Kopytnik (roślina)

Kopytnik
	; Kopytnik pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	pieprzowce
Rodzina	kokornakowate
Rodzaj	kopytnik
	Nazwa systematyczna
	Asarum L.; Sp. Pl. 442. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Asarum europaeum L.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kopytnik (Asarum L.) – rodzaj roślin z rodziny kokornakowatych. Obejmuje ok. 70^[2]-90 gatunków występujących głównie w Azji południowo-wschodniej, zasięg kilku gatunków obejmuje Amerykę Północną, jeden gatunek jest endemiczny dla Europy^[4], w tym także rośnie w Polsce – kopytnik pospolity^[5]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. Wiele gatunków jest zagrożonych (np. Asarum speciosum znany jest w naturze z trzech stanowisk)^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Byliny z krótkim pionowym kłączem lub z kłączem długim i płożącym. Łodygi zielne^[4].
Liście: Corocznie na szczytach kłączy na łodygach wyrasta kilka łuskowatych liści (katafili) oraz 1-2 liście asymilacyjne. Zwykle liście te są długoogonkowe, całobrzegie, o nasadzie sercowatej lub strzałkowatej^[4].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo na szczycie łodygi, są promieniste lub nieco grzbieciste. Okwiat zrosłodziałkowy mniej lub bardziej przylega do zalążni, tworzy tubę dzwonkowatą, lejkowatą lub walcowatą, na końcach z 3 łatkami wyprostowanymi, odgiętymi lub zagiętymi. Pręcików 12 w dwóch okółkach, zalążnia dolna lub wpółdolna, 6-komorowa. Szyjek 6, wolnych lub zrosłych w kolumnę^[4].
Owoce: Mięsista torebka, dojrzała pęka nieregularnie^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj siostrzany dla rodzaju Saruma, wraz z którym tworzy podrodzinę Asaroideae O. C. Schmidt, stanowiącą z kolei klad bazalny w obrębie rodziny kokornakowate Aristolochiaceae. Rodzina ta jest z kolei kladem bazalnym rzędu pieprzowce Piperales z kladu magnoliowych, będących jedną ze starszych linii rozwojowych okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Piperopsida Bartl., podklasa pieprzowe (Piperidae Reveal), nadrząd Lactoridanae Tahkt. ex Reveal & Doweld, rząd kokornakowce (Aristolochiales), rodzina kokornakowate (Aristolochiaceae Juss.), podrodzina Asaroideae Liunk, plemię Asareae Rchb., rodzaj kopytnik (Asarum L.)^[7].

Gatunek rodzimy dla flory Polski^[5]

kopytnik pospolity (Asarum europaeum L. 1753)

Gatunki uprawiane^[8]^[9]

kopytnik długopłatkowy (Asarum caudatum Lindl. 1831)
kopytnik Hartwega (Asarum hartwegii S. Watson 1875)
kopytnik kanadyjski (Asarum canadense L. 1753)
kopytnik olbrzymi (Asarum maximum Hemsl. 1890)

Lista gatunków^[10]

