Komorowice (Bielsko-Biała)

Komorowice

Dzielnica Bielska-Białej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Bielsko-Biała
Data założenia	koniec XIII w.
W granicach Bielska-Białej	1977
Powierzchnia	15,305 km²
Populacja (2007) • liczba ludności	10 112
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-346
Tablice rejestracyjne	SB
Położenie na mapie Bielska-Białej
49°51′16″N 19°02′26″E

Komorowice (niem. Batzdorf / Mückendorf) – dzielnica zwyczajowa Bielska-Białej położona w północnej części miasta. Dzieli się na Komorowice Śląskie i Komorowice Krakowskie, granica między nimi przebiega na rzece Białej. W przeszłości były to odrębne wsie, po II wojnie światowej połączone w jedną gromadę, a następnie gminę, włączoną w skład Bielska-Białej w 1977 (z wyjątkiem południowych peryfii włączanych już w 1955 i 1969). Współcześnie jest to dzielnica o mieszanej funkcji mieszkalno-przemysłowej.

Położenie

Komorowice leżą w północnej części Bielska-Białej, po obu stronach rzeki Białej. Lewobrzeżne Komorowice Śląskie historycznie należą do Śląska Cieszyńskiego, natomiast prawobrzeżne Komorowice Krakowskie do Małopolski, a ściślej ziemi krakowskiej.

Pod względem geograficznym znajdują się na Pogórzu Śląskim, które jest częścią Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Obszar dzielnicy wchodzi w skład Działu Bielskiego (część lewobrzeżna) i Działu Pisarzowickiego (część prawobrzeżna) – mikroregionów Pogórza Śląskiego.

Współrzędne geograficzne dla centrum Komorowic wynoszą 49° 51′ 16″ szer. geogr. płn. i 19° 02′ 26″ dł. geogr. wsch.

Granice dzielnicy wyznaczają:

• od północy i północnego zachodu – dzisiejsza granica miasta
• od południowego zachodu – droga ekspresowa S1, ul. Warszawska (DW 942)
• od południa – linie kolejowe: nr 190 i nr 117, rzeka Biała, ul. Daszyńskiego, ul. Niepodległości (DK 52)
• od wschodu – potok Kromparek.

Komorowice od północy graniczą z miastem Czechowice-Dziedzice i Bestwiną, od zachodu ze wsią Mazańcowice i dzielnicą Stare Bielsko, a od południa i wschodu z Dolnym Przedmieściem, Obszarami i Hałcnowem – również dzielnicami Bielska-Białej.

Rozciągłość dzielnicy w kierunku równoleżnikowym wynosi 4,2 km, a południkowym 5,2 km.

W Komorowicach znajduje się najniższy punkt Bielska-Białej. Są nim Stawy Komorowickie położone na wysokości 262 m n.p.m.

Odległość w linii prostej z Komorowic do ścisłego centrum miasta wynosi ok. 3,7 km.

Komorowice jako osiedle

Podział administracyjny Bielska-Białej. Komorowice Śląskie zaznaczone u góry na zielono, Krakowskie na niebiesko

Obszar dzielnicy wchodzi w skład dwóch osiedli – jednostek pomocniczych gminy Bielsko-Biała, powołanych w 2002 r. Część lewobrzeżna to osiedle Komorowice Śląskie, a część prawobrzeżna – Komorowice Krakowskie.

Osiedle Komorowice Śląskie ma powierzchnię 5,699 km², liczba ludności wynosi 2,3 tys. osób. Graniczy na północy z Czechowicami-Dziedzicami, na zachodzie z sołectwem Mazańcowice i osiedlem Stare Bielsko, na południu z osiedlem Dolne Przedmieście, a na wschodzie z Komorowicami Krakowskimi. Jest to najmniejsze pod względem ludności bielskie osiedle. Siedziba rady osiedla mieści się przy ul. Katowickiej 65. Jej przewodniczącym jest Rymwid Mikulski.

Osiedle Komorowice Krakowskie ma powierzchnię 9,615 km², liczba ludności wynosi 7,7 tys. osób. Graniczy na północy z Bestwiną, na wschodzie i południu z osiedlami Hałcnów i Obszary, a na zachodzie z Komorowicami Śląskimi i miastem Czechowice-Dziedzice. Siedziba rady osiedla mieści się przy ul. Olimpijskiej 16. Jej przewodniczącym jest Leszek Wieczorek.

Granice administracyjnych osiedli niemal w całości pokrywają się z historycznymi granicami dzielnicy.

Środowisko naturalne

Zbiorniki i cieki wodne

Widok z lotu ptaka na rzekę Białą w południowej części Komorowic

Potok Kromparek

Główną rzeką przepływającą przez dzielnicę jest Biała, prawy dopływ Wisły o długości 28,6 km, biorący źródła na stoku Klimczoka w Bystrej. Stanowi historyczną granicę między Śląskiem a Małopolską. Na przestrzeni lat była granicą państw, diecezji, województw i prowincji. Od 1457 aż do 1954 r. rozgraniczała Komorowice Niemieckie (Śląskie) od Polskich (Krakowskich).

Prawym dopływem Białej jest potok Kromparek. Bierze on źródła w tzw. Parku Rosta (niewielkim lesie między Obszarami a Hałcnowską Kępą), następnie płynie u podnóża wzgórza Bark, rozgraniczając Komorowice i Hałcnów, i wpada do Białej w północnej części dzielnicy, w pobliżu Stawów Komorowickich.

Przez północno-zachodni kraniec Komorowic Śląskich przepływa potok Świerkówka, biorący źródła we wsi Mazańcowice i wpadający do Białej w Czechowicach-Dziedzicach.

W Komorowicach jest także wiele bezimiennych strumieni, będących w większości dopływami Kromparku.

Największym skupiskiem stawów są Stawy Komorowickie – zespół osiemnastu zbiorników hodowlanych (z tego cztery poza granicami miasta) nad rzeką Białą, będących także miejscem gniazdowania ptaków wodnych oraz rozrodu płazów. Położone są na wysokości 262 m n.p.m. (najniższy punkt Bielska-Białej).

Pozostałe zespoły stawów to: Stawy Barkowskie (cztery zbiorniki) i Stawy Nyczowe (dwa zbiorniki) nad Kromparkiem, w zachodniej części dzielnicy, a także osiem niewielkich wodozbiorów nad Świerkówką, na północno-zachodnim krańcu Komorowic Śląskich (przy granicy miasta).

