Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
1919, 1957 |
| Data likwidacji |
1952 |
| Siedziba | |
| Konsul Generalna |
Dorota Ortyńska (p.o.) |
| Adres | |
| Av. Agostinho Leão Júnior 234, 80.030-110 Curitiba – PR | |
Położenie na mapie Parana  | |
Położenie na mapie Brazylii  | |
 25°25′18,9″S 49°15′43,8″W/-25,421917 -49,262167
| |
| Strona internetowa | |
![Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie[1]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/20px-Red_pog.svg.png){kind=small}
Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie (port. Consulado Geral da República da Polônia em Curitiba) – polska misja konsularna w Kurytybie, w Brazylii. Kurytyba jest głównym ośrodkiem skupiającym Polonię w Brazylii.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Okres zaborów
[edytuj | edytuj kod]Pierwsi dyplomaci narodowości polskiej do Kurytyby przybyli jeszcze w służbie dyplomacji Austro-Węgier: Mikołaj Jurystowski (1900–1903, w tym od 1901 jako kierownik konsulatu), Zdzisław Okęcki (od 1904 kierownik konsulatu), Karol Bertoni (od 1903), Franciszek Szuber (od 1911), August Haller (brat Józefa)[2].
6 grudnia 1917 władze brazylijskie uznały istnienie narodowości polskiej. 17 sierpnia 1918 rząd Brazylii poparł powstanie niepodległej Polski. W efekcie założony w 1917 przez Polonię w Kurytybie Polski Komitet Centralny uzyskał uprawnienia konsularne i był uznawany przez władze brazylijskie aż do powstania w 1919 podległego rządowi w Warszawie Konsulatu Generalnego w Kurytybie[2].
Powstanie Konsulatu i okres II RP
[edytuj | edytuj kod]Konsulat Generalny RP w Kurytybie otwarto w 1919 ze względu na kształtujące się tam od XIX środowisko polonijne. 20 października 1919 z Warszawy wyruszył mianowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych pierwszy skład placówki: Kazimierz Głuchowski (kierownik), Józef Włodek (wicekonsul), Mieczysław Babiński (attaché emigracyjny), Bohdan Samborski (sekretarz) oraz Zofia Lilpopówna i Paweł Nikodem (urzędnicy). Dotarli do Rio de Janeiro 1 stycznia 1920, gdzie oczekiwali na exequatur. 18 stycznia 1920 przyjechali do Kurytyby, gdzie 19 marca 1920 oficjalnie otwarto urząd. 15 lipca 1920 uruchomiono Agencję Konsularną RP w Paiol Grande odpowiedzialną za stan Rio Grande do Sul (jej organizatorem i kierownikiem był Paweł Nikodem)[3]. Były to pierwsze polskie placówki w Brazylii, a nawet w całej Ameryce Łacińskiej, gdyż Poselstwo RP w Rio de Janeiro powstało rok później[4].
Konsulat zajmował się wspieraniem społeczności polskiej (w tym jej relacji z mniejszością ukraińską w kontekście wojny polsko-ukraińskiej 1918–1919), współpracą gospodarczą (m.in. powołano Polsko-Brazylijską Izbę Handlowo-Przemysłową w 1921), a z czasem także organizacją wydarzeń kulturalnych. W okresie Nowego Państwa presja na asymilację mniejszości narodowych metodami administracyjnymi doprowadziła do likwidacji szeregu polskich szkół (ze 179 zostało 49), gazet, organizacji i stowarzyszeń. Ograniczyło to możliwość działalności Konsulatu[5]. W 1931 podniesiono rangę placówki do klasy konsulatu generalnego[3].
Okres II wojny światowej
[edytuj | edytuj kod]Po wybuchu II wojny światowej Konsulat kontynuował działalność. Organizowano zbiórki dla Wojska Polskiego i ofiar wojny oraz pomagano ochotnikom w wyjeździe do Europy (oficjalnie nie można było prowadzić zaciągu ze względu na neutralność Brazylii). Starano się także pozyskać przychylność władz centralnych oraz stanowych dla sprawy polskiej. Konsulat obejmował opieką także napływających po upadku Francji w lipcu 1940 uchodźców. Ograniczenia językowe w obrocie telegraficznym z grudnia 1941 dotknęły nawet konsulat w Kurytybie, który służbowe depesze do poselstwa w Rio de Janeiro mógł przesyłać wyłącznie po portugalsku. 22 sierpnia 1942 Brazylia wypowiedziała wojnę Niemcom i Włochom, co przełożyło się na ułatwienie w funkcjonowaniu polskich misji dyplomatyczno-konsularnych[6].
W związku z ograniczeniem finansowania istotnie zmniejszono skład placówki[6]. Konsul Józef Gieburowski pełnił jednak funkcję do października 1945, czyli do momentu wycofania przez rząd Brazylii uznania dla władz polskich w Londynie[3]. Mimo to zespołowi Gieburowskiego w większości udało się zabezpieczyć archiwum i wyposażenie Konsulatu przed ich przejęciem przez przedstawicieli władz komunistycznych. Wydawano także paszporty antydatowane na okres sprzed uznania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej[7].
