Konklawe 1799–1800
Daty i miejsce | |
30 listopada 1799 – 14 marca 1800 | |
klasztor św. Jerzego, Wenecja | |
Główne postacie | |
Dziekan | |
---|---|
Kamerling |
Vacat |
Protoprezbiter | |
Protodiakon | |
Wybory | |
Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni |
|
Wybrany papież | |
Gregorio Barnaba Chiaramonti Przybrane imię: Pius VII |
Konklawe 30 listopada 1799 – 14 marca 1800 – konklawe, które po śmierci Piusa VI wybrało Piusa VII na jego następcę. Było to jedyne konklawe po Soborze w Konstancji (1417), które odbywało się poza Rzymem (w Wenecji).
Śmierć Piusa VI
[edytuj | edytuj kod]Ostatnie lata długiego, 24-letniego pontyfikatu Piusa VI to okres rewolucji francuskiej i wojen rewolucyjnej Francji. Jedną z głównych aren tych wojen były Włochy, gdzie Francuzi pod dowództwem Napoleona Bonaparte walczyli z Austriakami i podbijali suwerenne dotąd państwa włoskie. Inwazja francuska nie ominęła Państwa Kościelnego, które na mocy Traktatu z Tolentino (1797) poniosło poważne straty terytorialne na rzecz Francji. W lutym 1798 Francuzi wkroczyli do Rzymu, gdzie proklamowano republikę. Papież Pius VI uciekł wtedy do Toskanii, tam jednak został schwytany i wywieziony do Francji jako jeniec. Zmarł w areszcie domowym w Valence 29 sierpnia 1799, a wielu uważało, że nie będzie miał następcy (mawiano „Pius szósty i ostatni”)[1].
Przygotowania do konklawe
[edytuj | edytuj kod]Pius VI w ostatnich latach swojego życia wydał dwie bardzo ważne bulle dotyczące wyboru swego następcy: Christi Ecclesiae regendae mundus (3 stycznia 1797) i Cum nos superiori anno (13 listopada 1798). Z uwagi na aktualną sytuację polityczną zarządził w nich, że wybór jego następcy ma się odbyć tam, gdzie uda się zgromadzić możliwie największą liczbę kardynałów i zapewnić im swobodę wyboru (a nie, jak nakazywały dotychczasowe normy, w Rzymie lub miejscu śmierci papieża). Wyznaczenie czasu i miejsca konklawe należało do obowiązków dziekana Kolegium Kardynalskiego[2].
Giovanni Francesco Albani, 79-letni dziekan Świętego Kolegium, zgodnie z powyższymi normami wyznaczył na miejsce konklawe benedyktyński klasztor św. Jerzego w Wenecji, należącej wówczas do Austrii.
Urząd kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, najważniejszy w zarządzie Kościołem w okresie sediswakancji, wakował po śmierci kardynała Carlo Rezzonico w styczniu 1799. Współczesny periodyk Diario Ordinario di Roma w wydaniu z dnia 19 października 1799 informował, jakoby papież Pius VI jeszcze przed śmiercią miał wyznaczyć na to stanowisko swojego siostrzeńca, kardynała Romoaldo Braschi-Onesti[3], nic jednak nie wskazuje, by faktycznie objął on wówczas ten urząd[4]. Sekretarzem konklawe wybrano Ercole Consalviego, przyszłego kardynała.
Lista uczestników
[edytuj | edytuj kod]W konklawe wzięło udział 35 z 45 kardynałów, w tym 31 Włochów oraz po jednym Angliku (Stuart), Hiszpanie (Lorenzana), Francuzie (Maury) i Czechu (Herczan):
- Giovanni Francesco Albani (nominacja 10 kwietnia 1747) – kardynał biskup Ostia e Velletri; dziekan Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Ceremoniału; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej
- Henry Benedict Stuart (3 lipca 1747) – kardynał biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; subdziekan Świętego Kolegium Kardynałów; wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter bazyliki watykańskiej; prefekt Fabryki Świętego Piotra
- Leonardo Antonelli (24 kwietnia 1775) – kardynał biskup Palestriny; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; prefekt Świętej Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Obrządków Wschodnich
- Luigi Valenti Gonzaga (15 kwietnia 1776) – kardynał biskup Albano; prefekt Świętej Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; prefekt ds. ekonomicznych Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary
- Francesco Carafa (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników
- Francesco Saverio de Zelada (19 kwietnia 1773) – kardynał prezbiter S. Prassede; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Martino ai Monti; penitencjariusz większy; bibliotekarz Świętego Kościoła Rzymskiego
- Guido Calcagnini (20 maja 1776) – kardynał prezbiter S. Maria in Transpontina; arcybiskup Osimo e Cingoli
- Bernardino Honorati (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter Ss. Marcellino e Pietro; arcybiskup Senigallia
- Andrea Gioannetti OSBCam (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Bolonii
- Hyacinthe Sigismond Gerdil CRSP (23 czerwca 1777) – kardynał prezbiter S. Cecilia; prefekt generalny Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; komendatariusz opactwa terytorialnego Chiusa di S. Michele