Fauna i flora

Komorowice są dzielnicą dość silnie zurbanizowaną i uprzemysłowioną, a przez to w dużej mierze pozbawioną cennych przyrodniczo obszarów. Naturalny ekosystem zachował się jedynie we wschodniej części Komorowic Krakowskich, na wzgórzu Bark (333 m n.p.m.), którego jednak tylko niewielka część (nad potokiem Kromparek) wchodzi w skład dzielnicy (pozostała należy do Hałcnowa).

Teren ten wyróżnia się rolniczo-leśnym krajobrazem oraz dobrze zachowanymi i zróżnicowanymi zbiorowiskami roślinnymi zarówno leśnymi, jak i nieleśnymi. Występuje tutaj łęg jesionowo-olszowy, nadrzeczna olszyna górska, grąd subkontynentalny, buczyna kwaśna (górska i niżowa) oraz żyzna buczyna karpacka. Nie brakuje drzew o wymiarach pomnikowych. Z flory roślin naczyniowych w komorowickiej części wzgórza dominują różne gatunki storczyków (głównie kukułka szerokolistna). Na groblach Stawów Nyczowych znajduje się także największe w Bielsku-Białej stanowisko skrzypu olbrzymiego. Duże ssaki w barkowskich lasach najliczniej reprezentuje sarna.

W planach jest utworzenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Bark obejmującego większą część wzgórza.

Stawy Komorowickie są nie tylko zbiornikami hodowlanymi, ale także miejscem gniazdowania wielu gatunków ptaków wodnych oraz rozrodu płazów (żaby, ropuchy, traszki, rzekotki, kumaki i grzebiuszki). Otacza je roślinność szuwarowa.

Historia

W średniowieczu na obszarze dzisiejszych Komorowic powstały dwie wsie, z których obie rozciągały się zarówno po zachodniej, jak i wschodniej stronie rzeki Białej: położone bardziej na północ Komorowice (po niemiecku Mückendorf, nazwa ma związek z komarami, aczkolwiek przy okazji pierwszej wzmianki pojawia się też forma Muthindorf) oraz położone bardziej na południu Biertułtowice (nazwa wywodząca się od imienia prawdopodobnego zasadźcy Bertolda, w zapisach XIV-wiecznych notowana jako villa Bertholdi, później zniekształcona w języku niemieckim na Batzdorf). Pierwsze wzmianki o obu pochodzą z dokumentu Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanego w pierwszej dekadzie XIV wieku. Powstanie miejscowości związane było z wielką akcją kolonizacyjną na prawie niemieckim prowadzoną przez pierwszego księcia cieszyńskiego Mieszka.

W 1315 wyodrębnione zostało z cieszyńskiego księstwo oświęcimskie. Granica pomiędzy nimi wyznaczona została na Białej, co spowodowało podział zarówno Komorowic, jak i Biertułtowic na dwie części. Mimo że rzeka ta była również granicą pomiędzy diecezją wrocławską a krakowską, obie wioski były początkowo częścią diecezji wrocławskiej, ale najpóźniej od trzeciej dekady XIV wieku (wspomina o tym spis dziesięcin z 1326) stanowiły już jedną parafię – z siedzibą w Biertułtowicach – przynależną do diecezji krakowskiej i w niej się znajdującą przez kolejne stulecia. W lutym 1327 książę cieszyński i oświęcimski złożyli hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu, co związało losy miejscowości z dziejami państwowości czeskiej. W 1457 księstwo oświęcimskie zostało sprzedane polskiemu królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi, a w 1564 inkorporowane do Korony Królestwa Polskiego. W ten sposób rzeka Biała stała się granicą państwową, umacniając podział pierwotnie dwóch wsi na cztery – dwie lewobrzeżne i dwie prawobrzeżne.

Początkowo Komorowice i Biertułtowice były własnością książęcą, ale już na początku XV wieku stanowiły własność prywatną i odtąd często zmieniały właścicieli. Do dłużej panujących rodzin należeli Czelowie, posiadający Komorowice od około 1440 do trzeciej lub czwartej dekady XVI wieku. Lewobrzeżna część Biertułtowic wróciła po pewnym czasie do książąt cieszyńskich, a w urbarzu z 1571 powstałym po wydzieleniu bielskiego państwa stanowego jest wymieniona jako przynależna do tamtejszych książęcych dóbr zamkowych.

W okresie reformacji upowszechnił się wśród miejscowej ludności luteranizm. Kościół w Biertułtowicach przekształcono w zbór luterański, ale w 1608 przejęli go ponownie katolicy. Pewne wpływy w okolicy miał też kalwinizm, którego przedstawicielem był XVI-wieczny właściciel prawobrzeżnych Biertułtowic, Stanisław Myszkowski. Działania rekatolicyzacyjne podjęte w XVII wieku z wyraźnymi oporami, ale stopniowo doprowadziły do odwrócenia stosunków wyznaniowych w prawobrzeżnej (polskiej, a później galicyjskiej) części omawianych miejscowości, gdzie w wieku XIX mieszkał już tylko znikomy odsetek protestantów. Jeśli chodzi o część lewobrzeżną (śląską), wsią o przewadze luteranów pozostawały Biertułtowice, pełnej rekatolicyzacji uległy natomiast rządzone przez katolickich właścicieli (od 1654) Komorowice.

Mapa wojskowa wydana w 1763: prawobrzeżna część określona pod wspólnym mianem Pohl[nisch] Komorowice oder Teüt[sch] Batzdorf, na lewym brzegu wymienione osobno Mückendorf oraz Teüt[sch] Batzdorf. Na dole mapy folwark Szababa (= Zabawa).

