Konrad Prószyński

Konrad Prószyński

Kazimierz Promyk, Pisarz Gazety Świątecznej

Data i miejsce urodzenia	19 lutego 1851 Mińsk
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1908 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Narodowość	polska

Konrad Prószyński, 1898 r.

Konrad Prószyński, ps. „Kazimierz Promyk”, „Pisarz Gazety Świątecznej” (ur. 19 lutego 1851 w Mińsku, zm. 8 lipca 1908 w Warszawie) – polski działacz oświatowy, pisarz, wydawca.

Życiorys

Urodzony w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Był synem Stanisława Antoniego Prószyńskiego i Pelagii z domu Kułak. Ojciec jego prowadził w Mińsku zakład fotograficzny, jeden z pierwszych w Polsce (założony w 1839 roku). Jako młody człowiek zesłany wraz z rodzicami i rodzeństwem do Tomska w zachodniej Syberii w wyniku oskarżenia ojca o działalność patriotyczną, polegającą między innymi na umieszczaniu symboli narodowych Polski i Litwy na wykonywanych przez niego fotografiach rodzinnych. Na zesłaniu poznał Stanisława Witkiewicza, późniejszego historyka sztuki i krytyka literackiego, syna Ignacego Witkiewicza zesłanego do Tomska za udział w powstaniu styczniowym. Przedostał się wraz ze Stanisławem Witkiewiczem w wieku 17 lat do kraju i po kilkuletnich staraniach, w 1873 roku, uzyskał zwolnienie rodziców i rodzeństwa z zesłania.

W 1875 założył tajne Towarzystwo Oświaty Narodowej mające na celu szerzenie oświaty wśród ludu; autor elementarzy, m.in. pierwszego nowoczesnego elementarza (wyd. 1875) oraz wydanej w 1879 Obrazkowej nauki czytania i pisania (zwycięstwo na międzynarodowej wystawie Londyńskiego Towarzystwa Pedagogicznego 1893). Propagował nauczanie indywidualne metodą samokształcenia; położył zasługi w upowszechnianiu czytelnictwa na wsi. Od 1881 wydawał tygodnik dla chłopów Gazeta Świąteczna. Zwolennik pracy organicznej i solidaryzmu narodowego. W 1878 założył w Warszawie Księgarnię Krajową, zajmującą się rozpowszechnianiem literatury popularnej oraz popularnonaukowej. Otrzymał tytuł członka honorowego Towarzystwa Szkoły Ludowej.

Był członkiem Ligi Narodowej.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera T-1-15/16).

Grób pisarza Konrada Prószyńskiego

Upamiętnienie

W 1911 planowano ustanowienie pomnika Konrada Prószyńskiego według przygotowanego projektu Czesława Makowskiego.

Jednej z ulic na Starym Żoliborzu w Warszawie nadano imię Kazimierza Promyka.

Rodzina

Dwukrotnie żonaty, z Cecylią z domu Puciata (zmarła w 1884 r.) oraz z Wandą z Korzonów. Z pierwszą żoną miał czworo dzieci, z drugą siedmioro.

Jego dzieci i wnuki to:

• Tadeusz Anastazy (1873-1925) dziennikarz, redaktor "Gazety Świątecznej" i poseł na Sejm;
• Kazimierz (1875-1945) wynalazca i konstruktor;
• Jadwiga (1877-1956) rysowniczka, żona senatora Michała Roga;
• Stefan (1879-1955) prawnik, profesor UMK w Toruniu;
• Tomasz (1887-1912) architekt;
• Pelagia Wanda (1889-1953) redaktorka "Gazety Świątecznej", żona agronoma Piotra Gałąski;
• Konrad Marcjan (1891-1944) kapitan marynarki handlowej i dziennikarz, ostatni redaktor "Gazety Świątecznej";
• Janina (1892-1956) malarka i dziennikarka;
• Stanisława (1896-1966) dziennikarka;
• Bolesław Antoni (1902-1920) uczeń, zginął podczas Bitwy Warszawskiej pod Ossowem;
• Marek Józef (1906-2003) geolog i geograf. Wnukiem Konrada jest Mieczysław Prószynski, syn Marka Prószyńskiego.

Bibliografia

• M.St.. Konrad Prószyński (kartka jubileuszowa). „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 166-170, Nr 1 z 1906. 
• Szczepan Lewicki, Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• Władysław Jewsiewicki, „Kazimierz Prószyński”, wyd. Interpress, Warszawa 1974

Linki zewnętrzne

• www.KonradProszynski.pl
• Publikacje Konrada Prószyńskiego w serwisie Polona.pl