Korytów (powiat kłodzki)
50°27′22″N 16°36′10″E/50,456111 16,602778| wieś | |
 Pałac w Korytowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
325-340 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
95[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-300[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0852855 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
| 50°27′22″N 16°36′10″E/50,456111 16,602778[1]
| |
| Strona internetowa | |
Korytów (niem. Koritau; 1937–1945 Kartau) – wieś sołecka położona w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Korytów jest niewielką wsią położoną w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach, w zachodniej części Kotliny Kłodzkiej. Od Kłodzka, stolicy gminy i powiatu, jest oddalony o 4 km na północny zachód. Wieś na zachodzie graniczy z Ruszowicami, na północy z Piszkowicami i Gołogłowami, na wschodzie z Kłodzkiem, a na południu z Roszycami i Mikowicami[5].
| Rodzaj | Powierzchnia (ha) | % |
|---|---|---|
| użytki rolne | 205 | 87,98% |
| tereny zamieszkane | 14 | 6,01% |
| lasy | 14 | 6,01% |
| Powierzchnia wsi (Σ) | 233 | 100% |
Według danych z 2008 r. wieś zajmowała obszar 2,33 km², co stanowiło 0,92% powierzchni gminy Kłodzko[7].
Warunki naturalne
Korytów jest niewielką wsią położoną w pobliżu Kłodzka. Zajmuje lekko falisty obszar na wysokości około 325–240 m n.p.m. rozcięty przez Roszycki Potok i niewielkie prawe dopływy Ścinawki. Otoczenie wsi stanowią użytki rolne położone na bardzo dobrych glebach lessowych. W okolicy nie ma lasów, a jest jedynie dawny park pałacowy o powierzchni ok. 4,6 ha, w którym rośnie sporo starych drzew, głównie buków, dębów, grabów, świerków oraz sosen zwyczajnych i wejmutek. Park jest obecnie zdziczały. W okolicy osady występuje jaspis[8].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Ludność Korytowa na przestrzeni stuleci kształtowała się w następujący sposób[9]:
Korytów jest niewielką wsią. Najwięcej ludzi zamieszkiwało w niej w czasach dwudziestolecia międzywojennego. Po wojnie wieś wyludniała się mimo korzystnych warunków glebowo-klimatycznych oraz bliskiego położenia Kłodzka.
Historia[edytuj | edytuj kod]
| 1291 | Choritowe |
| 1319 | Choritaw |
| 1376 | Koritau |
| 1404 | Cororaw |
| 1413 | Korothow |
| 1416 | Korotauwern |
| 1487 | Karntaw |
| 1488 | Korytau |
| 1493 | Korytaw |
| 1495 | Coritow |
| 1496 | Kharitaw |
| 1499 | Corythaw |
| 1549 | Korithaw |
| 1747 | Coritau |
| 1816 | Koritau |
| 1933 | Kartau |
| 1945 | Korytów |
Korytów należy do najstarszych wsi w okolicy Kłodzka. Powstał w okresie przedlokacyjnym, prawdopodobnie jako typowa słowiańska owalnica, przekształcona z czasem w wielodrożnicę. Nigdy nie było tu kościoła, a mieszkańcy początkowo należeli do parafii w Kłodzku[11]. Już w 1291 r. król czeski Wacław II nadał dziesięcinę z Korytowa kościołowi w Kłodzku. W XIV istniało tu wolne sędziostwo[12]. W 1376 r. wymieniony był sędzia Jacob Lywstein (Liebstein), który posiadał swoje dobra w okolicach Korytowa. Sędziostwo istniało także wiek później, ale osada stanowiła wówczas lenno zamku kłodzkiego. Okresowo wchodziła także w skład dóbr Hannsa von Tschetterwanga. W końcu XV w. był posiadacz części państwa karpieńskiego – Jacob Stancko, wielokrotnie pojawiający się w dokumentach z lat 1487-1496. W 1499 r. w związku z dobrami, obejmującymi też Korytów wymieniany był Hans von Haugwitz[13].