Około połowy XVII wieku rozpoczyna się proces zrastania prawobrzeżnych Komorowic i Biertułtowic oraz stopniowego przenikania się ich nazw. Miało to związek z posiadaniem przez obie miejscowości wspólnych właścicieli. Po raz pierwszy Biertułtowice zostały nazwane Komorowicami w sprawozdaniu z wizytacji parafii w 1647, a w drugiej połowie stulecia pierwotnej nazwy używano coraz rzadziej. W podobnym sprawozdaniu z 1732 pojawia się ona (w formie Berałtowice alias Bertułowice) wraz z adnotacją, że ad praesens (od teraz) parafia nosi nazwę Komorowice, aczkolwiek w innych dokumentach i kontekstach zdarza się jej występować nawet jeszcze w początkach XIX wieku. Na austriackich mapach wojskowych z drugiej połowy XVIII wieku, jak też mapie Johanna Wolfganga Wielanda z 1736, Komorowice oznaczone są jako polska nazwa synonimiczna do niemieckiej Batzdorf (też w formie Patzdorf). Równolegle nazwa Batzdorf była cały czas używana i utrwaliła się dla określenia lewobrzeżnej części historycznych Biertułtowic. Z kolei lewobrzeżna część Komorowic zaczęła być coraz silniej związana z Czechowicami, wraz z którymi stanowiła eksklawę księstwa cieszyńskiego (w przeciwieństwie do Batzdorfu wchodzącego w skład państwa bielskiego). W 1706 stała się własnością Kotulińskich, a po nich kolejnych właścicieli dóbr czechowickich. W 1779 po raz pierwszy została określona w źródłach jako Komorowice Czechowskie (Czechowickie). W 1593 pojawia się pierwsza wzmianka o wydzielonym z obszaru prawobrzeżnych Biertułtowic, w ich północnej części, Gruncie Barkowskim (Barku) o wielkości czterech łanów obejmującym m.in. dwór i zabudowania gospodarcze panów feudalnych. Jego nazwa wywodzi się od niemieckiego Berg (góra, w miejscowym dialekcie Barg), ponieważ był teren położony na zboczu wyrażnego wzgórza. W źródłach XVIII-wiecznych pojawia się ponadto określenie Zabawa dla południowej części prawobrzeżnych Biertułtowic wokół folwarku o takiej nazwie – to teren dzisiejszej dzielnicy Obszary/Zabawa.

W konsekwencji I rozbioru Polski (1772) obie strony rzeki Białej zostały ponownie zjednoczone w ramach jednego organizmu państwowego – Monarchii Habsburgów. Należały jednak do dwóch różnych jednostek administracyjnych: część lewobrzeżna do Śląska Austriackiego, a część prawobrzeżna do Królestwa Galicji i Lodomerii. W latach 1849/1850 przeprowadzona została kompleksowa reforma administracyjna, zastępującą dawne struktury feudalne nowoczesnym podziałem terytorialnym. Powstały na przeciwległych brzegach Białej dwie gminy polityczne noszące po polsku nazwę Komorowice, a po niemiecku Batzdorf, należące odpowiednio do powiatu bielskiego i bialskiego. W przypadku galicyjskiej gminy Komorowice, dzieliła się ona terytorialnie na właściwe Komorowice (złożone z dwóch bezpośrednio niepołączonych części na południu i północy) oraz Bark. Odrębność Barku zniesiona została dopiero w 1919. W skład śląskich Komorowic nie weszły Komorowice Czechowickie, które włączono do Czechowic. Późniejsze przemiany zatarły całkowicie odrębność tego obszaru, zarówno w topografii, jak i w nazewnictwie – współcześnie teren dawnych Komorowic w granicach miasta Czechowice-Dziedzice znany jest jako Podlarysz oraz Kamionka.

Powstałe na terenie dzisiejszych Komorowic miejscowości w średniowieczu zasiedlone było przede wszystkim kolonistami niemieckimi. Z czasem jednak następował proces polonizacji, zwłaszcza na prawym brzegu Białej oraz w Komorowicach Czechowickich. Miejscowością, która zachowała duży udział ludności niemieckojęzycznej do czasów nowoczesnych, wliczając się tym samym do skonceptualizowanej w XX wieku bielsko-bialskiej wyspy językowej, były dzisiejsze Komorowice Śląskie. Wpływ na to miały silne związki z miastem Bielskiem oraz znaczący odsetek ewangelików, którzy w XVII i XVIII wieku nie ulegli rekatolicyzacji. W spisie powszechnym z 1900 w Komorowicach galicyjskich 95,5% mieszkańców zadeklarowało posługiwanie się językiem polskim jako językiem kontaktów domowych (Umgangssprache), podczas gdy w Komorowicach śląskich język polski deklarowało 49,8%, a język niemiecki 48,9%. W wielu XIX-wiecznych źródłach, również oficjalnych, pojawia się określenie pierwszej miejscowości jako Komorowice Polskie, a drugiej jako Komorowice Niemieckie. Pod względem wyznaniowym w świetle wspomnianego spisu z 1900 Komorowice galicyjskie były wsią zdecydowanie katolicką (97,2%), Komorowice śląskie natomiast mieszaną – 51,7% katolików i 47,3% ewangelików. Żydzi stanowili niewielką mniejszość – 73 osoby (2,7%) w Komorowicach galicyjskich oraz pięć osób (poniżej 1%) w śląskich. Łącznie prawobrzeżna gmina liczyła wówczas 2737 mieszkańców (z tego 465 w Barku) zamieszkujących 231 budynków (41 w Barku), a lewobrzeżna – 526 mieszkańców zamieszkujących 52 budynki. Do roku 1910 liczba ludności wzrosła do 3534 w Komorowicach galicyjskich i 655 w Komorowicach śląskich.

Komorowice w połowie XIX wieku (po 1855). Galicyjska strona oznaczona polską nazwą Komorowice, śląska – niemiecką Batzdorf. Zaznaczona została linia kolejowa, a także fabryka włókiennicza w Komorowicach galicyjskich.

Sąsiedztwo dynamicznie się rozwijającego bielsko-bialskiego ośrodka przemysłowego oddziaływało w XIX wieku również na Komorowice. W 1846 w zaadaptowanych zabudowaniach młyna w śląskich Komorowicach założona została przez Carla Samuela Bathelta przędzalnia sukna. W podobnym czasie po drugiej stronie rzeki powstał fabryka sukna i kaszmiru Georga Kukutscha, która po 1879 stała się filią zakładów Strzygowskiego w Leszczynach (istniała do 1905). Ważnym punktem na mapie gospodarczej były dwór i cegielnia Emanuela Rosta w południowej części Komorowic galicyjskich, niedaleko folwarku Zabawa. Ponadto Komorowice stawały się, podobnie jak inne okoliczne wsi, zapleczem dla robotników dochodzących do pracy w Bielsku i Białej. Rosła liczba miejscowych chłoporobotników. W 1855 wybudowano linię kolejową Dziedzice – Bielsko, odnogę Kolei Północnej przecinającą Komorowice. Przystanek kolejowy we wsi otwarto jednak dopiero w 1909. W latach 1904–1905 dokonano regulacji rzeki Białej na odcinku komorowickim.

