Kompania graniczna KOP „Dukszty”

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kompania graniczna KOP „Dukszty”
Historia
Państwo

 Polska

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Dukszty

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Nowe Święciany”

Kompania graniczna KOP „Dukszty”pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Duksztach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 9 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Dukszty” służbę graniczną pełniły pododdziały 9 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

W drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w 1925 sformowano 20 batalion graniczny [8], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 7 podoficerów, 4 nadterminowych i 75 żołnierzy służby zasadniczej[a].

W 1939 1 kompania graniczna KOP „Dukszty” podlegała dowódcy batalionu KOP „Nowe Święciany”[9].

Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].

1 kompania graniczna „Dukszty” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 38 kilometrów 665 metrów[12].

Sąsiednie kompanie graniczne:

Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]

Rozmieszczenie batalionu KOP
„Nowe Świeciany”
w 1931

Strażnice kompanii w 1929[13]

Strażnice kompanii w latach 1931 – 1934[14][15][16][c]

Strażnice kompanii w 1938[18]

Strażnice kompanii we wrześniu 1939[9]

Dowódcy kompanii[edytuj | edytuj kod]

  • kpt. Kazimierz Rutkowski (był 30 IX 1928 − 14 XI 1928 → przeniesiony do 9 batalionu KOP)[19]
  • kpt. Cezary Nowicki (15 XI 1928 − )[19]
  • kpt. Leon Dyszyński (7 IV 1930 − )[19]
  • kpt. Piotr Wasilewski (29 III 1934 − )[19]
  • kpt. Andrzej Sośnierz ( - X 1938)[20]
  • por. Tadeusz Furgał (X 1938 - VI 1939)[20]
  • kpt. piech. Władysław Kabat[j] (VI 1939 − VIII 1939)[21]
  • kpt. Paweł Trocki (IX 1939)[21]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
  2. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Gajlutyszki → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
  3. W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Kozaczyzna”, „Dworonopol”, „Rukiszki”, „Kuianiszki”, „Antonowo”, „Retkiniszki”, „Gajluityszki”, „Srnołwy”. → Szubański 1993 ↓, s. 278
  4. folwark Antonowo, gmina Dukszty, powiat święciański, województwo wileńskie
  5. zaścianek Retkuniszki I, gmina Dukszty, powiat święciański, województwo wileńskie
  6. wieś Gajlutyszki, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  7. wieś Smołwy, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie
  8. wieś Dulkiszki, gmina Smojwy, powiat brasławski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  9. W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Dulkiszki → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
  10. Kabat Władysław, por. piech., w KOP od 1936. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Dukszty”. Przydział mobilizacyjny nieznany. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 723

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
  2. Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
  3. Polak 1999 ↓, s. 6.
  4. Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
  5. Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
  6. Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
  7. Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
  8. Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
  9. a b Szubański 2000 ↓, s. 88.
  10. Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
  11. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
  12. Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 292.
  13. a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1929.
  14. a b Szkice dyslokacyjne ↓.
  15. a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 15/1932.
  16. a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 52/1934.
  17. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82 i 83/1938.
  18. Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82/1938.
  19. a b c d Obsada oficerska bg „Nowe Święciany” ↓.
  20. a b P. Kałek, s. 133.
  21. a b P. Kałek, s. 146.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]