Kraśnik wykowiec
Zygaena viciae | |||
(Denis et Schiffermüller, 1775) | |||
Imago | |||
Gąsienica | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Podrodzaj |
Zygaena (Agrumenia) | ||
Gatunek |
kraśnik wykowiec | ||
Synonimy | |||
|
Kraśnik wykowiec[1][2][3] (Zygaena viciae) – gatunek motyla z rodziny kraśnikowatych i podrodziny Zygaeninae. Zamieszkuje Europę i palearktyczną Azję. Owady dorosłe latają w dzień.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1775 roku przez Johanna N.C.M. Denisa i Ignaza Schiffermüllera pod nazwą Sphinx viciae[4][5]. Współcześnie klasyfikowany jest w rodzaju Zygaena i podrodzaju Agrumenia. W jego obrębie tworzy grupę gatunków viciae wraz z Zygaena niphona[6][7]. W obrębie gatunku wyróżnia się liczne podgatunki o niepewnym statusie[1][3]:
- Zygaena viciae argyllensis Tremewan, 1967
- Zygaena viciae bosniensis Reiss, 1922
- Zygaena viciae charon Hübner, 1796
- Zygaena viciae dacica Burgeff, 1914
- Zygaena viciae dahurica Boisduval, 1834
- Zygaena viciae ehnbergii Reuter, 1893
- Zygaena viciae fernandezi Gómez Bustillo & Fernandez-Rubio, 1976
- Zygaena viciae hulda Reiss & Reiss, 1972
- Zygaena viciae italica Caradja, 1895
- Zygaena viciae nigrescens Reiss, 1921
- Zygaena viciae nobilis Navas, 1924
- Zygaena viciae rhaetica Burgeff, 1926
- Zygaena viciae sicula Calberla, 1895
- Zygaena viciae silbernageli Reiss, 1943
- Zygaena viciae silenus Burgeff, 1926
- Zygaena viciae stentzii Freyer, 1839
- Zygaena viciae subglocknerica Reiss, 1943
- Zygaena viciae viciae Denis & Schiffermüller, 1775
- Zygaena viciae ytenensis Briggs, 1888
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Motyl ten osiąga od 22 do 32 mm rozpiętości skrzydeł[1]. Ciało ma krępo zbudowane. Głowa zaopatrzona jest w maczugowate, drobno piłkowane czułki. Szeroki tułów jest czarny, włącznie z patagiami i tegulami. Skrzydło przednie osiąga od 11 do 15 mm długości i jest trochę prześwitujące[8]. Tło ma czarne ze słabym połyskiem metalicznym o odcieniu zielonym lub błękitnym[3]. Na wierzchu skrzydła przedniego zwykle występuje wzór z pięciu plam o barwie czerwonej z odcieniem różowym. Plamy te mogą jednak mieć barwę od żółtej po kawowobrązową. Mogą być zredukowane lub całkiem zanikłe. Często niektóre z plam, a czasem nawet wszystkie z nich zlewają się wzdłużnie. Na spodniej stronie przedniego skrzydła plamy łączą się zawsze w słabo widoczną, czerwoną pręgę[8][1][3]. Skrzydła tylnej pary mają tło takiej samej barwy jak plamy na skrzydłach pary pierwszej[8] i są szeroko, czarno obwiedzione[3].
Odwłok jest cały czarny z metalicznym połyskiem, zaopatrzony w czerwoną obrączkę z czarnym przyprószeniem lub jej pozbawiony[8][1][3]. Genitalia samca mają walwy eliptycznie zaokrąglone, zaś wyrostki unkusa położone blisko siebie, u nasady węższe niż w przypadku kraśnika sześcioplamka, stopniowo i stożkowato zwężające się ku zaokrąglonym szczytom. Edeagus ma płytkę brzuszną (lamina ventralis) pokrytą dachówkowato zachodzącymi na siebie kolcami. Z kolei wezyka (rurka prąciowa) zaopatrzona jest w krótki cierń oraz zaokrągloną płytkę z trójkątnymi kolcami. Genitalia samicy cechują się znamieniem torebki kopulacyjnej zbudowanym z drobnych, słabo zesklerotyzowanych, wielobocznych, płytkowatych kolców, rozmieszczonych na planie okrągłej plamy. Przewód torebki kopulacyjnej jest stosunkowo wąski, miejscami słabo zesklerotyzowany, średnicą dorównujący tarczce lub przekraczający jej średnicę[8].
Gąsienice mają krępe ciało. Ubarwione są seledynowo z szeregami drobnych, czarnych i żółtych plamek oraz białawymi smugami wzdłuż grzbietu. Porośnięte są rzadkim, jasno ubarwionym owłosieniem[3][2].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owad ten zamieszkuje siedliska o różnym stopniu wilgotności, od suchych muraw kserotermicznych po wilgotne łąki i śródleśne polany[1][8][2][3]. Owady dorosłe aktywne są od czerwca do sierpnia[1][8][2]. Latają w dzień, zwłaszcza przy słonecznej pogodzie[8]. Odżywiają się nektarem kwiatów[2].
Gąsienice są fitofagami żerującymi na groszku żółtym, komonicy zwyczajnej, sparcecie siewnej, wyce ptasiej i różnych gatunkach koniczyn[8][3][1]. Aktywne są głównie nocą; w ciągu dnia żerują tylko gdy jest pochmurno[3]. Są one stadium zimującym[8][1]. Spotyka się je od sierpnia do końca maja[1]. Wyrośnięta gąsienica konstruuje na roślinie żółtawy kokon, w którym następuje przepoczwarczenie[3].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Andory, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[5]. Dalej na wschód występuje na Syberii i w Azji Środkowej[8]. W Polsce występuje lokalnie na stanowiskach rozproszonych po całym kraju[8][3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Krzysztof Jonko: Zygaena viciae (Denis & Schiffermüller, 1775). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2021-04-20].
- ↑ a b c d e Zygaena viciae – Kraśnik wykowiec. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-04-20].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Kraśnik wykowiec. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2021-04-20].
- ↑ Zygaena. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2021-04-20].
- ↑ a b Zygaena viciae. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-04-20].
- ↑ A. Hofmann, W.G. Tremewan. A revised check-list of the genus Zygaena Fabricius, 1775 (Lepidoptera: Zygaenidae, Zygaeninae), based on the biospecies concept. „Entomologist’s Gazette”. 61, s. 119–131, 2010.
- ↑ Konstantin A. Efetov, Axel Hofmann, Gerhard Tarmann, W.G. Tremewam. Taxonomic comments on the treatment of the Zygaenidae (Lepidoptera) in volume 3 of Moths of Europe, Zygaenids, Pyralids 1 and Brachodids (2012). „Nota Lepidopterologica”. 37 (2), s. 123-133, 2014. DOI: 10.3897/nl.37.7940.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.