Po I wojnie światowej obie miejscowości przypadły Polsce. Część prawobrzeżna (dawniej galicyjska) weszła w skład województwa krakowskiego, a część lewobrzeżna – autonomicznego województwa śląskiego. W województwie krakowskim przeprowadzono w 1934 reformę, na mocy której Komorowice utraciły samodzielność administracyjną i stały się częścią gminy zbiorowej Biała. Po stronie śląskiej analogicznej reformy – mimo planów (gmina zbiorowa z siedzibą w Komorowicach miała obejmować także Stare Bielsko i Mazańcowice) – nie zdołano zrealizować przed wybuchem II wojny światowej.

W latach 20. XX w. rozparcelowano folwark Habsburgów, obejmujący znaczną część Komorowic Krakowskich, po którym jedyną pozostałością są dziś dwa parterowe budynki przy pl. J. Niemczyk.

Stary i nowy kościół w Komorowicach. Zdjęcie z okresu międzywojennego.

W okresie międzywojennym w obu częściach Komorowic powstało kilka budynków użyteczności publicznej, m.in. dom kultury w Komorowicach Krakowskich (1919), szkoła w Komorowicach Śląskich (1922), dziś Gimnazjum nr 14) i nowa szkoła w Komorowicach Krakowskich ([937–1946, dziś SP 29).

W 1921 r. przystąpiono także do budowy nowego kościoła parafialnego. Świątynia stanęła w sąsiedztwie starego, XVI-wiecznego kościoła. Budowa trwała dziesięć lat, natomiast zabytek przeniesiono w 1949 r. do Woli Justowskiej, dzielnicy Krakowa, gdzie został postawiony na terenie przeznaczonym przez władze wojewódzkie na, nigdy nie utworzone, Muzeum Budownictwa Drewnianego „Skansen” jako eksponat, ale równocześnie kościół parafialny miejscowej parafii. Cenny obiekt spłonął w 2002 r.

W czasie aneksji Górnego Śląska przez III Rzeszę we wrześniu 1939 r. obszar powiatu bielskiego (Landkreis Bielitz), do którego należały Komorowice Śląskie, włączono w skład III Rzeszy (prowincja górnośląska), powiększając go jednocześnie o część powiatu bialskiego, którego częścią były Komorowice Krakowskie. Po wkroczeniu Armii Czerwonej w lutym 1945 r. i ustanowieniu tymczasowej administracji, powiat bielski powrócił do przedwojennych granic i wszedł w skład województwa śląskiego, natomiast powiat bialski, również w przedwojennych granicach, powrócił do województwa krakowskiego.

W okresie II wojny światowej komorowicki kościół stał się ostoją polskości na tych terenach, ponieważ władze niemieckie zezwoliły na odprawianie mszy i nabożeństw w języku polskim. W lutym 1945 r. Komorowice były miejscowością przyfrontową, a na wieży nowego kościoła Niemcy urządzili punkt obserwacyjny. Podczas ostrzału artyleryjskiego świątynia uległa poważnym uszkodzeniom, wkrótce po wojnie została jednak odbudowana.

Na wiosnę 1945 r. na terenie dzisiejszego Bielska-Białej swoją działalność rozpoczęło podziemie antykomunistyczne. Już w marcu w Mikuszowicach, Hałcnowie oraz Komorowicach rozpoczęły działalność małe oddziały poakowskie identyfikowane z ruchem oporu Armii Krajowej, które jednak nie działały na tym terenie zbyt długo. Działalność na większą skalę rozpoczęły oddziały Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ). Komorowice stały się jedną z głównych baz rekrutacyjnych oddziału „Bartka”, którego dowódcą był Henryk Flame. 13 lutego 1946 r. oddział NSZ zamordował w Komorowicach Śląskich funkcjonariusza MO A. Stasickiego, co było jedną z przyczyn utworzenia w Bielsku oddziału ORMO. 25 maja tego samego roku Urząd Bezpieczeństwa urządził w Komorowicach Śląskich zasadzkę na oddział „Burza”. Działalność podziemia zakończyła się na przełomie 1947 i 1948 r.

W 1950 r., wraz z połączeniem Bielska i Białej Krakowskiej w jedno miasto, powiat bialski został zniesiony, a jego zachodnia część (w tym Komorowice Krakowskie) włączona do powiatu bielskiego. W 1954 r., kiedy zlikwidowano gminy i wprowadzono w ich miejsce gromady, zarówno Komorowice Śląskie, jak i Krakowskie weszły w skład gromady Komorowice. Podczas kolejnej reformy administracyjnej w 1973 r. utworzono gminę Komorowice, w której skład weszły gromady Komorowice i Hałcnów. Od 1975 r. gmina należała do województwa bielskiego.

W 1971 r. w południowej części Komorowic, przy granicy z Bielskiem-Białą, rozpoczęto budowę Fabryki Samochodów Małolitrażowych (FSM). Fabryka, w której wyprodukowano kilka milionów sztuk samochodów (m.in. Fiat 126p), była wówczas największym zakładem przemysłowym w regionie. Wraz z budową fabryki powstały stacje kolejowe Bielsko-Biała Północ i Bielsko-Biała Zachód, a także nowy układ komunikacyjny południowej części dzielnicy (ul. Grażyńskiego i Kwiatkowskiego). 28 maja 1992 r. 90% akcji firmy przejął Fiat Auto, rok później zmieniając nazwę na Fiat Auto Poland.

W latach 70. XX w. Komorowice przecięły nowe drogi szybkiego ruchu. Wybudowano trasę z Katowic do Cieszyna (dziś DK 1 i S1) oraz trzyipółkilometrowy odcinek niedokończonej północnej obwodnicy miasta (ul. Niepodległości, DK 52), a także nową drogę wyjazdową z Bielska-Białej w kierunku Katowic (ul. Warszawska), co odciążyło starą drogę biegnącą ul. Węglową i Katowicką. Drogi te krzyżują się na wybudowanym wtedy węźle drogowym Bielsko-Biała–Komorowice, znajdującym się w południowo-zachodniej części Komorowic Śląskich.

