Komosa (roślina)
| |||
 Komosa biała | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
| Nadgromada | rośliny telomowe | ||
| Gromada | rośliny naczyniowe | ||
| Podgromada | rośliny nasienne | ||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | goździkopodobne | ||
| Rząd | goździkowce | ||
| Rodzina | szarłatowate | ||
| Rodzaj | komosa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Chenopodium L. Sp. Pl. 218, 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Chenopodium album L.[3] | |||
| Synonimy | |||
|---|---|---|---|
|
| |||
Komosa (Chenopodium L.) – rodzaj roślin, należący w różnych systemach klasyfikacyjnych do rodziny komosowatych lub szarłatowatych (m.in. system APG III z 2009). Obejmuje ponad 100 gatunków spotykanych na całym niemal świecie, z czego w Polsce występuje ok. 30 gatunków, zarówno rodzimych, jak i zawleczonych lub uprawianych. Niektóre gatunki są jadalne. Ważną rośliną pokarmową, zwłaszcza w Ameryce Południowej, jest komosa ryżowa o jadalnych owocach. W przypadku innych gatunków jadalne są zwykle młode wierzchołki pędów (np. komosy strzałkowatej). Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, np. komosa olbrzymia[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasięg rodzaju obejmuje niemal cały świat, ale największe zróżnicowanie występuje w strefie klimatu umiarkowanego i subtropikalnego[6]. W Polsce występuje ok. 30 gatunków, w tym zarówno gatunki rodzime, jak i gatunki zawleczone i zadomowione oraz uprawiane i przejściowo dziczejące (efemerofity)[7]. Rośliny te zasiedlają zwykle siedliska towarzyszące człowiekowi (ruderalne), wiele gatunków to chwasty w uprawach[5].
- Gatunki rodzime i zadomowione flory Polski[7]
- komosa australijska (Chenopodium pumilio R. Br., syn. Ch. carinatum) – antropofit lokalnie zadomowiony[8]
- komosa biała (Chenopodium album L.)
- komosa czerwonawa (Chenopodium rubrum L.)
- komosa drobnolistna (Chenopodium striatiforme Murr.) – antropofit zadomowiony
- komosa jesienna (Chenopodium ficifolium Sm.) – antropofit zadomowiony
- komosa kalinolistna (Chenopodium opulifolium Schrad. ex Koch & Ziz.) – antropofit zadomowiony
- komosa mierzliwa (Chenopodium vulvaria L.) – antropofit zadomowiony
- komosa murowa (Chenopodium murale L.) – antropofit zadomowiony
- komosa ostroklapowa, k. klonolistna (Chenopodium acerifolium Andrz.)
- komosa oścista (Chenopodium aristatum L.) – antropofit zadomowiony
- komosa sina (Chenopodium glaucum L.)
- komosa solniskowa (Chenopodium botryodes Sm.)
- komosa strzałkowata (Chenopodium bonus-henricus L.) – antropofit zadomowiony
- komosa szypułowa (Chenopodium pedunculare Bertol) – antropofit zadomowiony
- komosa śmierdząca (Chenopodium schraderanum Schult., syn. Ch. foetidum Schrad.) – antropofit zadomowiony
- komosa trójkątna (Chenopodium urbicum L.) – antropofit zadomowiony
- komosa wielkolistna (Chenopodium hybridum L.) – antropofit zadomowiony
- komosa wielonasienna (Chenopodium polyspermum L.)
- komosa wonna (Chenopodium botrys L.) – antropofit zadomowiony
- komosa wzniesiona, k. sztywna (Chenopodium strictum Roth., syn. Ch. betaceum Andrz., Ch. album subsp.striatum (Krasan) J. Murr) – antropofit zadomowiony
- komosa zielona (Chenopodium suecicum Murr, syn. Ch. viride) – antropofit zadomowiony
- Gatunki w Polsce uprawiane lub przejściowo dziczejące (efemerofity)[7]
- Chenopodium ambrosioides L. – komosa piżmowa
- Chenopodium berlandieri Moq.
- Chenopodium capitatum (L.) Asch. – komosa główkowata
- Chenopodium carinatum R. Br.
- Chenopodium giganteum D. Don – komosa olbrzymia
- Chenopodium foliosum Asch., syn. Ch. foliosum (Moench) Asch. – komosa rózgowa, k. rózgowata
- Chenopodium hircinum Schrad.
- Chenopodium pratericola Rydb., syn. Ch. leptophyllum – komosa łąkowa
- Chenopodium quinoa L. – komosa ryżowa
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i byliny osiągające do 2 m wysokości, z pędami wzniesionymi, prostymi lub rozgałęzionymi, często mączyście oprószonymi[5].
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe, całobrzegie lub rozmaicie piłkowane lub wcinane[6].
- Kwiaty
- Drobne, zielone, zebrane w luźne lub gęste kłosowate skupienia, zwykle wzniesione i rozgałęzione. Działki kielicha w liczbie 3–5 podczas owocowania stają się papierzaste, czasem twardnieją lub mięśnieją i stają się soczyste (np. komosa rózgowata). Płatków korony brak. Pręcik jest 1 lub 5. Zalążnia jest jednokomorowa, górna i zwieńczona 2 lub 3 szyjkami[5].
- Owoce
- Jednonasienne niełupki[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Należy do rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae) Juss., która wraz z siostrzanymi rodzinami Achatocarpaceae i goździkowate jest jednym z kladów w obrębie rzędu goździkowców (Caryophyllales) i klasy roślin okrytonasiennych[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Caryophyllanae Takht., rząd goździkowce (Caryophyllales Perleb), rodzina komosowate (Chenopodiaceae Vent.), podrodzina Chenopodioideae Burnett., plemię Chenopodieae Dumort., rodzaj komosa (Chenopodium L.)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2013-11-23].
- ↑ Genus: Chenopodium L. (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-11-23].
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 85. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c Chenopodium. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-23].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Chenopodium (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-24].