Koziorożce
| ||
| Caprinae[1] | ||
| Gray, 1821 | ||
 Koziorożec alpejski (Capra ibex ibex) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | parzystokopytne | |
| Rodzina | wołowate | |
| Podrodzina | koziorożce | |
Koziorożce[2], także: kozłowate (Caprinae) – podrodzina ssaków wołowatych[2][3] obejmująca gatunki zaliczane do zwierzyny o dużym znaczeniu gospodarczym. Wśród Caprinae są zwierzęta średniej wielkości, jak osiągający wagę ok. 30 kg goral, a także duże – dorodny samiec piżmowołu waży do 400 kg.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Koziorożce występują w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej – najczęściej na obszarach górskich, skalistych, często powyżej górnej granicy lasu. Niektóre gatunki występują na suchych terenach trawiastych, a piżmowół arktyczny w tundrze.
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Pozyskuje się z nich mięso, skóry, rogi i runo. W krajach azjatyckich krew i niektóre części ciała kozłowatych wykorzystuje się w medycynie ludowej. Rogi wielu gatunków są wysoko cenionym trofeum myśliwskim. Koza i owca zostały udomowione i są wykorzystywane jako zwierzęta gospodarskie. W kilku krajach podejmowane są próby udomowienia piżmowołu. W Polsce występuje muflon sprowadzony jako zwierzę łowne.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Pomimo dużego znaczenia ekonomicznego dla człowieka wiele gatunków Caprinae pozostaje słabo poznanych. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem. Według danych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody 70% gatunków kozłowatych jest narażona na wyginięcie (kategorie VU, EN i CR), z czego 30% zaliczono do kategorii zagrożonych (EN) i krytycznie zagrożonych (CR)[4]. Do głównych przyczyn wpływających na wzrost zagrożenia wyginięciem należy utrata siedlisk, polowania oraz konkurowanie ze zwierzętami hodowlanymi o zasoby pokarmowe.
Rodzaje[edytuj | edytuj kod]
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” podrodzinie nadano nazwę zwyczajową koziorożce, zaliczając do niej rodzaje[2]:
- arabotar (Arabitragus) – jedynym przedstawicielem jest arabotar blady
- arui (Ammotragus) – jedynym przedstawicielem jest arui grzywiasta
- takin (Budorcas) – jedynym przedstawicielem jest takin złoty
- koziorożec (Capra) – koziorożce i kozy
- serau (Capricornis)
- tar (Hemitragus)
- goral (Naemorhedus)
- nilgiritar (Nilgiritagus)
- kozioł (Oreamnos) – jedynym przedstawicielem jest kozioł śnieżny
- piżmowół (Ovibos) – jedynym przedstawicielem jest piżmowół arktyczny
- owca (Ovis) – owce
- cziru (Pantholops) – jedynym przedstawicielem jest cziru tybetańskie
- nahur (Pseudois)
- kozica (Rupicapra)
Tary z rodzaju Hemitragus nie są ze sobą tak blisko spokrewnione, jak do niedawna uważano. W 2005 Ropiquet i Hassanin zaproponowali wyłonienie dwóch nowych rodzajów: arabotar (Arabitragus) i nilgiritar (Nilgiritagus)[5].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 265-279. ISBN 83-01-13806-8.
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Caprinae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Caprinae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 4 lipca 2015]
- ↑ Executive Summary – Status Survey and Conservation Action Plan: Wild Sheep, Goats, and Their Relatives (ang.). IUCN. [dostęp 1 marca 2008].
- ↑ Anne Ropiquet, Alexandre Hassanin. Molecular evidence for the polyphyly of the genus Hemitragus (Mammalia, Bovidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 36 (1), s. 154-168, 2005. ELSEVIER. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.01.002. ISSN 1055-7903 (ang.).