Widok na współczesną część Komorowic – zakłady Fiata, ul. Warszawska i Niepodległości, hipermarkety, a w drugim planie os. Komorowickie

1 stycznia 1977 r. obszar gminy Komorowice (Komorowice i Hałcnów) został włączony w granice administracyjne Bielska-Białej.

Lata 70. i 80. XX w. to okres intensywnej urbanizacji i industrializacji północnej dzielnicy miasta. W Komorowicach Śląskich powstał szereg nowoczesnych zakładów przemysłowych (głównie przy ul. Konwojowej, Grażyńskiego i Kwiatkowskiego), przy ul. Bestwińskiej oczyszczalnia ścieków, a w centrum Komorowic Krakowskich wielkopłytowe osiedle mieszkaniowe (osiedle Komorowickie). W zachodniej części Komorowic Śląskich, w rejonie d. folwarku Sułkowskich, oraz w Komorowicach Krakowskich, na wschodnim stoku wzgórza Bark, zaczęły także powstawać osiedla domów jednorodzinnych (pierwsze z nich zwane jest os. Mekkiego).

W 2000 r. w Bielsku-Białej utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w której skład weszły cztery obszary na terenie miasta, m.in. obszar Fiat Auto Poland S.A. (w 2000 r.), obejmujący budynki i hale produkcyjne należące do Fiat Auto Poland S.A., oraz obszar Komorowice Krakowskie (w 2005) położony w północnej części dzielnicy, między oczyszczalnią ścieków a Stawami Komorowickimi.

W 2002 r. przy ul. Warszawskiej, w sąsiedztwie węzła drogowego Bielsko-Biała – Komorowice powstały dwa hipermarkety: Tesco (przebudowany w 2008 r. na centrum handlowe Pasaż Tesco) oraz Castorama. Wcześniej, bo od końca lat 90., w Komorowicach istniały supermarkety Spar (dziś Intermarché) przy ul. Olimpijskiej i Biedronka na os. Komorowickim. W planach jest budowa parku handlowego Koniczynka, położonego naprzeciw Pasażu Tesco.

W 2002 r. wprowadzono także nowy podział administracyjny Bielska-Białej. Miasto zostało podzielone na trzydzieści osiedli – jednostek pomocniczych gminy. Komorowice weszły w skład dwóch osiedli: część lewobrzeżna do Komorowic Śląskich, a prawobrzeżna do Komorowic Krakowskich.

Boom budowlany w pierwszej dekadzie XXI wieku doprowadził do powstania dwóch osiedli willowych – Nowe Domy na północno-zachodnim krańcu Komorowic Śląskich i nienazwanego, położonego na stoku wzgórza Bark.

W 2005 r. zakończono przebudowę, przebiegającego od węzła Komorowice w kierunku Cieszyna, odcinka DK 1 do parametrów drogi ekspresowej, oddając do użytku drogę ekspresową S1, docelowo łączącą Cieszyn z Pyrzowicami. W październiku 2008 r. rozpoczęto budowę odcinka drogi ekspresowej S69 o długości 9,1 km, stanowiącego północno-wschodnią obwodnicę Bielska-Białej. Jej częścią będzie przebudowana ul. Niepodległości.

W lipcu 2008 r. wyburzono tzw. „szkieletora”, czyli niedokończoną konstrukcję 64-metrowego biurowca FSM, którego budowę przerwano w latach 80 XX w.

Zabytki

Kościół św. Jana Chrzciciela

Na terenie Komorowic znajdują się następujące zabytki nierejestrowane (nie znajdujące się w rejestrze NID):

• Kościół św. Jana Chrzciciela – katolicki kościół parafialny zbudowany w latach 1921–1931 w stylu neogotycko-modernistycznym według projektu Emanuela Rosta jun.; jego architektura wzorowana jest na bielskiej katedrze; usytuowany jest w centrum Komorowic Krakowskich, przy ul. św. Jana Chrzciciela, w miejscu drewnianej świątyni z XVI w., po której pozostałością jest późnogotycki obraz w ołtarzu głównym; w sąsiedztwie znajduje się cmentarz parafialny
• Dom kultury – zbudowany przy pl. J. Niemczyka w 1919 r.; przy wejściu znajduje się tablica poświęcona Ignacemu Janowi Paderewskiemu
• Szkoła podstawowa nr 29 – d. nowa szkoła w Komorowicach Krakowskich, zbudowana w latach 1937–1946; położona jest przy ul. Czereśniowej
• Szkoła podstawowa nr 30 (wcześniej Gimnazjum nr 14) – d. szkoła w Komorowicach Śląskich, zbudowana w 1922 r.; położona jest przy ul. Mazańcowickiej.
• Zabudowania folwarku Habsburgów – dwa parterowe budynki z lat 20. XIX w., położone przy pl. J. Niemczyka; są jedyną pozostałością założonego w 1822 r. folwarku Habsburgów
• Chałupy wiejskie – murowane, parterowe, wybudowane na przełomie XVIII i XIX wieku; zachowały się przy ul. Komorowickiej i Hałcnowskiej
• Piekarnia – piętrowy budynek z XVIII w. przy ul. Komorowickiej

Kultura i media

Na terenie dzielnicy działalność prowadzi Dom Kultury w Komorowicach – jedna z dziesięciu placówek Miejskiego Domu Kultury w Bielsku-Białej. Jego siedzibą jest zabytkowy budynek przy ul. Olimpijskiej 16 (róg placu J. Niemczyka).

W ramach domu kultury działa osiem zespołów artystycznych:

• Zespół Wokalny "Kontrasty"
• Dziecięcy Chórek „Pinokio”
• Męski Chór "Harfa"
• Zespół Taneczny "Wirek - Junior"
• Zespół Taneczny "Wirek"
• Cheerleaderki "Cheers"
• Młodzieżowa Grupa Wokalna
• Młodzieżowa Orkiestra Dęta
• Młodzieżowy Zespół Taneczny „Entice”
• Teatr Młodzieżowy.

W tym samym budynku, co dom kultury znajduje się jedna z siedemnastu dzielnicowych filii Książnicy Beskidzkiej. Zbiory komorowickiej filii to około 25 tys. książek, a ponadto czasopisma i multimedia. Z usług biblioteki korzysta rocznie ok. 2 tys. czytelników.

W tym samym budynku również znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej w Komorowicach Krakowskich, która to czuwa nad bezpieczeństwem mieszkańców od 1899 roku. Na wyposażeniu jednostki są trzy wozy bojowe, warto również nadmienić, że jednostka należy do KSRG.

