Kowniatek nadmorski
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
kowniatek | ||
| Gatunek |
kowniatek nadmorski | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Crithmum maritimum L. Sp. Pl. 1: 246 1753 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Kowniatek nadmorski[4], kowniatek morski, koper morski, babia sól nadmorska[5] (Crithmum maritimum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Jedyny przedstawiciel rodzaju kowniatek Crithmum L. Rośnie dziko na wyspach Makaronezji, wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego oraz wzdłuż atlantyckich wybrzeży Europy Zachodniej po Wielką Brytanię (Szkocję) i Holandię na północy[6][7]. Poza tym roślina uprawiana w różnych częściach świata (m.in. w Stanach Zjednoczonych[6]) i dziczejąca, np. na wybrzeżach Nowej Południowej Walii (Australia)[8]. Zasiedla skaliste brzegi mórz, rzadziej także żwirowe i piaszczyste[7].
Roślina jadalna – spożywane są jej mięsiste liście, zwykle marynowane[9], dodawane do sałatek i innych potraw jako przyprawa[5], są też gotowane i podawane z masłem[10]. Roślina ceniona jest ze względu na przyjemny smak powodowany dużą zawartością olejków eterycznych, poza tym jest wartościowa odżywczo i zdrowotnie. Ze względu na charakterystyczne wymagania ekologiczne jest to perspektywiczna roślina warzywna, która może być uprawiana na glebach słonych[11].
Roślina dawniej stosowana była także jako lecznicza[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Naga bylina o pędzie drewniejącym u nasady i osiągającym zwykle 15–50 cm wysokości[7].
- Liście
- Pojedynczo lub podwójnie pierzaste, z segmentami mięsistymi, równowąsko-lancetowatymi, na końcach zaostrzonymi, o długości do 5 cm[7].
- Kwiaty
- Żółtawo-zielone, zebrane w baldaszki, te z kolei zebrane po 8–36 w baldach złożony. Szypuły baldacha sztywne, tęgie. Pokrywy i pokrywki trójkątnie-lancetowate do równowąskich. Działki kielicha drobne. Płatki korony sercowate, o końcach zagiętych[7].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na dwie rozłupki, niespłaszczone, jajowate lub podługowate, o długości 5–6 mm, na powierzchni z wyraźnymi, grubymi żebrami. Owocnia gąbczasta[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Gatunek typowy monotypowego rodzaju Crithmum Linnaeus, Sp. Pl. 246. 1 Mai 1753[12]. Rodzaj ten w obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Pyramidoptereae[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-05] (ang.).
- ↑ Crithmum maritimum L.. [w:] African Plant Database [on-line]. Conservatoire et Jardin botaniques & South African National Biodiversity Institute. [dostęp 2019-07-05].
- ↑ Wiesław Gawryś, Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 62, ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 169-170. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b c Taxon: Crithmum maritimum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-05].
- ↑ a b c d e f T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 333. ISBN 0-521-06662-X.
- ↑ Crithmum maritimum L.. [w:] The Australian Plant Census (APC) [on-line]. [dostęp 2019-07-05].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 247, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 156. ISBN 83-7255-326-2.
- ↑ M. Renna. Reviewing the Prospects of Sea Fennel (Crithmum maritimum L.). „Plants”. 7, 92, s. 1-15, 2018. DOI: 10.3390/plants7040092.
- ↑ Crithmum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-05].