Konstal 102Na

Konstal 102Na

Zabytkowy tramwaj 102Na w Częstochowie (2015)
Dane ogólne
Kraj produkcji	Polska
Producent	Konstal
Miejsce produkcji	Chorzów
Lata produkcji	1970–1973
Dane techniczne
Liczba członów	2
Długość	19 300 mm
Szerokość	2400 mm
Wysokość	3076 mm
Masa	25 900 kg
Rozstaw wózków	1000 mm 1435 mm
Rozstaw osi w wózkach	1900 mm
Układ osi	Bo′2′Bo
Moc silników	4 × 41,5 kW
Napięcie zasilania	600 V 660 V
Prędkość maksymalna	55 km/h
Przyspieszenie	1 m/s²
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	32
Liczba miejsc ogółem	185

Konstal 102Na – dwuczłonowy tramwaj normalnotorowy, wytwarzany w latach 1970–1973 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Stanowi modyfikację tramwaju Konstal 102N. Wersje wąskotorowe (102NaW i 803N) produkowano w latach 1973–1974. Ogółem wyprodukowano 600 wagonów, które w całości dostarczono do miast ówczesnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Konstrukcja

102Na to dwuczłonowy, jednokierunkowy, sześcioosiowy, normalnotorowy, silnikowy wagon tramwajowy. W porównaniu ze 102N powrócono do kształtu ścian czołowych montowanych wcześniej w wozach 13N. Skrajne wózki są napędowe, a wózek środkowy, na którym opierają się obydwa człony, jest toczny. Początkowo wózki zabezpieczone były osłonami, które jednak z czasem usunięto. Przegub łączący obydwa człony znajduje się nad środkowym wózkiem. Do wnętrza każdego z członów z prawej strony nadwozia prowadzi dwoje czteroczęściowych drzwi harmonijkowych. Projekt wizualny tramwaju 102Na został stworzony przez Instytut Wzornictwa Plastycznego.

Wewnątrz tramwaju zamontowano siedzenia w układzie 1+1 kryte skajem. Podłogę wyłożono wykładziną z gumy. Oświetlenie przedziału pasażerskiego stanowią połączone szeregowo żarówki chronione półkolistymi kloszami. Wentylację wnętrza umożliwiały przesuwne plastikowe szybki w górnych częściach okien oraz uchylne klapy dachowe.

W tramwaju 102Na zamontowano wyposażenie elektryczne z rozruchem oporowym. W skrajnych wózkach znajdują się po dwa szeregowe silniki prądu stałego typu LTb-220 (każdy napędza jedną oś). Zastosowano hamulce elektrodynamiczne, elektromagnetyczne oraz szynowe. Środkowy wózek posiada dodatkowo hamulec tarczowy. Prąd elektryczny o napięciu 600 V DC (w konurbacji górnośląskiej 660 V DC) pobierany jest z sieci trakcyjnej za pomocą pantografu OTK-1 umieszczonego na dachu z przodu pierwszego członu. Niskonapięciowe obwody pulpitu motorniczego są zasilane z przetwornicy wirowej napięciem 40 V DC. Sterowanie tramwajem odbywa się za pomocą nastawnika jazdy w formie korbki, posiadającego 22 pozycje jazdy, 20 pozycji hamowania i pozycję 0. Z przodu tramwaju umieszczono jeden okrągły reflektor, a na ściankach przedniej i tylnej gniazda sterowania wielokrotnego.

Produkowane odmiany

102NaW

Wąskotorowa wersja 102Na otrzymała oznaczenie 102NaW. Prototypowym egzemplarzom nadano numery 876 i 877. Ciekawostką był zamontowany w seryjnych egzemplarzach system nagłaśniający złożony z mikrofonu, głośników i wzmacniacza.

102Nb

W 1971 r. stworzono podtyp 102Nb, charakteryzujący się brakiem gniazd sterowania wielokrotnego. Takie oznaczenie nie przyjęło się jednak i zamiast niego stosowano standardowe 102Na.

102Nd

Dla Wrocławia wyprodukowano w roku 1973 wersję 102Nd, różniącą się przełączaniem silników trakcyjnych podczas rozruchu, nieprzystosowaniem do jazdy w trakcji wielokrotnej i drobnymi szczegółami konstrukcyjnymi (m.in. montaż wiązki przewodów elektrycznych na dachu oraz zastosowanie trójpłatowych drugich i trzecich drzwi). Ostatni tramwaj tego typu został zezłomowany w lutym 2018 roku przez osobę prywatną, która odkupiła go za 5 tys. złotych od Towarzystwa Miłośników Wrocławia.