W Domu parafialnym im. ks. Franciszka Smolarka znajduje się studio katolickiej rozgłośni radiowej diecezji bielsko-żywieckiej – radia Anioł Beskidów, utworzonego w 1998 r.

Na stronie internetowej działa również portal komorowice.pl.

Edukacja

Szkoła podstawowa nr 29 z lotu ptaka

W Komorowicach znajdują się:

• Przedszkole nr 39 przy ul. Mazańcowickiej 37
• Przedszkole nr 40 przy ul. Komorowickiej 338
• Szkoła Podstawowa nr 29 im. Janusza Korczaka przy ul. Czereśniowej 20, zał. w 1918 r., w obecnym budynku od 1946 r.
• Szkoła Podstawowa nr 30 im. Jana Pawła II przy ul. Mazańcowickiej 34, zał w 2019 r. (wcześniej Gimnazjum nr 14 im. Jana Pawła II, zał. w 1999), jeszcze wcześniej Szkoła Podstawowa nr 30 im. Mikołaja Kopernika, zał. w 1936 r.

Przemysł

Pierwsze zakłady przemysłowe w Komorowicach powstały w latach 30. XIX w. Proces industrializacji został przyspieszony po przyłączeniu wsi do Bielska-Białej.

Komorowice są obecnie, obok Wapienicy, najbardziej uprzemysłowioną dzielnicą miasta. Poza strefą ekonomiczną zakłady koncentrują się w północnej oraz południowo-wschodniej części Komorowic Śląskich (w rejonie ul. Konwojowej, Chochołowskiej, Centralnej i M. Grażyńskiego). Największe z nich to: „Befared” (fabryka reduktorów i motoreduktorów), „TNT” (logistyka i przewóz przesyłek), „Marbet” (materiały dekoracyjne, płyty izolacyjne, opakowania), „Indukta” (fabryka maszyn elektrycznych), „Ceramed” (materiały budowlane), Wytwórnia Wódek Gatunkowych „Nisskosher”, a także Fiat Auto Poland. Przy ul. Grażyńskiego znajduje się także Przedsiębiorstwo Komunalne „Therma” (spółka zajmująca się energetyką cieplną na terenie Bielska-Białej), a przy ul. Bestwińskiej, w sąsiedztwie obszaru SSE Komorowice Krakowskie, zbudowana w latach 70. XX w. oczyszczalnia ścieków o przepustowości 95 tys. m³ na dobę, należąca od 1990 r. do spółki „Aqua S.A.”.

Specjalna Strefa Ekonomiczna

Obszar Fiat Auto Poland.
Zdjęcie z roku 2007

Na terenie Bielska-Białej znajdują się cztery obszary Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (Wapienica, Fiat Auto Poland, Komorowice Krakowskie i Lipnik), na których zainwestowało ponad 150 firm, stwarzając blisko 32 tys. miejsc pracy.

Obszar Fiat Auto Poland, włączony do strefy w 2000 r., obejmuje budynki i hale produkcyjne należące do Fiat Auto Poland S.A., położone w południowej części Komorowic Śląskich, między ul. Warszawską a rzeką Białą. Jego powierzchnia wynosi 27,4739 ha. Na terenie tym swoją działalność prowadzi siedem podmiotów gospodarczych: „Fiat-GM Powertrain Polska” (podzespoły samochodowe, silniki i skrzynie biegów), Zakład Usług Technicznych „Galwano-Technika I” (usługi obróbki powierzchniowej), „Avio Polska” (skrzynie przekładniowe i napędowe oraz moduły do turboodrzutowych silników lotniczych i napędów morskich), „Cornaglia” (części i akcesoria do pojazdów mechanicznych i ich silników), „Fiat Services Polska” (usługi księgowe i przetwarzania danych), „Henkel Polska” (branża chemiczna) oraz „Magneti Marelli Suspension Systems Bielsko” (części i akcesoria do pojazdów samochodowych i ich silników). Łącznie zatrudniają one ok. 3750 pracowników.

Obszar Komorowice Krakowskie, włączony do strefy w 2005 r., położony jest w północnej części Komorowic Krakowskich, między oczyszczalnią ścieków a Stawami Komorowickimi. Jego powierzchnia wynosi 13,6876 ha. Teren obszaru został podzielony na sześć działek inwestycyjnych. Dotychczas rozstrzygnięto przetargi na trzy parcele, wyłaniając trzech inwestorów: „Vertex Polska” (linie do montażu i produkcji rolet zewnętrznych, bram segmentowych, markiz oraz okien), „Polmotors – Strefa” (części i podzespoły dla przemysłu motoryzacyjnego) oraz „Takoni” (wyroby z tworzyw sztucznych, gumy i metalu dla motoryzacji). Łącznie zatrudnią one ok. 250 pracowników.

W 2013 roku w Komorowicach Krakowskich oddano do użytku nowy zakład producenta zabudów samochodowych Szczęśniak Pojazdy Specjalne.

Handel

Przy ul. Warszawskiej 180 znajdowała się galeria handlowa Pasaż Tesco powstała we wrześniu 2008 r. w ramach rozbudowy istniejącego od września 2002 r. hipermarketu Tesco. W całym obiekcie o powierzchni 14 000 m², funkcjonowało 41 sklepów i hipermarket. Przed galerią znajduje się parking na 980 miejsc. Hipermarket Tesco został zamknięty w 2020 roku w związku z wycofaniem się sieci sklepów Tesco z polskiego rynku.

W sąsiedztwie Pasażu Tesco (ul. Warszawska 186) znajduje się hipermarket remontowo-budowlany Castorama.

Naprzeciw Pasażu Tesco, w miejscu d. motelu Ondraszek, powstaje park handlowy Koniczynka. Powierzchnia tego obiektu ma wynieść 28 000 m². Nie będzie tu hipermarketu, za to około 100 średnich i mniejszych sklepów oraz punktów usługowych, a także część rekreacyjna na sąsiednich terenach zielonych. Otwarcie planowane jest rok 2010.

W centrum Komorowic Krakowskich znajdują się supermarkety: Biedronka (przy ul. Komorowickiej) oraz Intermarché (przy ul. Olimpijskiej). Zostały otwarte pod koniec lat 90 (w miejscu Intermarché do 2003 r. znajdował się sklep sieci Spar).

