Kosoworotka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koszula kosoworotka (eksponat muzealny)
Młodzieniec w kosoworotce i kamizelce; obraz olejny Wasilija Małyszewa (ur. 1843), Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Sacha w Jakucku
Maksym Gorki w białej kosoworotce
Ilia Riepin, Portret Lwa Tołstoja w „tołstojówce”[1] (j. ros. толстовка = tołstowka) – koszuli podobnej do kosoworotki[2]
Kosoworotka jako element stroju łyżwiarza figurowego

Kosoworotka[3] – tradycyjna rosyjska, prosta i długa koszula męska z kołnierzem-stójką, rozcięciem po lewej stronie oraz długimi rękawami, noszona na wierzch spodni i przewiązywana paskiem w pasie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kosoworotka pojawiła się jako element ubioru po najeździe Mongołów lub dopiero w XV wieku[4] i rozprzestrzeniła wśród Rosjan w okresie ich izolacji od dwóch innych ludów wschodniosłowiańskich[4].

Kosoworotka była bardzo popularna w XIX wieku i na początku XX wieku[5]. W obwodzie niżnonowogrodzkim mężczyźni nosili kosoworotkę aż do lat 40. XX wieku[6].

Współcześnie kosoworotka jest najczęściej kojarzona z rosyjskimi chłopami[7]. Szerszej publiczności jest znana z rosyjskich baśni, kreskówek i filmów[8].

Opis kroju[edytuj | edytuj kod]

Kosoworotka była tradycyjną rosyjską koszulą noszoną przez mężczyzn. Miała prosty krój. Rozcięcie było umiejscowione asymetrycznie po lewej stronie klatki piersiowej. Kołnierzyk miał formę niewysokiej stójki, zapinanej po lewej stronie[6]. Wraz ze spodniami stanowiła nieodłączny element stroju ludowego[9][10].

Kosworotka z rozcięciem i zapięciem po lewej stronie była powszechna[11], podczas gdy kosoworotka z rozcięciem i zapięciem po prawej stronie występowała jedynie lokalnie[12]. Według Dmitrija Lichaczowa położenie rozcięcia i zapięcia po lewej stronie w kosoworotce, będącej pierwotnie koszulą ludu pracującego, zamiast na środku, miało znaczenie praktyczne, gdyż zapobiegało wypadaniu na wierzch, podczas pracy wymagającej schylania się i wyprostowania, krzyża noszonego na łańcuszku bezpośrednio na ciele[13].

Z wyglądu kosoworotka przypominała tunikę[6]. Czasami długością dosięgała kolan, ale częściej sięgała do (połowy) uda[14]. Miała długie, proste, pełne, raczej szerokie rękawy[7][11].

Kosoworotka stanowiła odmianę męskiej koszuli-rubaszki[3][15][a], zapinaną z boku[9][17], która z czasem wyparła z mody koszulę-rubaszkę starego fasonu[b][11].

Kosoworotki mogły być w różnych kolorach: na dni powszednie były szyte z tkanin o ciemniejszych barwach, zaś na dni odświętne były szyte z białej lub kolorowej tkaniny i koniecznie wyszywane na kołnierzu-stójce, rękawach i dolnej krawędzi[6].

Kosoworotki były szyte z bawełny, jedwabiu i wełny, zarówno utkanych w domu, jak i pochodzenia fabrycznego[18], a także lnu, płótna czy atłasu[8].

Koszula-kosoworotka jest noszona także współcześnie, ale w porównaniu do dawnej tradycyjnej jest szyta znacznie krótsza, na 65 do 70 cm długości, ma węższe rękawy, a po bokach są wstawiane kliny[19].

Sposób noszenia[edytuj | edytuj kod]

Do kosoworotki mężczyźni zakładali spodnie[6]. Kosoworotka była zawsze noszona na wierzch spodni[6][20]. Wpuszczenie kosoworotki w spodnie uważano za grzech[20].

Obowiązkowo kosoworotka była przewiązywana paskiem w talii[6][20], często z pomponami[14], lub skórzanym pasem[14].

Krój i sposób jej noszenia był taki sam u starowierców, jak i prawosławnych[20].

