Koziorożce
| Caprini | |||
| J.E. Gray, 1821[1] | |||
 Przedstawiciel plemienia – koziorożec alpejski (Capra ibex ibex) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię |
koziorożce | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Capra Linnaeus, 1758 | |||
| Rodzaje | |||
| |||
Koziorożce[2], kozłowate (Caprini) – plemię ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae), obejmująca gatunki zaliczane do zwierzyny o dużym znaczeniu gospodarczym. Wśród Caprini są zwierzęta średniej wielkości, jak osiągający wagę ok. 30 kg goral, a także duże – dorodny samiec piżmowołu waży do 400 kg.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Koziorożce występują w Eurazji, Afryce i Ameryce Północnej[3][4]. – najczęściej na obszarach górskich, skalistych, często powyżej górnej granicy lasu. Niektóre gatunki występują na suchych terenach trawiastych, a piżmowół arktyczny w tundrze.
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Pozyskuje się z nich mięso, skóry, rogi i runo. W krajach azjatyckich krew i niektóre części ciała kozłowatych wykorzystuje się w medycynie ludowej. Rogi wielu gatunków są wysoko cenionym trofeum myśliwskim. Koza i owca zostały udomowione i są wykorzystywane jako zwierzęta gospodarskie. W kilku krajach podejmowane są próby udomowienia piżmowołu. W Polsce występuje muflon sprowadzony jako zwierzę łowne.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Pomimo dużego znaczenia ekonomicznego dla człowieka wiele gatunków Caprinae pozostaje słabo poznanych. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem. Według danych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody 70% gatunków kozłowatych jest narażona na wyginięcie (kategorie VU, EN i CR), z czego 30% zaliczono do kategorii zagrożonych (EN) i krytycznie zagrożonych (CR)[5]. Do głównych przyczyn wpływających na wzrost zagrożenia wyginięciem należy utrata siedlisk, polowania oraz konkurowanie ze zwierzętami hodowlanymi o zasoby pokarmowe.
Rodzaje[edytuj | edytuj kod]
Do plemienia należą następujące rodzaje[3][2]:
- Pantholops Hodgson, 1834 – cziru – jedynym przedstawicielem jest Pantholops hodgsonii (Abel, 1826) – cziru tybetańskie
- Oreamnos Rafinesque, 1817 – kozioł – jedynym przedstawicielem jest Oreamnos americanus (de Blainville, 1816) – kozioł śnieżny
- Budorcas Hodgson, 185 – takin
- Ammotragus Blyth, 1840 – arui – jedynym przedstawicielem jest Ammotragus lervia (Pallas, 1777) – arui grzywiasta
- Arabitragus Ropiquet & Hassanin, 2005 – arabotar – jedynym przedstawicielem jest Arabitragus jayakari (O. Thomas, 1894) – arabotar blady
- Hemitragus Hodgson, 1841 – tar – jedynym przedstawicielem jest Hemitragus jemlahicus (C.H. Smith, 1826) – tar himalajski
- Pseudois Hodgson, 1846 – nahur
- Capra Linnaeus, 1758 – koziorożec
- Nilgiritagus Ropiquet & Hassanin, 2005 – nilgiritar – jedynym przedstawicielem jest Nilgiritagus hylocrius (Ogilby, 1838) – nilgiritar leśny
- Ovis Linnaeus, 1758 – owca
- Rupicapra de Blainville, 1816 – kozica
- Naemorhedus C.H. Smith, 1827 – goral
- Capricornis Ogilby, 1837 – serau
- Ovibos de Blainville, 1816 – piżmowół – jedynym przedstawicielem jest Ovibos moschatus (A.E.W. Zimmermann, 1780) – piżmowół arktyczny
Tary z rodzaju Hemitragus nie są ze sobą tak blisko spokrewnione, jak do niedawna uważano. W 2005 Ropiquet i Hassanin zaproponowali wyłonienie dwóch nowych rodzajów: arabotar (Arabitragus) i nilgiritar (Nilgiritagus)[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821 (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 181–183. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 356–370. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Subfamily Caprinae (ang.). W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02].
- ↑ Executive Summary – Status Survey and Conservation Action Plan: Wild Sheep, Goats, and Their Relatives (ang.). IUCN. [dostęp 2008-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 grudnia 2008)].
- ↑ A. Ropiquet, A. Hassanin. Molecular evidence for the polyphyly of the genus Hemitragus (Mammalia, Bovidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 36 (1), s. 154-168, 2005. ELSEVIER. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.01.002. ISSN 1055-7903 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H. Komosińska, E. Podsiadło: Ssaki kopytne: przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 265-279. ISBN 83-01-13806-8.
- K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.