Przy ul. Warszawskiej, stanowiącej główną drogę wylotową z miasta w kierunku północnym, położonych jest kilkanaście salonów samochodowych różnych marek.

Ponadto w Komorowicach istnieje kilka stacji benzynowych oraz szereg mniejszych, osiedlowych sklepów.

Sport i turystyka

Obecnie w Komorowicach nie ma żadnego klubu sportowego, jednak istniejący tu niegdyś Dzielnicowy Klub Sportowy Komorowice jest jednym z protoplastów, grającego dziś w I Lidze, Podbeskidzia Bielsko-Biała.

Dzielnicowy Klub Sportowy Komorowice powstał w 1995 r. Zimą 1996 r. doszło do sfinalizowania współpracy pomiędzy grającym w C-klasie DKS-em a grającym w lidze okręgowej Bielskim Klubem Sportowym Inter poprzez ich fuzję w postaci DKS-Inter Komorowice, który ukończył sezon w strefie spadkowej. W przerwie letniej, 11 lipca 1997 r., doszło do porozumienia działaczy DKS-Inter z BBTS Włókniarz w sprawie fuzji i w sezonie 1997/1998 do rozgrywek V ligi (nowej) przystąpił już BBTS Ceramed Komorowice. W lutym 2001 r. do klubu wszedł nowy inwestor, więc dokonano następnej zmiany nazwy, tym razem na BBTS Marbet-Ceramed Bielsko-Biała. Po awansie do IV ligi nastąpiły przenosiny klubu, przemianowanego na MC Podbeskidzie Bielsko-Biała (od 2003 r. TS Podbeskidzie Bielsko-Biała), ze stadionu w Komorowicach na Stadion Miejski, na którym gra do dziś.

Stadion DKS-u, na którym mecze ligowe rozgrywano do 2001 r., znajduje się przy ul. Laurowej w Komorowicach Krakowskich.

Jedynym obiektem turystycznym na terenie dzielnicy jest pensjonat Nico położony przy ul. Młynówka w Komorowicach Krakowskich. W miejscu, gdzie powstaje Koniczynka do 2001 r. znajdował się także trzygwiazdkowy motel Ondraszek.

Na terenie Komorowic powstała również grupa RozBBiegane Komorowice.

Religia

Parafia katolicka pw. św. Jana Chrzciciela w Komorowicach została erygowana w 1493 r. Od początku istnienia należała do diecezji krakowskiej, w 1992 r. weszła w skład diecezji bielsko-żywieckiej (dekanat Bielsko-Biała I – Centrum). Pierwotnie obejmowała Komorowice Polskie (Krakowskie), Hałcnów, część Bestwiny, a także leżące po drugiej stronie granicy: Komorowice Niemieckie (Śląskie) i częściowo Czechowice. Współcześnie należy do niej podobny obszar, oprócz Hałcnowa (parafia Nawiedzenia NMP), i liczy ona blisko 10 tys. wiernych.

Kościół parafialny został zbudowany w latach 1921–1931. Usytuowany jest w centrum Komorowic Krakowskich, przy ul. św. Jana Chrzciciela, w miejscu drewnianej świątyni z XVI w. W sąsiedztwie znajduje się cmentarz parafialny oraz Dom parafialny im. ks. Franciszka Smolarka, wybudowany w latach 2001–2002, w którym mieszczą się m.in. kancelaria parafialna, poradnia rodzinna, biblioteka parafialna i studio radia Anioł Beskidów.

Do 1658 r. w Komorowicach Polskich znajdował się także zbór kalwiński, ufundowany przez Komorowskich – właścicieli wsi od 1471 r.

Komunikacja

Transport drogowy

Węzeł drogowy Bielsko-Biała – Komorowice

Przez północną dzielnicę Bielska-Białej przebiegają:

• droga ekspresowa S52 (E75) E462 do Cieszyna (docelowo Cieszyn – Kraków), gdzie łączy się z czeską D48
• droga krajowa nr 1 (E75) E462 do Tychów, gdzie łączy się z drugim odcinkiem S1 oraz DK 86
• droga krajowa nr 52 do podkrakowskiego Głogoczowa, gdzie łączy się z DK 7 („zakopianka”)
• droga wojewódzka nr 942 do Wisły przez Szczyrk i przełęcz Salmopolską

Droga ekspresowa w granicach miasta nosi nazwę ul. Bohaterów Monte Cassino, komorowicki odcinek DK 52 to ul. Niepodległości, natomiast DK 1 i DW 942 – ul. Warszawska.

Drogi te krzyżują się, a zarazem biorą początek, na (największym w mieście) węźle drogowym Bielsko-Biała – Komorowice, znajdującym się w południowo-zachodniej części Komorowic Śląskich.

W październiku 2008 r. rozpoczęto budowę odcinka drogi ekspresowej S69 o długości 9,1 km, stanowiącego północno-wschodnią obwodnicę Bielska-Białej. Jej częścią będzie przebudowana ul. Niepodległości oraz węzeł drogowy Bielsko-Biała – Rosta, na którym droga ekspresowa będzie się krzyżować z drogami miejskimi. W fazie projektu jest także przedłużenie S1 do Mysłowic, gdzie połączy się z już istniejącym odcinkiem z Tychów do Pyrzowic. Wówczas ul. Niepodległości stanie się częścią tej właśnie drogi, a S69 będzie się zaczynać w Hałcnowie.