Na koszulę-kosoworotkę początkowo nakładano kaftan, a w XIX wieku wśród pracowników fabryk, rzemieślników i chłopów pojawiła się moda na nakładanie kamizelki[6]. Charakterystyczny dla drugiej połowy XIX i początku XX wieku męski strój miejski składał się z kosoworotki przewiązanej paskiem i wypuszczonej na spodnie, które zostały wpuszczone w długie buty, oraz kamizelki lub marynarki typu europejskiego[21].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rubaszka – długa i luźna przepasana bluza męska noszona w Rosji[16].
  2. ↑ Koszula-rubaszka starego typu nie miała kołnierzyka, a jedynie wycięcie na szyję[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tomasz Bohun: Okolice Tuły. [w:] Historia [on-line]. Rzeczpospolita, 2008. [dostęp 2018-05-14]. (pol.).
  2. ↑ Павел Басинский: Святой против Льва. Иоанн Кронштадтский и Лев Толстой. История одной вражды. Litres, 2018. ISBN 978-5-17-077185-1.
  3. ↑ a b Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Władysława Kopalińskiego. Pierwsze wydanie w Internecie. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-12)]. (pol.).
  4. ↑ a b Павел Иванович Кушнер (Институт этнографии имени Н.Н. Миклухо-Маклая): Русские: историко-этнографический атлас. T. 1: Земледелие, крестьянское жилище, крестьянская одежда. Москва: Наука, 1967, s. 237.
  5. ↑ Людмила Валериановна Данилова, А. К. Соколов: Традиционный опыт природопользования в России. Москва: Наука, 1998, s. 287. ISBN 5-02-002443-0.
  6. ↑ a b c d e f g h Денис Фокин: Приволжье. Большая книга по краеведению – Население Нижегородской области. Litres, 2013, s. 85. ISBN 978-5-699-57053-9.
  7. ↑ a b Deborah Kopka: Passport Series: Eastern Europe and Russia. Milliken Publishing Company, 2011, s. 124. ISBN 978-1-4291-2260-3.
  8. ↑ a b РУБАХА КОСОВОРОТКА – СТАРИННАЯ ОДЕЖДА НА НОВЫЙ ЛАД. Русь Великая, 2015. [dostęp 2018-05-08]. (ros.).
  9. ↑ a b О.Р. Будина, М. П.. Шмелева. ЗНАЧЕНИЕ ГОРОДА В ИНТЕГРАЦИИ БЫТОВОЙ КУЛЬТУРЫ. „СОВЕТСКАЯ ЭТНОГРАФИЯ”. IV, s. 22, 1991. Изд-во Академии наук СССР. ISSN 0038-5050. 
  10. ↑ И.И. Шангина: Русский традиционный быт: энциклопедический словарь. Москва: Азбука-классикаrok, 2003, s. 543, 544. ISBN 5-352-00337-X.
  11. ↑ a b c d Е.В. Арсеньева, А.А. Лебедева, Л.В. Тазихина и др. ; лит. обраб. Н.И. Воробьева и А.А. Лебедевой ; отв. ред. А.А. Лебедева: Крестьянская одежда населения европейской России, XIX-начало XX в: определитель. Москва: Научно-исследовательский институт культуры, 1971, s. 166, 262, 352.
  12. ↑ О.В. Голубкова, Л.М. Мельникова: Проблемы трансмиссии и бытования этнокультурных традиций славянского населения Сибири XVIII-XX вв. сборник – Л.М. Мельникова: Особенности бытования русского народного костюма в Приангарье с XVII до начала XX вв.. Новосибирск: Ин-т археологии и этнографии СО РАН, 2005, s. 149.
  13. ↑ Awlaad e Rasool SAW: Дмитрий Лихачев и его эпоха: воспоминания, эссе, документы, фотографии. Изд-во "Логос", 2006, s. 198. ISBN 5-87288-197-5.
  14. ↑ a b c Наталья Николаевна Соснина, Изабелла Шангина: Русский традиционный костюм: иллюстрированная энциклопедия. Исскуство-СПБ, 2006, s. 134. ISBN 5-210-01612-9.
  15. ↑ Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego: Rubaszka-kosoworotka. [w:] Tadeusz Konwicki „Kronika wypadków miłosnych”, strona 167, Czytelnik wydanie IV, 1991, Warszawa [on-line]. nfjp.pl. [dostęp 2018-05-17]. (pol.).
  16. ↑ Słownik Języka Polskiego PWN. sjp.pwn.pl. [dostęp 2018-05-16]. (pol.).
  17. ↑ Владимир Лопатин, Людмила Лопатина: Иллюстрированный толковый словарь современного русского языка. Litres, 2017, s. 277. ISBN 978-5-699-22388-6.
  18. ↑ E. P. Chernukha, E. Yu. Moiseenko, I. I. Vishnevskaya, L. V. Efimova, M. M. Postnokova-Loseva, T. S. Alyoshina, T. T. Korshunova, V. A. Malm: History of Russian Costume from the Eleventh to the Twentieth Century. New York: Metropolitan Museum of Art, 1977, s. 16. ISBN 0-87099-160-4.
  19. ↑ Вера Николаевна Белицер: Очерки по этнографии народов коми XIX-начало XX в. Изд-во Академии наук СССР, 1958, s. 242.
  20. ↑ a b c d Антонина Александровна Заварина: Русское население восточной Латвии во второй половине XIX- начале XX века: историко-этнографический очерк. Рига: Зинатне, 1986, s. 206.
  21. ↑ О.Р. Будина, М.Н. Шмелева. ТРАДИЦИЯ В КУЛЬТУРНО-БЫТОВОМ РАЗВИТИИ СОВРЕМЕННОГО РУССКОГО ГОРОДА. „СОВЕТСКАЯ ЭТНОГРАФИЯ”. VI, s. 35, 1982. МОСКВА: НАУКА. ISSN 0038-5050. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosoworotka&oldid=73077003”