803N

Wąskotorowa odmiana tramwaju 102Nd i następca 102NaW.

Modernizacje

Typ	Modernizacja	Modernizacja w latach	Eksploatacja
Konstal 102NaD	przebudowa na doczepy czynne	1983–1985	Kraków
–	montaż dwóch reflektorów, siedzeń z laminatu, przycisków otwierania drzwi przez pasażerów	lata 90. XX wieku	Szczecin
–	likwidacja prawej połówki pierwszych drzwi i dolnych szybek we wszystkich drzwiach, montaż dwóch reflektorów	lata 90. XX wieku	Konurbacja górnośląska
Konstal 102Na G-089	przebudowa na dwukierunkowy	1996	Wrocław
Konstal 803N mod.	przebudowa wnętrza, nowy wygląd	1997–2005	Łódź

Kraków

W Krakowie w latach 1983–1985 pięć wagonów 102Na przebudowano na doczepy czynne. Modernizacji poddano pojazdy, których przody zostały uszkodzone w wyniku wypadków. Przebudowane wagony oznaczono symbolem 102NaD. Kursowały wyłącznie w Krakowie.

Łódź

Wersje wąskotorowe 803N poddane zostały w Łodzi gruntownym modernizacjom na typ Konstal 803N mod. Wymieniona została struktura nośna pudeł i okna na podobne do stosowanych w wagonach 805Na. Sylwetka wagonu uległa modyfikacjom z kształtów obłych na kanciaste, a całość wyciszono. Wewnątrz zamontowano podwójne siedzenia pokryte materiałem oraz kabinę motorniczego, unowocześniono także wystrój wnętrza. W wyniku przebudowy liczba miejsc siedzących wzrosła z 30 do 44. Wersja zmodernizowana eksploatowana była w Łodzi wyłącznie na liniach podmiejskich przez Międzygminną Komunikację Tramwajową. Tramwaje w wersji oryginalnej były natomiast użytkowane przez Tramwaje Podmiejskie. 31 marca 2012 roku zakończono ich eksploatację w obu spółkach, a zarazem i w całej Polsce. Część wagonów miała zostać zachowana jako pojazdy zabytkowe.

Dostawy

Państwo	Miasto	Typ	Lata dostaw	Liczba	Numery taborowe	Uwagi
Polska	Bydgoszcz	102Na	1973–1974	20
	Częstochowa	102Na	1970–1972	18
	Gdańsk	102Na	1970	5
	Gorzów Wielkopolski	102Na	1972–1973	5	14, 16, 17, 24, 25
	Konurbacja górnośląska	102Na	1970	128	151–249
	Kraków	102Na	1970–1974	58	208–265	wagony nr 213, 222, 244 przebudowano na doczepy 102NaD
	Łódź	102NaW	1972–1973	20	876–895	876 i 877 – prototypy
		803N	1973–1975	139	896–939, 461–487, 940–999
	Poznań	102Na	1970–1973	65	601–630
	Szczecin	102Na	1971–1972	30	601–630
	Toruń	803N	1974	10	201–210
	Wrocław	102Na	1970–1973	80	2003–2082	pominięto numery 2041 i 2050
		102Nd	1973	22	2083–2104
Łączna liczba:				600

Eksploatacja

Tramwaje 102Na eksploatowane były w większości miast Polski dysponujących komunikacją tramwajową, obecnie w prawie wszystkich miastach w Polsce są wycofane z użycia.

Pierwszym miastem, które zakończyło liniową eksploatację pojazdów typu 102N i 102Na był Gdańsk. W 1988 roku dokonano wymiany 43 sztuk wagonów 102Na oraz 3 sztuk wagonów 102N na 46 sztuk wagonów 105N wyprodukowanych w latach 1976–1978 pomiędzy WPK Gdańsk (poprzednik spółki GAiT), a MPK Kraków. We wrześniu 2008 roku wycofano z eksploatacji wagony w GOP-ie. Przedostatnim miastem eksploatującym te tramwaje liniowo był Wrocław, gdzie ostatnią planową jazdę tramwaj 102Na odbył 17 maja 2011 roku. W Poznaniu tramwaj 102Na eksploatowany był liniowo na linii numer 3 do roku 2013.