Status drogi powiatowej mają:

• ul. Bestwińska, prowadząca z centrum Komorowic Krakowskich do Bestwiny
• ul. I. Daszyńskiego – przedłużenie ul. Bestwińskiej w kierunku południowym (do ul. Komorowickiej i dalej do centrum miasta)
• ul. Komorowicka (odcinek między ul. Bestwińską a Mazańcowicką oraz na południe od ul. Daszyńskiego)
• ul. Mazańcowicka, prowadząca z centrum Komorowic Krakowskich przez Komorowice Śląskie do Mazańcowic
• ul. Katowicka, prowadząca od ul. Niepodległości do Czechowic-Dziedzic (przed 1972 r. część drogi wylotowej z Bielska-Białej)
• ul. E. Kwiatkowskiego, prowadząca od Ronda im. NSZZ „Solidarność” (w ciągu ul. Warszawskiej) do skrzyżowania z ul. Komorowicką i Czerwoną (w dzielnicy Obszary)

Inne główne ulice przebiegające przez Komorowice to:

• ul. Hałcnowska, łącząca Komorowice Krakowskie (ul. Daszyńskiego) z Hałcnowem
• ul. Komorowicka (odcinek między ul. Daszyńskiego a Mazańcowicką)
• ul. Olimpijska, łącząca ul. Komorowicką i Daszyńskiego; w jej ciągu znajduje się pl. J. Niemczyka – rynek Komorowic Krakowskich
• ul. M. Grażyńskiego – równoległa do rzeki Białej, biegnąca od Galerii Sfera w kierunku północnym aż do granicy miasta z Czechowicami-Dziedzicami
• ul. Węglowa – przedłużenie ul. Katowickiej od ul. Niepodległości do Ronda im. NSZZ „Solidarność” (przed 1972 r. część drogi wylotowej z Bielska-Białej)
• ul. Matyldy Linert ("Nowohałcnowska"), łącząca Komorowice Krakowskie oraz Hałcnów z centrum miasta oraz drogami ekspresowymi.

Kolej

Przez Komorowice przebiega linia kolejowa nr 139 z Katowic przez Bielsko-Białą i Żywiec do słowackiej miejscowości Skalité, której przebiegający przez dzielnicę odcinek powstał w 1855 r. jako odnoga Kolei Północnej. Jest to linia dwutorowa, w całości zelektryfikowana.

Przy ul. Chochołowskiej, w północnej części Komorowic Śląskich, znajduje się przystanek kolejowy Bielsko-Biała Komorowice. Ma jeden peron. Budynek stacyjny jest zdewastowany, a przez to zamknięty. Ze stacji odchodzi bocznica do złomowiska „Silscrap”.

W południowej części dzielnicy, przy ul. Kwiatkowskiego, w sąsiedztwie hal fabrycznych Fiata znajduje się przystanek Bielsko-Biała Północ. Powstał w 1973 r. wraz z budową Fabryki Samochodów Małolitrażowych i miał za zadanie zapewnić wygodny dojazd pracownikom zakładu. Ma jeden peron, połączony z fabryką przejściem podziemnym.

Stacje docelowe, do których kursują pociągi ze stacji Bielsko-Biała Komorowice i Bielsko-Biała Północ:

• Bielsko-Biała Główna
• Bogumin
• Częstochowa
• Katowice
• Racibórz
• Wodzisław Śląski
• Zwardoń
• Żywiec

Komunikacja miejska i lokalna

Do Komorowic dociera dziewiętnaście linii autobusowych MZK Bielsko-Biała: 3, 8, 11, 13, 13w, 16, 17, 19, 22, 25, 29, 32, 33, 50, 51, 57, oraz 5 i VII, obsługiwane przez PKM Czechowice-Dziedzice.

Trasa „trójki”, pierwszej linii MZK dojeżdzającej do Komorowic (od 1971), biegnie ul. Komorowicką, Olimpijską, Daszyńskiego i Bestwińską do pętli Sosna w pobliżu Stawów Komorowickich. Tam też dociera linia nr 29, której trasa prowadzi ul. Bestwińską, Daszyńskiego, Olimpijską, Komorowicką, Mazańcowicką, Grażyńskiego i Kwiatkowskiego (wybrane kursy mają dodatkowe przystanki na ul. Konwojowej). Pętla „19” znajduje się na ul. Grażyńskiego, po wschodniej stronie hal Fiata (wybrane kursy są przedłużone do ul. Konwojowej). „32” kursuje ul. Hałcnowską, Olimpijską, Komorowicką, Mazańcowicką, Katowicką i dalej Warszawską przez Tesco. Podmiejska linia nr 50 kursuje ul. Warszawską (przez Tesco) i Katowicką do Czechowic-Dziedzic, natomiast „33" i „51” przez ul. Daszyńskiego, Olimpijską, Komorowicką i Mazańcowicką do Mazańcowic. Obsługiwana przez PKM „VII” kursuje ul. Katowicką, Mazańcowicką i Komorowicką (wybrane kursy przez Tesco, ul. Warszawską i Kwiatkowskiego). Pozostałe dwanaście linii dociera tylko do południowo-zachodnich krańców Komorowic Śląskich – do Pasażu Tesco i Fiata Auto Poland. Autobusami wszystkich linii, z wyjątkiem „3” i „19”, można dojechać do ścisłego centrum miasta.

Na terenie dzielnicy znajduje się dwadzieścia siedem przystanków MZK.

Przez północną dzielnicę Bielska-Białej przejeżdżają również liczne autobusy PKS, którymi można dojechać do wszystkich miejscowości północnej części powiatu bielskiego. W Komorowicach jest dziesięć przystanków PKS. Są one wspólne z MZK, jednak noszą inne nazwy.

Zobacz też

• gmina Komorowice
• miejscowości o nazwie Komorowice

Bibliografia

• Wacław Gojniczek, Lech Krzyżanowski, Jerzy Sperka: Komorowice Krakowskie, Komorowice Śląskie. Dzieje dwóch miejscowości, potem czterech, a dzisiaj dzielnic(y) Bielska-Białej. Bielsko-Biała: Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej, 2024. ISBN 978-83-63904-74-6.
• Jerzy Polak: Przewodnik po Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, 2000. ISBN 83-902079-0-7.brak strony w książce
  – sekcje Historia i Zabytki
• Szyra D., Szyra R. 2005. Ptaki wodno-błotne Stawów Bestwińskich i Komorowickich w latach 1995–1999. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 61, 3: 45-59. – sekcja Przyroda
• Jacek Zachara, Wojciech Mikler: Przyroda Bielska-Białej. Bielsko-Biała: Stowarzyszenie „Olszówka”, 2004. ISBN 83-918676-0-9.brak strony w książce
  – sekcja Przyroda

Linki zewnętrzne

• Komorowice, wś, powiat bialski (województwo krakowskie), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 313 .
• Komorowice Polskie, cz. gminy Czechowice-Dziedzice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 313 .
• Komorowice Niemieckie, niem. Batzdorf, wś, powiat bialski (województwo krakowskie), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 313 .
• Wiadomości z życia Komorowic Krakowskich. super-nowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-19)].
• Wiadomości z życia Komorowic Śląskich. super-nowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-19)].
• Parafia św. Jana Chrzciciela. komorowice.diecezja.bielsko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-29)].