Krakwa

Krakwa
	Mareca strepera
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Anatini
Rodzaj	Mareca
Gatunek	krakwa
Synonimy
	Anas strepera Linnaeus, 1758; Chaulelasmus streperus (Linnaeus, 1758);
	Anas strepera Linnaeus, 1758; Chaulelasmus streperus (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	M. s. strepera (Linnaeus, 1758); M. s. couesi (Streets, 1876);
	M. s. strepera (Linnaeus, 1758); M. s. couesi (Streets, 1876);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym przeloty występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Krakwa^[5], kaczka krakwa^[6] (Mareca strepera) – gatunek średniego lub dużego wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Ptak ten zamieszkuje Eurazję i Amerykę Północną (podgatunek nominatywny). Przeloty w marcu – kwietniu i sierpniu – listopadzie. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce, środkowej i południowej Azji, w Ameryce Północnej na południe od zasięgu letniego aż po południowy Meksyk.

W Polsce nielicznie gniazduje. Liczniejsza na północy kraju. Pojedyncze osobniki w Polsce zimują.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten często bywał umieszczany w rodzaju Anas, niekiedy wydzielano go do monotypowego rodzaju Chaulelasmus^[7]. Wyróżniono dwa podgatunki M. strepera^[8];

krakwa, krakwa zwyczajna^[5] (M. strepera strepera) – północna, środkowa Eurazja i Ameryka Północna.
krakwa pstrokata^[5] (M. strepera couesi) – takson wymarły^[4], występował na wyspie Teraina^[4]^[7]^[a] (Kiribati). Odkryto go w 1874 roku i od tamtej pory nie był już obserwowany^[4]^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Para krakw w locie

Samica z młodym

Cechy gatunku: Wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy. Samiec nieco większy od samicy^[7]. W stonowanej szacie godowej samiec ma głowę i szyję jasnobrązową z gęstymi, małymi rudobrązowymi plamkami. Dziób ciemnoszary. Pierś jasna z ciemnymi plamkami, wierzch ciemnobrązowy z drobnym, jaśniejszym poprzecznym prążkowaniem. Boki szare z delikatnym, brązowym prążkowaniem. Brzuch biały, na skrzydle trójkolorowe lusterko – szaro-czarno-białe obrzeżone od przodu brunatnym pasem. W szacie spoczynkowej podobny do samicy, ale zachowuje przy lusterku brunatną plamę. Samica brązowa z ciemniejszymi i jaśniejszymi plamkami, dziób z pomarańczowymi pasami wzdłuż boków. Lusterko ma białe, widoczne dobrze w locie, podobnie jak biały brzuch. Młode również przypominają samicę.; W szacie spoczynkowej są podobne do krzyżówek, ale krakwy są mniejsze i mają smuklejsze ciało, a czoło z profilu jest bardziej pionowe. Samca można zidentyfikować po głębokim „e e e” i chrapliwych poświstywaniach. Samica kwacze podobnie jak krzyżówka.
Wymiary średnie^[9]^[10]^[11]: długość ciała ok. 43–58 cm
długość skrzydła 22–28 cm
rozpiętość skrzydeł 79–95 cm
masa ciała 500–1300 g (średnio 1000 g)

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Biotop: Bogato zarośnięte, nizinne zbiorniki stojącej wody o rozległej toni wodnej jak jeziora i stawy. Najliczniejsza w pasie stepu i lasostepu. Na wszystkich kontynentach, gdzie występuje konsekwentnie unika obszarów górskich i północnych.; Zachodnie populacje są osiadłe, ale koczujące. Pozostałe regularnie wędrują. Wiosną przylatuje parami.
Gniazdo: Na ziemi w pobliżu wody. Samica kryje gniazdo w pokrzywach, turzycach lub pod krzakami. Wygrzebuje płytki dołek w gruncie i wyścieła go suchymi roślinami, ale z większą starannością niż inne kaczki. W czasie wysiadywania jaj dokłada do wyściółki jeszcze sporo ciemnego puchu z jasnymi końcami, co pozwala na łatwe rozpoznanie gniazd krakw. Dorzucane piórka pokrywowe mają trójkątne plamy na końcach.