Od 29 czerwca do 15 września 2019 w dni wolne od pracy tramwaj 102Na pojawił się w ruchu planowym na linii nr 8 w Gdańsku.

W 1974 w Krakowie, przy współpracy fachowców przedsiębiorstwa komunikacyjnego ze Szczecina, uruchomiono eksploatację wagonów 102Na w trakcji ukrotnionej (m.in. linie 4, 22). Później stosowano ją także w innych miastach (m.in. linie 0, 7, 15, 37 i 40 w GOP, linie nr 14 i 17 we Wrocławiu). Było to bardzo praktyczne rozwiązanie problemu stałego braku motorniczych z jakim przedsiębiorstwa komunikacyjne w Polsce borykały się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Ostatnim miastem, w którym eksploatowano składy 102Na w ten sposób był Szczecin, w którym duża pojemność takiego składu była niezbędna do obsługi komunikacyjnej Cmentarza Centralnego w okresie dnia Wszystkich Świętych.

Szczecin

Zabytkowy Konstal 102Na w Szczecinie

Wnętrze szczecińskiego wagonu 102Na

Pierwsze 10 wagonów typu 102Na dostarczono do Szczecina w 1971 roku. Nowym tramwajom nadano numery taborowe z zakresu 601–610 i przydzielono do zajezdni Pogodno. Rok później zakupiono kolejnych 20 tramwajów typu 102Na, które otrzymały numery taborowe 611-630. Niektóre z nich kursowały w składach podwójnych w związku z niedoborem motorniczych. Na początku lat 90. XX wieku remont wyeksploatowanych tramwajów powierzono warsztatom tramwajowym w Krakowie: z 28 czynnych egzemplarzy 11 rozebrano na części zamienne, a 16 skierowano do remontu. Oprócz tego do modernizacji przekazano także 7 używanych tramwajów 102Na, 803N i 102N zakupionych w innych miastach w Polsce. Zakres modernizacji tramwajów obejmował zastąpienie pojedynczego reflektora dwoma nowymi i montaż nowych kierunkowskazów, wymianę siedzeń, montaż przycisków indywidualnego otwierania drzwi. Po remoncie zmieniono miejsce ich garażowania z zajezdni Pogodno na zajezdnię Niemierzyn. W 2004 r. przeniesiono je z powrotem na Pogodno w związku z likwidacją zajezdni Niemierzyn. Zakup używanych tramwajów typu Tatra KT4DtM z Berlina pozwolił na wycofanie z eksploatacji tramwajów typu 102Na będących już w złym stanie technicznym. Ostatnie tramwaje 102Na zakończyły służbę liniową 28 lutego 2007 r. Do celów muzealnych zachowano wagony nr 604 (oczekuje na renowację) i 606 (eksponat Muzeum Techniki i Komunikacji).

Wagony historyczne

Pochodzenie	Numer taborowy	Obecny właściciel	Typ	Rok produkcji	Historyczny od roku
Częstochowa	628	MPK Częstochowa	102Na	1970	2013
konurbacja górnośląska	169	Tramwaje Śląskie	102Na	1970	?
Kraków	210	MPK Kraków	102Na	1970	?
Łódź	2	KMST	803N	1973	2012
	37		803N	1973	2012
Poznań	71	MPK Poznań	102Na	1970	2013
	42	Tramwaje Warszawskie	102Na	1971	1998
Szczecin	604	MTiK	102Na	1970	2006
	606		102Na	1971	2006
Wrocław	2069	KSTM	102Na	1972	2010
	1105	GAiT	102Na	1970	2009
	2061	Prywatny właściciel (wagon stacjonuje w Gdańsku)	102Na	1972	?

Galeria

• 
  Pulpit motorniczego
• 
  Kabina motorniczego
• 
  Sprzęg Alberta
• 
  Wózek napędowy
• 
  Zabytkowy 102Na w Poznaniu, 2020
• 
  Zmodernizowany przez MKT 803N w Ozorkowie, 2011
• 
  Wnętrze łódzkiego 803N należącego do spółki Tramwaje Podmiejskie
• 
  803N w Toruniu, lata 80.
• 
  Wagon doczepny 102NaD w Krakowie
• 
  Zabytkowy 102Na w Gdańsku (ex 2007 w MPK Wrocław)
• 
  102Na w Krakowie, 2005
• 
  102Na w Warszawie, 2008

Zobacz też

• Lista tramwajów produkowanych w Polsce
• 102Na G-089