1945–1989
[edytuj | edytuj kod]W styczniu 1946, za zgodą władz francuskich, przy Ambasadzie Francji w Rio de Janeiro oraz Agencji Konsularnej w Kurytybie powołano Służbę Ochrony Interesów Rzeczypospolitej Polskiej. Na czele tej drugiej stanął Franciszek Grzywiński. 17 sierpnia 1946 do Kurytyby dotarli wysłani z Warszawy nowy kierownik Konsulatu Józef Szonert oraz jego zastępca Waldemar Rómmel. 10 października 1946 dotarło kolejnych dwóch pracowników (Władysław Wójcik i Edward Drobig). Szonert obowiązki mógł jednak zacząć wykonywać obowiązki dopiero po otrzymaniu exequatur, tj. 17 października 1946. Nowa siedziba placówki mieściła się pod adresem Manuel Ribas 227. W latach 40. Konsulat mierzył się z olbrzymią izolacją środowisk polonijnych, które zasadniczo popierały wciąż władze londyńskie[7].
W 1947 Brazylia zerwała stosunki dyplomatyczne ze Związkiem Sowieckim, co wpłynęło na osłabienie pozycji Konsulatu. Od grudnia 1948 polskie placówki odpowiadały także za opiekę nad obywatelami sowieckimi w Brazylii. W 1949 siedzibę Konsulatu przeniesiono na ulicę Trajano Reis 144. W 1950 cofnięto exequatur konsulowi Aleksandrowi Bodakowi i przez kolejne dwa lata placówka działała jedynie formalnie. W październiku 1952 oficjalnie ją zamknięto. Reaktywowano ją zarządzeniem z 15 sierpnia 1957, a faktycznie uruchomiono w grudniu 1957 z siedzibą przy ulicy Buenos Aires. Okręg konsularny obejmował stany: Parana, Rio Grande do Sul, Santa Catarina, Mato Grosso. Dzięki poprawie relacji polsko-brazylijskich i brazylijsko-sowieckich placówka działała z przychylniejszym nastawieniem miejscowych władz. Cieszyła się także większym zaufaniem Polonii. Konsulat między innymi pośredniczył w organizacji przyjazdu księży z Polski, którzy podjęli pracę duszpasterską wśród Polonii. Wspierano także stosunki handlowe. W 1969 w trakcie pełnienia misji zmarł konsul Bronisław Wyczyński. W 1978 placówkę przeniesiono do obecnej (2025) lokalizacji przy ulicy Agostinho Leao Jr. 234. Po powstaniu „Solidarności” w 1980 doszło do ponownego ochłodzenia w relacjach z Polonią, które zaczęły poprawiać się dopiero po zniesieniu stanu wojennego w 1983 i złagodzeniu aspektu ideologicznego w pracy placówki[8].
Po 1989
[edytuj | edytuj kod]
Przemiany demokratyczne od 1989 przyczyniły się do dalszej poprawy stosunków między Konsulatem a Polonią, szczególnie wizyta w Kurytybie wywodzącej się z „Solidarności” senatorki Anny Boguckiej-Skowrońskiej w 1990 oraz odwołanie konsula Mieczysława Klimasa i zastąpienie go przez jego dotychczasowego zastępcę Marka Makowskiego. W ramach promocji kultury m.in. wystawiono „Halkę” Stanisława Moniuszki [9]oraz zorganizowano koncert zespołu Kult, który jednak „nie okazał się przedsięwzięciem udanym ani od strony artystycznej, ani polonijnej”[10]. Zlikwidowano nadto zamiejscowy wydział handlowy w Porto Alegre. W 1991 kierownictwo Konsulatu objął Jerzy Brzozowski, pierwszy konsul mianowany przez nowe władze. W 1995 Kurytybę odwiedził prezydent Lech Wałęsa z małżonką Danutą. W 2002 na terenie okręgu konsularnego w Foz do Iguaçu przebywał prezydent Aleksander Kwaśniewski[9].
W okresie III Rzeczypospolitej, szczególnie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 lawinowo wzrosła liczba spraw obywatelskich załatwianych przez Konsulat. W 2010 Konsulat prowadził najwięcej spośród wszystkich placówek zagranicznych RP spraw z zakresu potwierdzania obywatelstwa polskiego[9]. W 2014 placówka w Kurytybie przejęła obowiązki zlikwidowanego wówczas urzędu konsularnego w São Paulo[11][12]. Po umożliwieniu w 2019 ubiegania się o Kartę Polaka przez obywateli wszystkich państw świata (w tym Brazylii), w 2020 nastąpiło pierwsze jej wręczenie przedstawicielowi brazylijskiej Polonii[13].
