Kościół św. Marcina w Jaworze

Kościół św. Marcina w Jaworze

A/1899/79 z dnia 29.03.1949,
widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Jawor
Adres	Szkolna 1
Wyznanie	Katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
parafia	Parafia św. Marcina w Jaworze
Wezwanie	św. Marcina
Historia Data zakończenia budowy prawdopodobnie 1275-1335 Data poświęcenia prawdopodobnie 1335 Poprzednie wyznanie w latach 1523 - 1650 własność gminy ewangelickiej
Dane świątyni Styl Gotyk, renesans Świątynia • materiał bud. • długość • szerokość • piaskowiec 53 m 24,1 m Wieża kościelna • liczba wież 1 Liczba naw 3 Nawa główna • szerokość • wysokość 10,4 m m 13,7 m Nawa boczna • wysokość 13,7 m Organy • liczba głosów • liczba manuałów 32 2+P
Położenie na mapie Jawora Kościół św. Marcina w Jaworze
Położenie na mapie Polski Kościół św. Marcina w Jaworze
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kościół św. Marcina w Jaworze
Położenie na mapie powiatu jaworskiego Kościół św. Marcina w Jaworze
51°03′07″N 16°11′33″E

Kościół św. Marcina w Jaworze – kościół katolicki w Jaworze, pod wezwaniem św. Marcina z Tours, aktualnie należy do Parafii św. Marcina w Jaworze.

Położenie

Kościół położony jest w północno-zachodniej części średniowiecznego miasta, na wzgórzu o wysokości 203 m n.p.m. Od północy teren świątyni ogranicza zachowany fragment muru obronnego, od zachodu ulica Poniatowskiego, a od południa i wschodu ulica Szkolna i Kościelna, wraz z budynkiem plebanii.

Historia (kalendarium)

• 1242 – Pierwsza wzmianka o świątyni.
• ok. 1330 – IV ćw. XIV w. – Budowa gotyckiego kościoła.
• 1446 i 1573 – Budowa części zachodniej.
• 1523–1650 – Kościół służy gminie ewangelickiej.
• XVIII w., 1865–1866, 1883, 1960–1962 – Restauracja kościoła

Architektura

Najstarszymi elementami kościoła są budynek plebanii oraz prezbiterium. Na ścianach tego ostatniego zachowało się wiele dekoracji pochodzących z wczesnego gotyku, takie jak zwornik w kształcie rozety na sklepieniu zakrystii oraz proste laskowanie w oknie od północnej strony. Prezbiterium jest jednonawowe i czteroprzęsłowe, o wymiarach 21 m (długość) na 9 m (szerokość). W południowej ścianie znajduje się otwór wejściowy obramowany gotyckim portalem z II połowy XIV w., w którego tympanonie znajduje się wyobrażenie św. Marcina na koniu, w stroju rycerskim, dzielącego się swą szatą z żebrakiem.

Świątynia jest trójnawowa, wszystkie są tej samej wysokości – 13,7 metra. Każda nawa jest nakryta osobnym dachem dwuspadowym. Wymiary kościoła wynoszą 53 m długości, 24,1 m szerokości (w tym 6,5 m nawa północna, 10,4 m nawa główna i 7,2 m nawa południowa).

Wnętrza naw przykryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Żebra spływają na wsporniki przyścienne, połączone z przyporami. W miejscach przecięć każdego przęsła znajdują się zworniki. Zarówno wsporniki jak i zworniki są zdobione dekoracjami rzeźbiarskimi. Sklepienia są pokryte wykonanymi w technice suchego fresku malowidłami przedstawiającymi motywy roślinne.

Okna są wysokie, niezbyt smukłe, podobnie jak cała bryła kościoła. Podzielone są na trzy części i wypełnione witrażami pochodzącymi z lat siedemdziesiątych XIX wieku.

Kościół posiada jedną wieżę, od strony północnej, zbudowaną na planie kwadratu, zwieńczoną dachem namiotowym. W przeszłości wieża istniała po stronie południowej, jednak uległa zawaleniu w 1533 roku, a odbudowana została jedynie do wysokości szczytu kościoła. Po tym wydarzeniu wybudowano w latach 1534-1536 nową wieżę po północnej stronie. W roku 1573 dobudowano od strony zachodniej małą wieżę na planie koła. Bryła kościoła jest zbudowana z łamanego granitu, a do prac wykończeniowych wykorzystano piaskowiec ciosany.

Teren wokół świątyni otoczony jest murem dawnego cmentarza z licznymi epitafiami.

W 2003 przy ul. św. Marcina (przy bramie kościelnej) z fundacji Anieli Turek został postawiony pomnik Jana Pawła II. Pomnik wykonany jest z piaskowca.

Organy

Chór muzyczny wraz z 32-głosowymi organami został oddany do użytku w 1732 roku. W latach 1878-1880 przebudowy dokonał Heinrich Schlag ze Świdnicy. Bardzo wysoki stopień zużycia wymagał podjęcia natychmiastowego generalnego remontu. Prace te wykonała firma Cynar.

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Pedał
1. Principal 16'	1. Principal 8'	1. Principalb. 16'
2. Principal 8'	2. G. Principal 4'	2. Violon 16'
3. Octave 4'	3. Bordun 16'	3. Subbass 16'
4. Gemshorn 8'	4. Salicet 8'	4. Posaune 16'
5. Gambe 8'	5. Portunalflöte 8'	5. Quinte 10 2/3
6. Gedackt 8'	6. Octave 4'	6. Octavb. 8'
7. Hohlflöte 4'	7. Octave 2'	7. Cello 8'
8. Flaut trav. 4'	8. Mixtur 3 fach	8. Octavbass 4'
9. Spitzflöte 4'	9. Violine 2' u. Quinte 2 2/3'
10. Quinte 2 2/3	10. Oboe 8'
11. Cornett 3 fach
12. Mixtur 4 fach
13. Octave 2'
14. Trompete 8'

Galeria

• 
  Brama kościelna
• 
  Portal główny
• 
  Ołtarz główny
• 
  Nawa główna
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Ołtarz boczny
• 
  Nawa boczna
• 
  Nawa boczna
• 
  Epitafium
• 
  Epitafium
• 
  Ambona
• 
  Chór i organy
• 
  Ołtarz główny
• 
  Ołtarz główny - tabernakulum
• 
  Ołtarz główny
• 
  Ołtarz główny
• 
  Chór - widok z prezbiterium

Bibliografia

• JózefJ. Pilch JózefJ., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 117-118, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077 .
• Rybotycki Jan: Dzieje parafii rzymskokatolickiej i kościoła Św. Marcina w Jaworze: (1242-1992), Dzieje parafii rzymsko-katolickiej i kościoła Św. Marcina w Jaworze : (1242-1992)
• Kościół pw. św. Marcina w Jaworze. zabytkidiecezjilegnickiej.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].

Linki zewnętrzne

• Kościół św. Marcina - St. Martinskirche na portalu polska-org.pl