Konopnicowate

Konopnicowate
	; Datisca cannabina
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	konopnicowate
	Nazwa systematyczna
	Datiscaceae Dumort.; Anal. Fam. Pl.: 13, 14. 1829
	Typ nomenklatoryczny
	Datisca L. (1753)
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Konopnicowate (Datiscaceae) – rodzina z rzędu dyniowców. W zależności od ujęcia systematycznego jest monotypowa i obejmuje jeden rodzaj konopnik (Datisca) z dwoma gatunkami lub obejmuje jeszcze dwa inne rodzaje drzew, alternatywnie wyodrębniane jako rodzina Tetramelaceae^[2]. Datisca cannabina rośnie we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i dalej na wschód po Kazachstan i Nepal. D. glomerata występuje w Kalifornii oraz w przyległej części Kalifornii Dolnej. Oba gatunki rosną na brzegach rzek, w lasach oraz na terenach otwartych^[4].

Korzeń D. cannabina używany był do farbowania jedwabiu na żółto^[5] (związkiem barwiącym jest datiscyna^[6]). Rośliny z tego gatunku, zwłaszcza z kwiatami żeńskimi, bywają uprawiane jako ozdobne, ze względu na gęsty, charakterystyczny pokrój i ozdobne liście. Sok z rośliny o gorzkim smaku ma działanie przeczyszczające^[7]. Korzeń D. glomerata używany był przez Indian do trucia ryb^[6].

Morfologia

Pokrój: Okazałe byliny osiągające do 2, rzadko nawet do 3 m wysokości^[4].
Liście: Nieparzyście pierzasto złożone, w górnej części pędu tylko trójdzielne lub nawet niepodzielone. Blaszka liściowa jest silnie piłkowana na brzegu, a na szczycie zaostrzona^[4]. Przylistków brak^[6].
Kwiaty: Drobne, jednopłciowe, promieniste i skupione w długie, wąskie grona. Kwiaty męskie mają krótką rurkę kielicha długości do 3 mm, zakończoną ząbkami w liczbie od trzech do dziesięciu. Korony kwiatu brak. Pręcików jest 5–15. W kwiatach żeńskich kielich składa się z 3 do 4 krótkich listków, płatków korony brak. Zalążnia jest dolna i składa się z trzech do pięciu zrośniętych owocolistków. Z zalążni wyrastają 3–4 głęboko rozcięte na szczycie szyjki słupka^[4].
Owoce: Torebki otwierające się na szczycie między trwałymi szyjkami słupka^[6].

Kwiaty Datisca cannabina
Liście Datisca cannabina

Systematyka

Przynależność konopnicowatych do rzędu dyniowców i ich bliskie pokrewieństwo z dyniowatymi i begoniowatymi jest znane i akceptowane od dawna. Problemy taksonomiczne budzi relacja rodzaju Datisca względem dwóch rodzajów drzewiastych wyodrębnianych jako rodzina Tetramelaceae lub włączanych do Datiscaceae^[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

dyniowce

Anisophylleaceae

	Corynocarpaceae – pałężynowate

	Coriariaceae – garbownikowate

Cucurbitaceae – dyniowate

Tetramelaceae

	Datiscaceae – konopnicowate

	Begoniaceae – begoniowate

Podział^[8]

Rodzaj: Datisca Linnaeus, Sp. Pl. 1037. 1 Mai 1753 (syn. Cannabina P. Miller, Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754)^[9] – konopnik

Datisca cannabina L. – konopnik barwierski^[10]^[11]
Datisca glomerata (C.Presl) Baill.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
↑ ^a ^b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – D. University of Maryland. [dostęp 2011-10-19]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 122. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
↑ Datisca. [w:] Encyklopedia Gutenberga [on-line]. [dostęp 2011-10-19]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 290-291. ISBN 978-1-842466346.
↑ Datisca cannabina. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-10-20]. (ang.).
↑ Corynocarpus. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-11]. (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2013-11-09]. (ang.).
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 32.
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 67. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).

[reveal-3] James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – D. University of Maryland. [dostęp 2011-10-19]. (ang.).

[heywood-4] Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 122. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).

[5] Datisca. [w:] Encyklopedia Gutenberga [on-line]. [dostęp 2011-10-19]. (pol.).

[christenhusz-6] Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 290-291. ISBN 978-1-842466346.

[7] Datisca cannabina. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-10-20]. (ang.).

[8] Corynocarpus. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-11]. (ang.).

[9] The Plant List. [dostęp 2013-11-09]. (ang.).

[ludmila-10] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 32.

[gawrys-11] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 67. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]