Kierownicy Konsulatu
[edytuj | edytuj kod]- 1920–1922 – Kazimierz Głuchowski
- 1922–1928 – Zbigniew Miszke
- 1928–1932 – Kazimierz Downarowicz
- 1932–1934 – Roman Adam Staniewicz
- 1934–1935 – Czesław Kulikowski
- 1936–1945 – Józef Gieburowski
- 1946–1948 – Józef Szonert
- 1948–1950 – Aleksander Bodak
- 1950–1952 – Konsulat działał jedynie formalnie
- 1952–1957 – brak placówki
- 1957–1965 – Piotr Głowacki
- 1965–1968 – Stanisław Kownacki
- 1968–1969 – Bronisław Wyczyński
- 1969–1972 – Kazimierz Wojewoda
- 1972–1976 – Władysław Malik[14][15]
- 1976–1978 – Piotr Kirpluk
- 1978–1981 – Jan Maj
- 1982–1986 – Mieczysław Stefański
- 1986–1990 – Mieczysław Klimas
- 1990–1991 – Marek Makowski
- 1991–1995 – Jerzy Brzozowski
- 1997–2001 – Marek Makowski
- 2001–2005 – Grażyna Machałek
- 2005–2007 – Jacek Perlin
- 2007–2012 – Dorota Barys
- 2012 – grudzień 2018 – Marek Makowski
- grudzień 2018 – 14 kwietnia 2020 – Dorota Bogutyn[16], następnie Dorota Ortyńska[17] (obie p.o.)
- 15 kwietnia 2020 – kwiecień 2025 – Marta Olkowska
- od kwietnia 2025 – Dorota Ortyńska (p.o.)[18]
Źródło[19].
Okręg konsularny w Kurytybie
[edytuj | edytuj kod]Od 2014[11][12] okręg konsularny w Kurytybie obejmuje następujące stany:
Pozostałe stany Brazylii obsługiwane są przez urząd konsularny przy ambasadzie RP w Brasílii[20].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Ambasada RP w Brasílii
- Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro
- Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w São Paulo
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 11 września 2024 r. w sprawie wykazu jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Zagranicznych lub przez niego nadzorowanych (M.P. z 2024 r. poz. 811).
- ↑ a b Smolana, Barys 2010 ↓, s. 8–10.
- ↑ a b c Smolana, Barys 2010 ↓, s. 11–18.
- ↑ Jerzy Mazurek, Brazylia i Polska – 90 lat stosunków dyplomatycznych, brasilia.msz.gov.pl [zarchiwizowane 2016-06-09].
- ↑ Smolana, Barys 2010 ↓, s. 19–21.
- ↑ a b Smolana, Barys 2010 ↓, s. 22–27.
- ↑ a b Smolana, Barys 2010 ↓, s. 29–32.
- ↑ Smolana, Barys 2010 ↓, s. 33–37.
- ↑ a b c Smolana, Barys 2010 ↓, s. 38–41.
- ↑ Smolana, Barys 2010 ↓, s. 38.
- ↑ a b Bogusław Winid, Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 20300 w sprawie zapowiedzianej likwidacji konsulatów generalnych RP, sejm.gov.pl, 29 sierpnia 2013 [dostęp 2025-04-02] [zarchiwizowane 2025-04-02].
- ↑ a b Jan Dziedziczak, Odpowiedź MSZ na zapytanie nr 503 posła W. Zembaczyńskiego (SM.2113.100.2016), sejm.gov.pl, wrzesień 2016 [dostęp 2024-12-17] [zarchiwizowane 2024-12-19].
- ↑ Pierwsza Karta Polaka dla przedstawiciela Polonii urodzonego w Ameryce Łacińskiej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Portal Gov.pl, 12 lutego 2020 [dostęp 2025-03-29] [zarchiwizowane 2020-03-13].
- ↑ Artigos por data (1973) [online], tabloidedigital.com.br [dostęp 2024-01-27] (port.).
- ↑ Tesouro em terra polonesa, „Diário Do Paraná”, memoria.bn.br, 12 września 1976, s. 38 [dostęp 2024-01-27] (port.).
- ↑ Uroczysta inauguracja Kongresu, wspolnotapolska.org.pl, lipiec 2019 [zarchiwizowane 2020-01-28].
- ↑ Consul da Polônia visita o Grupo, Grupo Mazury, 25 lutego 2020 [dostęp 2025-04-24] [zarchiwizowane 2020-12-04] (port.).
- ↑ Personel, Polska w Brazylii - Portal Gov.pl [zarchiwizowane 2025-04-24].
- ↑ Smolana, Barys 2010 ↓, s. 42.
- ↑ Kompetencja terytorialna – Polska w Brazylii – Portal Gov.pl [online], Polska w Brazylii [dostęp 2024-01-27] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona Konsulatu
- Archiwalna strona Konsulatu
- Krzysztof Smolana, Dorota Barys, Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Kurytybie: 90 lat historii najstarszej polskiej placówki konsularnej w Ameryce Łacińskiej (Consulado Geral da República da Polônia em Curtiba: 90 anos de história do mais antigo consulado polonês na América Latina), Kurtyba: ATP Grafica e Editora, 2010 (pol. • port.).