Kondor kalifornijski
| Gymnogyps californianus[1] | |||
| (Shaw, 1797) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kondor kalifornijski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kondor kalifornijski[8] (Gymnogyps californianus) – gatunek dużego ptaka padlinożernego z rodziny kondorowatych (Cathartidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Kondor kalifornijski niegdyś zamieszkiwał całe Góry Skaliste, w 1937 roku prawdopodobnie już tylko Kalifornię, aż w 1987 roku wymarł na wolności. Reintrodukowane w późniejszych latach populacje zamieszkują góry środkowej i południowej Kalifornii, północnej Arizony (południowo-zachodnie USA) i Kalifornii Dolnej (północno-zachodni Meksyk)[7].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisał angielski przyrodnik George Shaw w 1797 roku, nadając mu nazwę Vultur californianus[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał wybrzeże Kalifornii[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Gymnogyps[8], który opisał René Lesson w 1842 roku[3]. Monotypowy[10][11].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Gymnogyps: gr. γυμνος gumnos „goły, nagi”; γυψ gups, γυπος gupos „sęp”[12].
- Pseudogryphus (Pseudogryps): gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Gryphus Bonaparte, 1854[13].
- californianus: ang. California, od mitycznej królowej Calafii, która rządziła rajską wyspą bogatą w złoto i zamieszkaną przez Amazonki, opisał to ok. 1500 roku hiszpański pisarz Rodriguez de Montalvo[14].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Długość ciała 109–134 cm; masa ciała 8–14 kg; rozpiętość skrzydeł 249–300 cm[10]. Samiec większy od samicy. Upierzenie całego ciała czarne, jedynie pokrywy podskrzydłowe białe. Głowa i szyja nagie. Pokrywa je pomarańczowa skóra, na bokach szyi czerwona. Dziób żółty. Osobniki młodociane szarawe.
- Kondor kalifornijski jest tak ciężki, że aby wzbić się w powietrze, potrzebuje sprzyjających warunków. Podczas deszczu i pogody bezwietrznej ptak ten nie lata. Często przesiaduje w stałych miejscach wypoczynkowych i zażywa kąpieli słonecznej z rozłożonymi skrzydłami.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Góry.
- Gniazdo
- W szczelinie skalnej lub dużej dziupli sekwoi.
- Jaja
- Wyprowadza jeden lęg co rok lub dwa lata, składając w styczniu - kwietniu jedno jajo.
- Wysiadywanie
- Jajo wysiadywane jest przez okres 45–50 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 5–8 miesiącach, lecz nawet roczne są jeszcze karmione przez rodziców. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5–8 lat, a dożywają 50 lat.
- Pożywienie
- Padlina dużych ssaków.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kondora kalifornijskiego za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 roku[7].
Gatunek chroniony. Przez pewien okres wymarły na wolności (1987–1992), gdy schwytano pozostałe osiem osobników i dołączono je do żyjących w niewoli. Populacja liczyła wówczas 30 osobników, obecnie trwają próby reintrodukcji. Największym zagrożeniem są zatrucia. W 2008 roku żyły na świecie 332 kondory kalifornijskie, w tym 156 na wolności[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gymnogyps californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Gymnogyps, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2018-07-12] (ang.).
- ↑ a b R.-P. Lesson. Index Ornithologique. „L'Écho du monde savant et l'Hermès”. 9, s. kol. 1037, 1842. (fr.).
- ↑ R. Ridgway: The Cathartidæ – The American vultures. W: S.F. Baird, T.M. Brewer & R. Ridgway: A history of North American birds. Cz. 3. Boston: Little, Brown, 1874, s. 337, 338. (ang.).
- ↑ E. Coues: A checklist of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 91. (ang.).
- ↑ California Condor (Gymnogyps californianus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)]. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Gymnogyps californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2018-1 [dostęp 2018-07-12] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cathartidae Lafresnaye, 1839 - kondorowate - New World Vultures (wersja: 2016-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-07-12].
- ↑ a b G. Shaw: The Californian Vulture. W: G. Shaw & F.P. Nodder: The naturalist's miscellany, or Coloured figures of natural objects. Cz. 9. London: Printed for Nodder & Co., 1798, s. ryc. 301 i tekst. (ang.).
- ↑ a b D. Houston, G.M. Kirwan, D.A. Christie & C.J. Sharpe: California Condor (Gymnogyps californianus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-08-31]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Gymnogyps [dostęp 2018-07-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudogryphus [dostęp 2018-07-12].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Californiana [dostęp 2018-07-12].
- ↑ Milestones in California Condor Conservation. The Zoological Society of San Diego's Center for Conservation and Research for Endangered Species. [dostęp 2008-09-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).