Wieś nie była nigdy duża, ponieważ w okolicy znajdują się inne równie stare osady, wobec czego brakowało większego areału pól. W 1653 r. w Korytowie znajdowało się 16 gospodarstw. Na początku XVIII w. we wsi wzniesiono pałac, chociaż sama osada wchodziła w skład większych posiadłości magnackich, należących do czołowych ziemian w hrabstwie kłodzkim. W 1747 r. jego właścicielem był hrabia von Hartig. Mieszkało tu 4 kmieci, 13 zagrodników oraz chałupników. W 1765 r. właścicielem pałacu i wsi był radca handlowy Genedl. Majątek był oszacowany na ok. 13 tys. talarów, a mieszkało w nim 4 kmieci, 9 zagrodników i 7 chałupników, w tym 2 rzemieślników. Z kolei w 1782 r. Korytów należał do hr. Antona von Haugwitz. Oprócz pałacu wieś liczyła 24 domy, a mieszkało w niej 16 zagrodników i chałupników, w tym 4 rzemieślników. Jak widać wieś prawie nie rozwijała się[14].
W kolejnych latach właściciele często się zmieniali, i tak w 1825 r. był nim Franz Meese, a w 1840 r. Franz Kahlert. Dopiero wówczas wieś nieco rozwinęła się, ponieważ liczyła 30 budynków. Znajdował się tu pałac, folwark i 2 gorzelnie. W folwarku trzymano 590 merynosów, a wśród mieszkańców było 14 tkaczy chałupników, tkających bawełnę. Wieś posiada ładne położenie i interesujące zabytki, ale nigdy nie stała się miejscowością częściej odwiedzaną przez turystów. Wynikało to z jego położenia w najniższej części Kotliny Kłodzkiej, w sąsiedztwie miasta. W 1933 r. zmieniono nazwę wsi na mniej słowiańską w brzmieniu. Podczas II wojny światowej we wsi mieścił się niewielki obóz pracy przymusowej, w którym przebywali robotnicy polscy, przywiezieni głównie z województwa kieleckiego, a zatrudnieni w folwarku[15].
Po 1945 r. Korytów pozostał niewielką wsią rolniczą. W pałacu i zabudowaniach gospodarczych ulokowano Państwowe Gospodarstwo Rolne, które doprowadziło obiekt do ruiny. Wieś nie posiada wyraźnych perspektyw rozwojowych i przechodzi regres, który przybrał na sile po przemianach ustrojowo-gospodarczych po 1989 r[15].
Pałac został wykupiony przez Małgorzatę i Michała Adamczewskich, którzy starają się o jego modernizację oraz organizują na jego terenie festyny dla okolicznych mieszkańców[16].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:
inne zabytki:
- barokowa figura św. Jana Chrzciciela z 1726 r., z ozdobnymi kartuszami herbowymi na postumencie, stoi przy wjeździe do parku Druga
- figura stoi koło domu mieszkalnego w pobliżu bramy gospodarczej pałacu
- pręgierz kamienny, wzniesiony w 1712 r., jeden z piękniejszych, zwieńczony chorągiewką z wykutą datą. Został zniszczony w latach 60. XX w., w niewyjaśnionych okolicznościach, stał kiedyś na skraju parku, koło pawilonu handlowego[19]
- cała zabudowa osady koncentruje się w pobliżu dwóch ulic przebiegających przez wieś. Zachowało się tutaj kilkanaście domów mieszkalnych i budynków gospodarczych, głównie murowanych oraz kilka drewnianych z XIX w. i początku XX w.
Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]
Tutejsze dzieci w wieku 6-13 lat uczęszczają do szkoły podstawowej w Bierkowicach. Młodzież w wieku 13-16 lat pobiera naukę na poziomie gimnazjalnym w Gimnazjum Gminnym im. Władysława Reymonta w Kłodzku, a następnie w większości kształci się w szkołach średnich na terenie wspomnianego Kłodzka[20].
Większość mieszkańców Korytowa jest wyznania katolickiego. Należą oni do parafii katolickiej św. Jana Chrzciciela w Piszkowicach, utworzonej w XIV w., wchodzącej w skład dekanatu kłodzkiego, należącego do diecezji świdnickiej. Jej proboszczem jest ks. Jan Władysław Kwiatkowski[21].
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Korytów po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. Wszedł w skład województwa wrocławskiego, powiatu kłodzkiego i gminy Kłodzko. Po likwidacji gmin w 1954 r. i powołaniu w ich miejsce gromad Korytów znalazł się w gromadzie Bierkowice. Po zmianach w administracji terenowej w latach 70. XX w. osada weszła ponownie w skład gminy Kłodzko i województwa wałbrzyskiego[15].
Ostatnia zmiana miała miejsce w 1990 r., kiedy to na terenie gminy utworzono sołectwa jako jednostki pomocniczego podziału administracyjnego, którego jedna z siedzib znalazła się w Korytowie[22]. Na jego czele stoi sołtys, jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej[23].