Jaja z kolekcji muzealnej

Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając zazwyczaj 8–12^[12] jaj w kwietniu – lipcu. Są mniejsze od jaj krzyżówek i z odcieniem różowawym i żółtawym.
Okres lęgowy: Jaja wysiadywane są przez okres 24–26^[12] dni przez samicę. Pisklęta są zagniazdownikami, które wodzi wyłącznie samica. Po wykluciu prowadzi je nad wodę i otacza opieką aż do uzyskania przez młode zdolności do lotu (45–50. dzień życia^[12]). W puchu kaczęta po bokach mają większe plamy, a wokół oczu i uszu mniejsze niż u krzyżówek. Czasem wodzące samice łączą się w stada. Pisklęta usamodzielniają się po około 2 miesiącach.
Pożywienie: Pokarm roślinny, głównie zielone części roślin wodnych, a w zimie nasiona. W czasie żerowania słychać dobrze, jak, ruszając dziobem, przeczesuje płytkie fragmenty akwenów, zasysając wodę przefiltrowuje przez rogowe blaszki na brzegu dzioba drobny pokarm.

Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody krakwa nieprzerwanie od 1988 roku klasyfikowana jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 4,3–4,9 miliona osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy, choć niektóre populacje zmniejszają się lub ich status nie jest znany^[4].

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej^[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[14]. W latach 2013–2018 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 3000–4000 par^[15].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

ptaki Polski

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) błędnie podaje, że na innej wyspie Kiribati – Tabuaeran.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Anas strepera, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-10] (ang.).
↑ Denis Lepage: Krakwa (Anas strepera) Linnaeus, 1758. Avibase. [dostęp 2014-01-16].
↑ Thomas H. Streets. Description of a new duck from Washington Island. „Bulletin of the Nuttall Ornithological Club”. 1–2, s. 46–47, 1876. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e BirdLife International, Mareca strepera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-11] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-07].
↑ Janusz Strutyński: Polskie nazwy ptaków krajowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
↑ ^a ^b ^c ^d Carboneras, C., Kirwan, G.M. & Motis, A.: Gadwall (Mareca strepera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-07)].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
↑ Gadwall Anas strepera. WhatBird. [dostęp 2014-01-16]. (ang.).
↑ Busse i in. 1990 ↓, s. 274.
↑ Sterry i in. 2002 ↓, s. 68.
↑ ^a ^b ^c Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 53. ISBN 978-83-7073-474-9.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Anas strepera (Krakwa). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 132–135. ISBN 83-86564-43-1.

[uwaga1-9] Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) błędnie podaje, że na innej wyspie Kiribati – Tabuaeran.

[itis-1] Anas strepera, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2014-02-10] (ang.).

[avibase-2] Denis Lepage: Krakwa (Anas strepera) Linnaeus, 1758. Avibase. [dostęp 2014-01-16].

[streets-3] Thomas H. Streets. Description of a new duck from Washington Island. „Bulletin of the Nuttall Ornithological Club”. 1–2, s. 46–47, 1876. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Mareca strepera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2019-2 [dostęp 2019-11-11] (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-07].

[6] Janusz Strutyński: Polskie nazwy ptaków krajowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.

[hbwa-7] Carboneras, C., Kirwan, G.M. & Motis, A.: Gadwall (Mareca strepera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-07)].

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-08]. (ang.).

[whatbird-10] Gadwall Anas strepera. WhatBird. [dostęp 2014-01-16]. (ang.).

[CITEREFBusseCzarneckiDyrczGromadzki1990274-11] Busse i in. 1990 ↓, s. 274.

[CITEREFSterryCleaveClementsGoodfellow200268-12] Sterry i in. 2002 ↓, s. 68.

[kr-13] Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 53. ISBN 978-83-7073-474-9.

[14] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-15] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[biuletyn2019-16] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]