Kooperatyzm

Kooperatyzm (fr. coopératisme „spółdzielczość” z łac. cooperari „współpracować”) – doktryna społeczna upatrująca w organizowaniu spółdzielń, w ramach których środki produkcji stają się wspólną własnością wszystkich jej członków, drogę do wyzwolenia społecznego i ewolucyjnego wyeliminowania kapitalizmu.

Doktryna zrodziła się pod koniec XIX wieku w Anglii, rozwijana głównie przez Beatrice Potter-Webb i Charlsa Gide’a; w Polsce przez Edwarda Abramowskiego i jego uczniów: Jana Wolskiego i Marię Orsetti.

Abramowski widział społeczeństwo oparte na wolnych, dobrowolnych i komunistycznych kooperatywach – które byłyby ucieleśnieniem połączenia nieograniczonej wolności jednostki w systemie demokratycznym z kolektywizmem ekonomicznym.

Władza prawodawcza w takiej jednostce terytorialnej należy do ogółu jej członków, lub do zarządu wybieranego przez ten ogół, przed którym odpowiada za swoje działania, i do którego w ważniejszych sprawach musi się odwołać, a każdy członek kooperatywy ma nieograniczone prawo inicjatywy. Kooperatywa jest również organem komunistycznym, gdzie całość środków produkcji (kapitału) należy do ogółu, tj. została ona w całości uspołeczniona. Dlatego też kooperatywa ma stanowić fundament przyszłego wolnościowego, komunistycznego i demokratycznego społeczeństwa.

Sam Edward Abramowski dzielił kooperatywy na kilka grup: spożywcze, kredytowe, rolne, wytwórcze etc.