i szerokość geograficzna, a tym samym Kolorado ma kształt czworoboku. Nazwa stanu pochodzi od nazwy rzeki Kolorado, która po hiszpańsku brzmi Rio Colorado[3].
Spis treści
Symbole stanu[edytuj | edytuj kod]
- Dewiza: Nil sine numine (Nic bez opatrzności Boskiej)
- Przydomek: The Centennial State
- Znaczenie przydomku: Stan Stulecia
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie ziemie tego regionu były zamieszkiwane przez Indian, którzy przybyli do Kolorado wraz z końcem epoki lodowcowej. Najstarsze artefakty należące od pierwszych Indian datowane są na 11 200 lat p.n.e. Na początku XVIII wieku tereny dzisiejszego stanu Kolorado zostały opanowane przez Hiszpanów. W 1803 roku północno-wschodnia część dzisiejszego stanu została zakupiona od Francji, jako część francuskiej Luizjany. W 1848 roku południowa i zachodnia część stała się terytorium Stanów Zjednoczonych po wojnie amerykańsko-meksykańskiej. W roku 1858 odkryto złoża złota. W latach 1864–1870 trwały wojny z Indianami.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Kolorado jest wyżynno-górzystym stanem, którego średnia wysokość nad poziomem morza przekracza 2000 m. Jest też jedynym stanem, którego cała powierzchnia leży powyżej 1000 m n.p.m. Trzy czwarte powierzchni stanu to tereny wyżynne i wybitnie górzyste, obszary te leżą powyżej 1500-2000 m n.p.m. Jedynie wschodnia część jest płaska. Najwyższy szczyt Kolorado, Mount Elbert, wznosi się na 4399 m n.p.m. Zachodnią część stanu zajmują Góry Skaliste i Wyżyna Kolorado, wschodnią – obszar Wielkich Równin.
Kolorado znajduje się w strefie klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego suchego z dużymi różnicami temperatur dnia i nocy. W górach występuje wielopiętrowość klimatyczna. Opady są niskie i wynoszą średnio od 380 do 630 mm rocznie. Wyższe opady występują w górach. Warto tu jednak zwrócić uwagę na lokalne różnice związane z ukształtowaniem terenu, gdzie górskie doliny są miejscami relatywnie suchymi. Zimy w Kolorado są śnieżne i mroźne. Lata zaś, z pominięciem obszarów górskich, są gorące i suche. W zachodniej części stanu temperatury wynoszą od 16 °C do 21 °C latem, choć mogą być wyższe (zależy to od wysokości nad poziomem morza oraz miejsca). W wysokich partiach gór panuje alpejski klimat i wręcz arktyczny klimat, co jest związane ze znacznymi wysokościami (powyżej 3000 m n.p.m.). Wschodnia część Kolorado cechuje się ekstremami termicznymi, gdzie zimą średnie wartości termiczne wynoszą kilka stopni poniżej zera, ale mogą obniżyć się do wartości od -18 °C do -23 °C. Lata są upalne, powyżej 30 °C, temperatury rzędu 35-38 °C nie należą do rzadkości. Taki rozkład temperatur związany jest z rzeźbą terenu Ameryki Północnej, co wiąże się z napływem mas powietrza – mroźnych, arktycznych zimą i gorących zwrotnikowych latem. Najwyższą temperaturę w Kolorado zanotowano 11 lipca 1888 roku i wynosiła ona 48 °C. Najniższa zanotowana temperatura z dnia 1 lutego 1985 roku wynosiła -61 °C.[4][5][6]
Ze stanu Kolorado, a dokładnie z wysokiego pasma Gór Skalistych, wypływają większe rzeki Stanów Zjednoczonych. Są to Rio Colorado, czyli rzeka Kolorado, i Rio Grande i liczne dopływy Missisipi, jak rzeka Arkansas. Tym samym stan Kolorado należy do dwóch zlewisk: Oceanu Spokojnego i Zatoki Meksykańskiej (Ocean Atlantycki). W górach liczne są polodowcowe jeziora.
Roślinność zróżnicowana ze względu na rzeźbę terenu. W górach rosną lasy iglaste i wysokogórskie łąki, zaś na wschodzie suche prerie, w większości zastąpione przez pola uprawne i łąki. W południowo-zachodniej części stanu występują obszary półpustynne.