- Carlo Giuseppe Filippa della Martiniana (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Vercelli
- František Herczan (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Croce in Gerusalemme; protektor Austrii i Rzeszy Niemieckiej
- Alessandro Mattei (12 lipca 1779) – kardynał prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Ferrary
- Gianandrea Archetti (20 września 1784) – kardynał prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Ascoli Piceno
- Giuseppe Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Pietro in Vincoli; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Świętej Konsulty; prefekt Świętej Kongregacji ds. Sanktuarium w Loreto; komendatariusz opactwa terytorialnego Tre Fontane
- Gregorio Barnaba Chiaramonti OSBCas (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Callisto; biskup Imoli
- Carlo Bellisomi (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Ceseny
- Carlo Livizzani (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Silvestro in Capite; prefekt Świętej Kongregacji ds. Wód, Bagien Pontyjskich i Doliny Chiana
- Francisco Antonio de Lorenzana (30 marca 1789) – kardynał prezbiter Ss. XII Apostoli; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii
- Ignazio Busca (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Maria degli Angeli; prefekt Świętej Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej
- Stefano Borgia (30 marca 1789) – kardynał prezbiter S. Clemente; prefekt Świętej Kongregacji Indeksu
- Giovanni Battista Caprara (18 czerwca 1792) – kardynał prezbiter S. Onofrio
- Antonio Dugnani (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Giovanni a Porta Latina
- Ippolito Antonio Vincenti Mareri (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo
- Jean-Siffrein Maury (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Montefiascone e Corneto
- Giovanni Battista Bussi de Pretis (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; biskup Jesi
- Francesco Maria Pignatelli (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter S. Maria del Popolo
- Aurelio Roverella (21 lutego 1794) – kardynał prezbiter Ss. Giovanni e Paolo; prodatariusz Jego Świątobliwości
- Giulio Maria della Somaglia (1 czerwca 1795) – kardynał prezbiter S. Sabina; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Świętej Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; kamerling Świętego Kolegium Kardynałów
- Antonio Maria Doria Pamphili (14 lutego 1785) – kardynał diakon S. Maria ad Martyres; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów
- Romoaldo Braschi-Onesti (18 grudnia 1786) – kardynał diakon S. Nicola in Carcere Tulliano; sekretarz ds. Brewe Apostolskich; wielki przeor zakonu joannitów w Rzymie
- Filippo Carandini (29 stycznia 1787) – kardynał diakon S. Eustachio; prefekt Świętej Kongregacji Dobrego Rządu
- Ludovico Flangini Giovanelli (3 sierpnia 1789) – kardynał diakon S. Agata in Suburra
- Fabrizio Dionigi Ruffo (23 września 1791) – kardynał diakon S. Angelo in Pescheria; protektor królestwa Obojga Sycylii
- Giovanni Rinuccini (21 lutego 1794) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro
Po dwóch elektorów mianowali papież Benedykt XIV (Stuarta i Albaniego) i Klemens XIV (Carafę i Zeladę), pozostali byli nominatami Piusa VI.
Nieobecni
[edytuj | edytuj kod]10 kardynałów nie przybyło do Wenecji:
- Christoph Anton von Migazzi (23 listopada 1761) – kardynał prezbiter Ss. IV Coronati; arcybiskup Wiednia
- Dominique de La Rochefoucauld (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; arcybiskup Rouen
- Johann Heinrich von Frankenberg (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; arcybiskup Mechelen
- Louis René Édouard de Rohan (1 czerwca 1778) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Strasburga
- Giuseppe Maria Capece Zurlo CRT (16 grudnia 1782) – kardynał prezbiter S. Bernardo alle Terme; arcybiskup Neapolu
- Vincenzo Ranuzzi (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Maria sopra Minerva; arcybiskup Ancona e Umana.
- Muzio Gallo (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter S. Anastasia; biskup Viterbo e Toscanella
- José Francisco de Mendoça (14 lutego 1785) – kardynał prezbiter bez tytułu; patriarcha Lizbony
- Antonio de Sentmenat y Castella (30 marca 1789) – kardynał prezbiter bez tytułu; patriarcha Zachodnich Indii; wikariusz generalny hiszpańskiej armii i floty
- Louis-Joseph de Montmorency-Laval (30 marca 1789) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Metz
Wśród nieobecnych było trzech Włochów, dwóch Niemców, trzech Francuzów i Hiszpan, Portugalczyk. Wszyscy byli nominatami Piusa VI, z wyjątkiem arcybiskupa Wiednia, którego mianował jeszcze Klemens XIII.