Asarum arifolium Michx.
Asarum asaroides (C.Morren & Decne.) Makino
Asarum asperum F.Maek.
Asarum balansae Franch.
Asarum bashanense Z.L.Yang
Asarum blumei Duch.
Asarum campaniflorum Yong Wang & Q.F.Wang
Asarum canadense L. – kopytnik kanadyjski
Asarum cardiophyllum Franch.
Asarum caucasicum (Duch.) N.Busch
Asarum caudatum Lindl. – kopytnik długopłatkowy
Asarum caudigerellum C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum caudigerum Hance
Asarum caulescens Maxim.
Asarum celsum F.Maek. ex Hatus. & Yamahata
Asarum chatienshanianum C.T.Lu & J.C.Wang
Asarum chengkouense Z.L.Yang
Asarum chinense Franch.
Asarum contractum (H.L.Blomq.) Barringer
Asarum cordifolium C.E.C.Fisch.
Asarum costatum (F.Maek.) F.Maek. ex Nemoto
Asarum crassisepalum S.F.Huang, T.H.Hsieh & T.C.Huang
Asarum crassum F.Maek.
Asarum crispulatum C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum curvistigma F.Maek.
Asarum debile Franch.
Asarum delavayi Franch.
Asarum dissitum F.Maek. ex Hatus. & Yamahata
Asarum epigynum Hayata
Asarum europaeum L. – kopytnik pospolity
Asarum fauriei Franch.
Asarum forbesii Maxim.
Asarum fudsinoi T.Itô
Asarum fukienense C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum gelasinum Hatus. & Yamahata
Asarum geophilum Hemsl.
Asarum glabrum Merr.
Asarum gusk Hatus. & Yamahata
Asarum hartwegii S.Watson – kopytnik Hartwega
Asarum hatsushimae F.Maek. ex Hatus. & Yamahata
Asarum heterophyllum Ashe
Asarum heterotropoides F.Schmidt
Asarum hexalobum F.Maek.
Asarum himalaicum Hook.f. & Thomson ex Klotzsch
Asarum hongkongense S.M.Hwang & Wong Sui
Asarum hypogynum Hayata
Asarum ichangense C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum ikegamii (F.Maek. ex Y.Maek.) T.Sugaw.
Asarum inflatum C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum insigne Diels
Asarum kinoshitae (F.Maek. ex Kinosh.) T.Sugaw.
Asarum kiusianum F.Maek.
Asarum kooyanum Makino
Asarum kumageanum Masam.
Asarum kurosawae Sugim.
Asarum lemmonii S.Watson
Asarum leucosepalum Hatus. ex Yamahata
Asarum lewisii Fernald
Asarum longerhizomatosum C.F. Liang & C.S. Yang
Asarum lutchuense T.Itô
Asarum macranthum Hook.f.
Asarum maculatum Nakai
Asarum magnificum Tsiang ex C.Y.Cheng & C.S.Yang
Asarum majale T.Sugaw.
Asarum marmoratum Piper
Asarum maruyamae Yamaji & Ter.Nakam.
Asarum maximum Hemsl. – kopytnik olbrzymi
Asarum megacalyx (F.Maek.) T.Sugaw.
Asarum mikuniense Yamaji & Ter.Nakam.
Asarum minamitanianum Hatus.
Asarum minus Ashe
Asarum mitoanum T.Sugaw.
Asarum monodoriflorum Hatus. & Yamahata
Asarum muramatsui Makino
Asarum nanchuanense C.S.Yang & J.L.Wu
Asarum naniflorum Pfeifer
Asarum nankaiense F.Maek.
Asarum nipponicum F.Maek.
Asarum nobilissimum Z.L.Yang
Asarum nomadakense Hatus.
Asarum okinawense Hatus.
Asarum parviflorum Regel
Asarum patens (Yamaki) Yamaki ex Y.N.Lee
Asarum pellucidum Hatus. & Yamahata
Asarum petelotii O.C.Schmidt
Asarum porphyronotum C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum pulchellum Hemsl.
Asarum renicordatum C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum reticulatum Merr.
Asarum rigescens F.Maek.
Asarum robilissimum Z.L.Yang
Asarum sagittarioides C.F.Liang
Asarum sakawanum Makino
Asarum satsumense F.Maek.
Asarum savatieri Franch.
Asarum senkakuinsulare Hatus.
Asarum shuttleworthii Britten & Baker f.
Asarum sieboldii Miq.
Asarum simile Hatus. & Yamahata
Asarum sonunsanense Y.N.Lee
Asarum speciosum (R.M.Harper) Barringer
Asarum splendens (F.Maek.) C.Y.Chen & C.S.Yang
Asarum sprengeri Pamp.
Asarum subglobosum F.Maek. ex Hatus. & Yamahata
Asarum taipingshanianum S.F.Huang, T.H.Hsieh & T.C.Huang
Asarum tamaense Makino
Asarum tawushanianum C.T.Lu & J.C.Wang
Asarum tohokuense Yamaji & Ter.Nakam.
Asarum tokarense Hatus. & Yamahata
Asarum tongjiangense Z.L.Yang
Asarum trigynum (F.Maek.) Araki
Asarum trinacriforme Hatus. & Yamahata
Asarum unzen (F.Maek.) Kitam. & Murata
Asarum villisepalum C.T.Lu & J.C.Wang
Asarum virginicum L.
Asarum viridiflorum Regel
Asarum wulingense C.F.Liang
Asarum yaeyamense Hatus.
Asarum yakusimense Masam.
Asarum yoshikawae T.Sugaw.
Asarum yunnanense T.Sugaw., Ogisu & C.Y.Cheng

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Różne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako rośliny ozdobne w Europie, Ameryce Północnej i Azji, zwłaszcza w Japonii. W tym ostatnim kraju w ramach sztuki koten engei (uprawa „klasycznych roślin”) wyselekcjonowano liczne kultywary rodzimych tam gatunków. Pozyskiwanie roślin z natury jest jednym z powodów zagrożenia wymarciem wielu rzadko spotykanych gatunków (w Japonii krytycznie zagrożonych jest 10 gatunków)^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-06] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Asarum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-02-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 169. ISBN 83-7391-888-4.
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Asarum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21]. (ang.).
↑ Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Asarum. The Plant List. [dostęp 2016-07-07]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-06] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].

[china-4] Asarum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-02-26]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[marinelli-6] Janet Marinelli (red.): Wielka encyklopedia roślin. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 169. ISBN 83-7391-888-4.

[7] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Asarum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21]. (ang.).

[8] Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[9] Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.

[tpl-10] Asarum. The Plant List. [dostęp 2016-07-07]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]