- Liczba hrabstw: 64
- Największe hrabstwo: Las Animas
- Parki narodowe:
- Parki stanowe: 58
- Narodowe pomniki Stanów Zjednoczonych: 7
- National Recreation Area: 2
- National Wildlife Refuge: 8
- Szlaki historyczne
Większe miasta[edytuj | edytuj kod]
| L.p. | Miasto | Hrabstwo | Liczba mieszkańców (2017)[7] | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Denver | Denver | 704 621 | ||
| 2 | Colorado Springs | El Paso | 464 474 | ||
| 3 | Aurora | Arapahoe | 366 623 | ||
| 4 | Fort Collins | Larimer | 165 080 | ||
| 5 | Lakewood | Jefferson | 154 958 | ||
| 6 | Thornton | Adams i Weld | 136 978 | ||
| 7 | Arvada | Jefferson i Adams | 118 807 | ||
| 8 | Westminster | Adams i Jefferson | 112 812 | ||
| 9 | Pueblo | Pueblo | 111 127 | ||
| 10 | Centennial | Arapahoe | 110 250 | ||
| 11 | Boulder | Boulder | 107 125 | ||
| 12 | Greeley | Weld | 105 448 |
.jpg)
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Kolorado liczy 5 029 196 mieszkańców, co oznacza wzrost o 727 935 (16,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 22,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 13,8% to osoby mające 65 i więcej lat. 49,7% ludności stanu stanowią kobiety[8].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami są[9]:
- język angielski – 83,24%,
- język hiszpański – 11,92%,
- język niemiecki – 0,62%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według spisu z 2010 roku, 87,3% mieszkańców stanowiła ludność biała (68,3% nie licząc Latynosów), 4,5% to Murzyni lub Afroamerykanie, 3,4% to Azjaci, 3,0% miało rasę mieszaną, 1,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,2% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 21,5% ludności stanu[8].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (19,9%), meksykańskiego (15,6%), irlandzkiego (11,2%), angielskiego (9,9%) i włoskiego (5,0%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia szkockiego, francuskiego, polskiego (135 tys.), szwedzkiego, norweskiego, holenderskiego i rosyjskiego[10].
Religie[edytuj | edytuj kod]
Dane z 2014 r.[11]:
- protestantyzm – 43%:
- bezdenominacyjni – 11%,
- baptyści – 8%,
- pozostali – 24% (głównie: luteranie, zielonoświątkowcy, metodyści, kalwini, campbellici, ruch uświęceniowy, anglikanie, pietyści i adwentyści dnia siódmego),
- brak religii – 29% (w tym: 5% agnostycy i 4% ateiści),
- katolicyzm – 16%,
- mormoni – 3%,
- pozostałe religie – 9% (w tym: buddyzm, judaizm, świadkowie Jehowy, islam, prawosławie, unitarianizm, hinduizm i bahaizm[12]).
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Produkt krajowy brutto Kolorado w 2015 roku osiągnął wartość 288,8 mld USD[13], co uplasowało stan na 19. miejscu w Stanach Zjednoczonych[13]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2,0%, co było wartością ponad przeciętną w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[14]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 52 975 USD, co uplasowało stan na 16. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)[15].
Przemysł i bogactwa naturalne[edytuj | edytuj kod]
Wiele firm i przedsiębiorstw ma w stanie Kolorado swe siedziby, a najbardziej znane z nich są podane w poniższej tabeli. Główne uprawy rolne to: kukurydza, pszenica, buraki cukrowe, jęczmień, ziemniaki, jabłka, brzoskwinie. Można tu też znaleźć wielkie hodowle bydła, owiec i drobiu. Wydobywa się uran i molibden.
| Największe przedsiębiorstwa mające siedzibę w Kolorado | Gałąź przemysłu |
|---|---|
| Quark Inc. | komputerowy |
| J.D. Edwards | komputerowy |
| Janus Capital Group | usługi inwestycyjne |
| RE/MAX | nieruchomości |
| EchoStar Communications Corporation | elektroniczny, komunikacyjny |
| Newmont Mining | wydobywczy, górnictwo |
| Coors Brewing Company | browarnictwo |
| Vail Resorts | wyciągi narciarskie |
| Aspen Skiing Company | wyciągi narciarskie |
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
- Colorado State University
- University of Colorado at Denver
- University of Colorado at Boulder
- University of Northern Colorado
- Colorado College
- University of Denver
- United States Air Force Academy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Colorado, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
- ↑ Colorado Department of Personnel & Administration (DPA) Division of Information Technologies (DoIT) (ang.). [dostęp 2010-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-03)].
- ↑ DRI.edu Western Regional Climate Center. Retrieved October 24, 2006.
- ↑ Record Highest Temperatures by State. National Climatic Data Center, January 1, 2004., 2007-01-11. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-23)].
- ↑ Record Lowest Temperatures by State (PDF) (ang.). National Climatic Data Center, January 1, 2004. [dostęp 2007-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-19)].
- ↑ Biggest Cities in Colorado, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-01-25].
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: Colorado; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-01-25] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-22].
- ↑ U.S. Census Bureau, 2016 American Community Survey 1-Year Estimates, factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-25] (ang.).
- ↑ Adults in Colorado. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30].
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016 (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-30].
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state (ang.). The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Północna. Wydawnictwo OPRES, Kraków 1997, ISBN 83-85909-20-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| |||||||||||||
