50°09′48″N 19°52′49″E/50,163333 19,880278Korzkiew
| wieś | |
 Kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
ok. 261–347 m n.p.m. |
| Liczba ludności (31.12.2021) |
196[1] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0344231 |
Położenie na mapie gminy Zielonki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°09′48″N 19°52′49″E/50,163333 19,880278
| |
Korzkiew – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki.
Przez wieś przepływa Potok Korzkiewski zwany też Korzkiewką. Integralne części miejscowości: Nowa Wieś, Pod Lisinami[2].
Siedziba rzymskokatolickiej parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Korzkwi.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Korzkiew położona jest w dolinie potoku Korzkiewka, lewego dopływu Prądnika (Białuchy), w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego[3]. Obszar ten według regionalizacji fizycznogeograficznej znajduje się w południowo-wschodniej części Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)[4].
Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w północno-zachodniej części gminy Zielonki, około 12 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi miejscowościami[5][6]:
- Brzozówka (gmina Zielonki) od północy i północnego wschodu,
- Przybysławice (gmina Zielonki) od wschodu,
- Januszowice (gmina Zielonki) od południowego wschodu,
- Giebułtów (gmina Wielka Wieś) od południa i południowego zachodu,
- Prądnik Korzkiewski (gmina Wielka Wieś) od zachodu,
- Grębynice (gmina Zielonki) od zachodu i północnego zachodu.
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 133,27 ha[7] Korzkiew jest czwartą (po Garlicy Duchownej, Boleniu i Garliczce)[a] najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą 2,74% jej obszaru[5][8][9][b].
Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północnych krańcach, na wysokości około 347 m n.p.m., najniższy na południu, w korycie Korzkiewki, w miejscu w którym przecina on granicę miejscowości (przy ul. Korzkiewskiej), na wysokości około 261 m n.p.m.[5][6]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia wsi związana jest bezpośrednio z historią zamku w Korzkwi. Prawdopodobnie powstała jako tzw. osada służebna. W XIX w. Korzkiew zamieszkiwali głównie fornale dworscy, kilku włościan i komorników, była również czynna karczma (z browarem)[10].
W Królestwie Polskim istniała gmina Korzkiew.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Największą liczbę mieszkańców Korzkwi odnotowano w roku 1921. W okresie ostatnich kilku lat ustabilizowała się ona na poziomie około 200 osób.
Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
- 1787[11];
- 1789[11] – Lustracja dymów i podanie ludności;
- 1808[12] – Spis wojskowy ludności Galicji;
- 1921[13][c] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
- 1988[14] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
- 2002[14] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
- 2003, 2004 i 2006[15] oraz 2009–2021[1] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[16]:
- Zamek – w 1352 r. Jan herbu Syrokomla kupił wzgórze Korzkiew, gdzie wybudował zamek, który pełnił funkcję obronną i mieszkalną rodu Zaklików do II poł. XV wieku. Kolejnymi właścicielami byli: Szczepan Świętopełk z Irządz, kupiec Piotr Krupka, rodzina Zborowskich i Ługowskich. Pod koniec XV w. oraz 1720 r. (właścicielami byli wówczas Jordanowie), budowla została przebudowana. Zamek znajdował się następnie w rękach Wesslów i Wodzickich, a pod koniec XIX w. popadł w ruinę. Od 1997 r. zamek jest stale zamieszkany przez rodzinę Donimirskich którzy podjęli się odnowienia i odbudowania zamku. Zagospodarowywane jest również całe wzgórze zamkowe oraz podnóże warowni. Planowana jest także odbudowa mieszczącego się dawniej w pobliżu zamku dworu, odtworzenie stawów oraz stworzenie małego muzeum i skansenu[17].
- Kościół pod wezwaniem Narodzenia św. Jana Chrzciciela z XVII w. – w 1623 r. Aleksander Ługowski ufundował budowę barokowego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Powstał on na miejscu starego drewnianego kościoła, wzniesionego w 2. połowie XIV wieku[18].
Inne[edytuj | edytuj kod]
- Park angielski.
Osoby związane z Korzkwią[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Broś[19]
- Andrzej Krztoń[20]
Korzkiew w kulturze[edytuj | edytuj kod]
O gwałtownym epizodzie z historii Korzkwi świadczy taki zapis:
Wojownicze przekupki krakowskie urządziły pogrom chłopów z Korzkwi, którzy razem z Kozakami rabowali (w 1848 r.) dwór Sedlmajerów i przywieźli na targ zdobyte łupy.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2022-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ a b c Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-18)].
- ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].
- ↑ Strona gminy Zielonki – Mapa ulic w miejscowości Korzkiew. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].
- ↑ na podstawie: Paweł Szczaniecki, Zamek w Korzkwi i jego właściciele, Kraków 1998
- ↑ a b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
- ↑ Wyżga 2009 ↓, s. 135.
- ↑ a b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-08-13].
- ↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-08-13].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
- ↑ P. Szczaniecki, Zamek w Korzkwi...
- ↑ kościół Zamek Korzkiew, www.korzkiew.pl [dostęp 2017-11-24].
- ↑ "Pożegnanie Tadeusza Brosia, tvp.pl, 31 października 2011 [dostęp 2011-11-02].
- ↑ Wspomnienia. wyborcza.pl. [dostęp 2017-05-15].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Korzkiewski Park Kulturalny
- Korzkiew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 436.
- Korzkiew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 131.