Frakcje
[edytuj | edytuj kod]Święte Kolegium było podzielone na trzy grupy[5]:
- neutralnych (zwanych volanti), do których zaliczano Gerdila i Zeladę;
- partię Gorliwych, radykalnych przeciwników zarówno przemian rewolucyjnych, jak i świeckich nacisków na Kościół: Albani, Stuart, Calcagnini, Honorati, Bellisomi, Chiaramonti, Busca, Borgia, Caprara, Maury, Bussi, Pignatelli, Roverella, della Somaglia, Braschi, Rinuccini, Giuseppe Doria i Antonio Doria;
- proaustriackie stronnictwo: Antonelli, Valenti Gonzaga, Carafa, Gioanetti, Martiniana, Mattei, Herczan (oficjalny przedstawiciel Wiednia na konklawe), Archetti, Livizzani, Lorenzana, Dugnani, Vincenti, Carandini, Flangini i Ruffo.
Zgodnie z instrukcjami cesarza Franciszka II stronnictwo proaustriackie miało dążyć do wyboru kardynała Mattei. Kandydatem Gorliwych był niemile widziany przez Austrię Carlo Bellisomi. Swoich przedstawicieli miały też Hiszpania (kardynał Lorenzana) i Neapol (kardynał Ruffo), a nawet wygnany król Francji Ludwik XVIII (kardynał Maury), jednak ich znaczenie było dużo mniejsze. Hiszpania sprzeciwiała się jednak proaustriackiej kandydaturze kardynała Mattei[6].
Przebieg konklawe
[edytuj | edytuj kod]Konklawe rozpoczęło się 30 listopada 1799, 3 miesiące po śmierci Piusa VI. Początkowo najwięcej głosów (maksymalnie 14 w porannym głosowaniu 19 grudnia) otrzymywał stary, 81-letni prefekt Kongregacji Propaganda Fide Hiacynt Gerdil, ale jego kandydatura upadła wskutek opozycji kardynała Herczana, który przybył 14 grudnia[7].
Następnie przez kilka tygodni trwał impas: Gorliwi głosowali na kardynała Bellisomi, który regularnie dostawał ok. 19 głosów, a stronnictwo austriackie na kardynała Mattei, który regularnie dostawał ok. 13 głosów[8]. Nie pomagały żadne próby mediacji. Kiedy na początku marca 1800 ponownie zaproponowano Gerdila, Herczan oświadczył, że cesarz sprzeciwia się tej kandydaturze i że gdyby miało dojść do jego wyboru, zostanie zgłoszone przeciwko niemu weto[9].
Impas został przełamany dopiero, kiedy w połowie marca zaproponowano benedyktyńskiego kardynała Gregorio Barnabę Chiaramonti, biskupa Imoli. Nie jest jasne, kto pierwszy zaproponował tę kandydaturę, ale uzyskała ona poparcie wpływowych kardynałów: Maury, Braschi oraz Albaniego. Gorliwi uznali ją za możliwą do zaakceptowania, mimo że Chiaramonti znany był z dość liberalnych poglądów. O wyniku ostatecznie przesądziło zaangażowanie sekretarza konklawe Ercole Consalviego na rzecz Chiaramontiego, zdołał on bowiem przekonać niezdecydowanego kardynała Herczana do tej kandydatury[10].
Wybór Piusa VII
[edytuj | edytuj kod]14 marca 1800, po trzech i pół miesiąca obrad, 58-letni kardynał Gregorio Barnaba Chiaramonti został jednogłośnie wybrany na papieża (tylko on sam zagłosował na dziekana Albaniego) i przyjął imię Piusa VII, na cześć swojego poprzednika. 21 marca nowy papież został koronowany w jednym z weneckich kościołów przez protodiakona Doria-Pamphili. W ciągu kilku miesięcy Pius VII z pomocą nowego sekretarza stanu Ercole Consalviego unormował (choć nie na długo) stosunki z napoleońską już wówczas Francją i 3 lipca wkroczył do Rzymu, owacyjnie witany przez jego mieszkańców[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piazzoni, s. 299-300.
- ↑ Piazzoni, s. 300-301.
- ↑ Diario ordinario. 19-10-1799. s. 3. [dostęp 2018-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)].
- ↑ Romoaldo Braschi-Onesti został mianowany na urząd kamerlinga dopiero przez Piusa VII, a dokument nominacyjny z dnia 30 października 1800 wskazuje, że od śmierci kardynała Rezzonico urząd kamerlinga pozostawał nieobsadzony.
- ↑ Roberto Regoli: Ercole Consalvi: le scelte per la Chiesa, s. 196-197.
- ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII; Nielsen, s. 200-202.
- ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII.
- ↑ Pełne wyniki głosowań między 2 grudnia 1799 a 14 stycznia 1800 dostępne na stronie Votes in the conclave 1800
- ↑ Sede Vacante 1799-1800
- ↑ Sede Vacante 1799-1800; The Catholic Encyclopedia: Pius VII; Piazzoni, s. 301-302.
- ↑ The Catholic Encyclopedia: Pius VII.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ambrogio Piazzoni, Historia wyboru papieży, Kraków 2003
Uzupełniające źródła internetowe
[edytuj | edytuj kod]- Pope Pius VII Catholic Encyclopedia
- Pope Pius VII
- Conclave of December 1, 1799 to March 14, 1800
- Papst Pius VII.. damian-hungs.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-27)].
- SEDE VACANTE 1799-1800