Kooperatyzm

Kooperatyzm (fr. coopératisme „spółdzielczość” z łac. cooperari „współpracować”) – doktryna społeczna upatrująca w organizowaniu spółdzielni[1], w ramach których środki produkcji stają się wspólną własnością wszystkich jej członków, drogę do wyzwolenia społecznego i ewolucyjnego wyeliminowania kapitalizmu[2].
Doktryna zrodziła się pod koniec XIX wieku w Anglii, rozwijana głównie przez Beatrice Potter-Webb i Charlsa Gide’a[2]; w Polsce przez Edwarda Abramowskiego[2] i jego uczniów: Jana Wolskiego[3][4] i Marię Orsetti[5][6][7].
Abramowski widział społeczeństwo oparte na wolnych, dobrowolnych i komunistycznych kooperatywach – które byłyby ucieleśnieniem połączenia nieograniczonej wolności jednostki w systemie demokratycznym z kolektywizmem ekonomicznym[8][9].
Władza prawodawcza w takiej jednostce terytorialnej należy do ogółu jej członków, lub do zarządu wybieranego przez ten ogół, przed którym odpowiada za swoje działania, i do którego w ważniejszych sprawach musi się odwołać, a każdy członek kooperatywy ma nieograniczone prawo inicjatywy[10][11]. Kooperatywa jest również organem komunistycznym, gdzie całość środków produkcji (kapitału) należy do ogółu, tj. została ona w całości uspołeczniona[12][13].
Sam Edward Abramowski dzielił kooperatywy na kilka grup: spożywcze, kredytowe, rolne, wytwórcze etc[14][15].
Współczesny kooperatyzm[edytuj | edytuj kod]
Według Raportu o spółdzielczości polskiej, przygotowanego w 2010 roku, w Polsce działało prawie 9 tysięcy spółdzielni, zatrudniających około 400 000 pracowników[16]. Do dziś w mieszkalnictwie dominują spółdzielnie mieszkaniowe, funkcjonują spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, spółdzielcze sklepy „Społem” czy spółdzielnie pracy[16].
Obecnie w Polsce możemy wyróżnić kilka rodzajów nowego typu spółdzielni[16]. Na mocy ustawy z 2006 roku, zaczęły powstawać spółdzielnie socjalne, przeznaczone dla ludzi zagrożonych wykluczeniem społecznym – bezrobotnych, niepełnosprawnych czy wychodzących z bezdomności[16]. W 2013 roku było ich już ponad 1400[16]. Od 2010 roku pojawiają się kooperatywy spożywcze, które w większości są inicjatywami nieformalnymi[16].
Kooperatywy spożywcze zazwyczaj powstają w środowiskach wielkomiejskich, wśród osób wykształconych, głównie w wieku 25-35 lat. Ich członkowie zrzeszają się, kierowani potrzebą dostępu do zdrowej żywności albo ze względów światopoglądowych[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ kooperatyzm – Słownik języka polskiego PWN, sjp.pwn.pl [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ a b c kooperatyzm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-03] .
- ↑ Polska kooperacja szkolna Jan Wolski [1928] | JAK robić biznes społeczny, biznesspoleczny.pl [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Historia pewnej szlachetności [Jan Wolski], „Lewicowo.pl” [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kooperatyzm.pl, „Kooperatyzm.pl” [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ l, Maria Paulina Orsetti, www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kooperatywy spożywcze jako objaw rozwijającego się społeczeństwa obywatelskiego, wiadomosci.ngo.pl [dostęp 2018-06-03] .
- ↑ Abramowski a anarchizm, „Lewicowo.pl” [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kooperatywa jako sprawa wyzwolenia ludu pracującego (Abramowski, 1924)/Rozdział V - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Stowarzyszenia i ich rola (Abramowski, 1924)/I - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Znaczenie spółdzielczości dla demokracji (Abramowski, 1924) - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Strona:Abramowski-braterstwo-solidarnosc-wspoldzialanie.pdf/119 - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kooperatywa jako sprawa wyzwolenia ludu pracującego (Abramowski, 2012)/Rozdział V - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Znaczenie kooperatyw dla przyszłości Polski [1919], „Kooperatyzm.pl” [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ Kooperatywa jako sprawa wyzwolenia ludu pracującego: Związki i instytucje kooperatyw spożywczych, „Kooperatyzm.pl” [dostęp 2018-06-03] (pol.).
- ↑ a b c d e f g NADCHODZI NOWY KOOPERATYZM | NN6T - Notes Na 6 Tygodni, „NN6T - Notes Na 6 Tygodni”, 12 grudnia 2016 [dostęp 2018-06-03] (pol.).