Mieszkańcy wsi wybierają do Rady Gminy dwóch radnych co 4 lata, tworząc wspólny okręg wyborczy z Mikowicami, Roszycami, Ruszowicami, Piszkowicami, Gorzuchowem, Kamieńcem, Bierkowicami, Gołogłowami, Święckiem i Łączną[24].
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
Transport[edytuj | edytuj kod]
Korytów leży na uboczu ważnych szlaków komunikacyjnych ziemi kłodzkiej. Przez wieś przebiega lokalna droga z Kłodzka do Kamieńca. Komunikację autobusową zapewnia PKS Kłodzko. W samej wsi znajduje się przystanek autobusowy. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Bierkowicach[25].
Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Korytów podlega rejonowi działania Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendzie Powiatowej Policji w Kłodzku. Funkcję dzielnicowego pełni mł. asp. Krzysztof Pinkiewicz z ósmego rejonu służbowego[26]. Podstawową opiekę medyczną zapewnia Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku[27].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Korytów jest wsią rolniczą, jednak znajduje się tu tylko 12 gospodarstw rolnych oraz POHZ z Piszkowic. Z pracy w rolnictwie utrzymywało się w 1978 r. ok. 48% ludności czynnej zawodowo, natomiast 10 lat później aż 93%, chociaż o połowę zmalała przez ten okres liczba gospodarstw. Część mieszkańców pracuje w sąsiednim Kłodzku i innych miejscowościach. Wieś pozbawiona jest zaplecza handlowo-usługowego[15].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58653
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 516 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Województwo dolnośląskie. Mapa administracyjna, 1:180 000, wyd. Plan, Wrocław 2010.
- ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
- ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko na 31 grudnia 2007 r.
- ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko z 31 grudnia 2007 r.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994, s. 244.
- ↑ Dane na podstawie: F. W. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 1-13, Brieg 1783-1796; Roczniki statystyczne województwa wrocławskiego (1950-1975), roczniki statystyczne województwa wałbrzyskiego (1975-1998), powszechnych spisów ludności i urzędu gminy wiejskiej Kłodzko
- ↑ F. Volkmer, W. Hohaus, Geschichtsquellen der Grafschaft Glatz, t. I-V. Habelschwerdt 1883-1928; mapa hrabstwa kłodzkiego z XVIII w.; Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 243-244.
- ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1977, s. 20.
- ↑ J. Kögler, Die Chroniken der Grafschaft Glatz, nowe wydanie: D. Pohl, część 3, s. 149.
- ↑ J. Kögler, Die Chroniken der Grafschaft Glatz, op. cit., s. 150.
- ↑ J. Kögler, Die Chroniken der Grafschaft Glatz, op. cit., s. 151-154.
- ↑ a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 244.
- ↑ Informacja na stronie gminy Kłodzko, (dostęp: 18.04.2010). [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-18)].
- ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, ss. 187-190
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 66. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 245.
- ↑ Dane Wydziału Oświaty Urzędu Gminy Kłodzko.
- ↑ Dane Świdnickiej Kurii Biskupiej na marzec 2010 r.
- ↑ Na terenie gminy Kłodzko funkcjonuje obecnie 35 sołectw, w tym w omawianym Korytowie.
- ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko na 21 grudnia 2009 r., (dostęp: 15.04.2010). [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 kwietnia 2010)].
- ↑ Informacja na stronie PKW dotycząca wyborów samorządowych w 2006 r., (dostęp: 03.04.2010)
- ↑ Ziemia Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 2004.
- ↑ Nasi dzielnicowi [online], Dolnośląskie Nasze Miasto, 19 grudnia 2008 [dostęp 2023-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-03].
- ↑ Wykaz ośrodków zdrowia na stronie gminy Kłodzko, (dostęp: 12.04.2010). [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-18)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kögler, J., Die Chroniken der Grafschaft Glatz, nowe wydanie: D. Pohl, część 3, s. 149-155.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994.
- Perzyński M., Gminy wiejskiej Kłodzko skarby i osobliwości. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocław 2001.
- Verlag Aktion Ost-West e.V., Das Glatzer Land, ISBN 3-928508-03-2, s. 59–60.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Korytów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 432.
- Opis wsi na stronie gminy wiejskiej Kłodzko. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-18)].
- Historia Amtsbezirks Schloßhübel (po niemiecku)
- Siedziba gminy: Kłodzko
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osada leśna wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Miejscowości zniesione | |
| Wyludniony przysiółek |
