Komisja Międzysojusznicza dla Polski

Misja aliancka we Lwowie, luty 1919. Od lewej: Stanisław Wańkowicz, Robert Lord, gen. Joseph Barthelemy, gen. Tadeusz Rozwadowski, gen. Adrian Carton de Wiart, mjr Giuseppe Stabile

Komisja Międzysojusznicza dla Polski właściwie Komisja Międzysojusznicza dla Zbadania Spraw Polskich – powołana przez Najwyższą Radę Wojenną 22 stycznia 1919 roku. Rada Dziesięciu przekształciła ją w Misję Międzysojuszniczą w Polsce. Do jej zadań należało wpływanie na politykę rządu polskiego zgodnie z postanowieniami konferencji pokojowej w Paryżu oraz informowanie swoich rządów o sytuacji w Polsce. Jej przedstawiciele przebywali w Polsce od 13 lutego do 28 marca 1919 roku, komisję rozwiązano 24 kwietnia 1919 roku.

W jej skład wchodzili:

• Joseph Noulens, przewodniczący, przedstawiciel Francji
• Henri Albert Niessel, przedstawiciel Francji
• gen. mjr Francis Joseph Kernan (1859-1945), przedstawiciel Stanów Zjednoczonych
• Robert Howard Lord, przedstawiciel Stanów Zjednoczonych
• Esme Howard, przedstawiciel Wielkiej Brytanii
• Adrian Carton de Wiart, przedstawiciel Wielkiej Brytanii
• Giulio Cesare Montagna, przedstawiciel Włoch
• Romei Longhena, przedstawiciel Włoch

15 lutego 1919 Komisja powołała Podkomisję do Spraw Zawieszenia Broni na Froncie Walk Polsko-Ukraińskich w Galicji Wschodniej. Przewodniczący: gen. Joseph Barthélemy (Francja). Członkowie: Robert Lord (Stany Zjednoczone), płk Adrian Carton de Wiart (Wielka Brytania), mjr Giovanni Stabile (Włochy). Podkomisja miała doprowadzić do przerwania wojny polsko-ukraińskiej, tak by Konferencja Pokojowa w Paryżu mogła rozstrzygnąć o przynależności państwowej Galicji Wschodniej. W Komisji Międzysojuszniczej dla Polski przeważyło stanowisko Josepha Noulensa, który opowiadał się za wyłącznie wojskowym charakterem możliwych porozumień z Zachodnioukraińską Republiką Ludową, bez przesądzania żadnych kwestii politycznych. Esme Howard opowiadał się bowiem za powiązaniem ewentualnej zgody Sekretariatu Państwowego ZURL z obietnicą uznania przez Ententę Ukraińskiej Republiki Ludowej (której częścią była formalnie ZURL po Akcie Zjednoczenia). Propozycja Howarda nie uzyskała poparcia większości Komisji. Podkomisja przebywała od 17 lutego 1919 w Galicji Wschodniej, gdzie doprowadziła do krótkotrwałego rozejmu. Przedstawiona przez gen. Barthélemy propozycja polsko-ukraińskiej linii demarkacyjnej, pozostawiającej po stronie polskiej Lwów i Borysławsko-Drohobyckie Zagłębie Naftowe (tzw. linia Barthelemy’ego) została odrzucona przez stronę ukraińską, która 2 marca 1919 wznowiła działania wojenne.

Bibliografia

• Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918–1919. Przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.
• Rafał Galuba, ”Niech nas rozsądzi miecz i krew ...”. Konflikt polsko-ukraiński o Galicję Wschodnią w latach 1918–1919, Poznań 2004, ISBN 83-7177-281-5
• Stanisław Sierpowski, Działalność Misji Międzysojuszniczej w Polsce w 1919 r.