Krystyn (wojewoda)
| Miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci |
1217 |
| Ród | |
| Wojny i bitwy | |
| Administracja |
wojewoda płocki |
Krystyn (zm. 1217) – wojewoda płocki w służbie księcia Konrada Mazowieckiego. Był faktycznym dowódcą rycerstwa polskiego w zwycięskiej bitwie pod Zawichostem (1205). Na terenie Mazowsza skutecznie walczył z najeżdżającymi region Prusami i Jaćwingami, zyskując popularność wśród rycerstwa i ludności. Zginął zamordowany z rozkazu księcia Konrada, który obawiał się jego rosnącego znaczenia[3][4].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Według późnośredniowiecznego (XV-wiecznego) przekazu Jana Długosza, będącego prawdopodobnie odbiciem ówczesnej ustnej tradycji rodowej, związany był z podsierpeckim Gozdowem[5]. Prawdopodobnie pochodził z rodu Gozdawów[1][6].
W zwycięskiej bitwie pod Zawichostem 19 czerwca 1205 roku miał według Długosza dowodzić wojskami Kazimierzowiców – Leszka Białego i Konrada I[7]. Po tym sukcesie, Krystyn został decyzją Konrada posłany na północne kresy księstwa mazowieckiego. Obszar ten był regularnie najeżdżany przez wojownicze plemiona pogańskich Jaćwingów i Prusów. Ich ataki, choć nie zagrażały bezpośrednio istnieniu dzielnicy Konrada, były kłopotliwe z punktu widzenia rozwoju gospodarczego księstwa. Próby chrystianizacji oraz odwetowe wyprawy nie przynosiły zamierzonego skutku.
Głównym celem Krystyna z Gozdawy stało się zabezpieczenie granic. Osiągał to poprzez budowę niewielkich gródków obronnych na pograniczu i osiedlanie tam rycerzy. Regularnie wizytował podległe sobie tereny, a w razie zagrożenia obejmował dowództwo[8]. Stworzony przez Krystyna system obronny okazał się skuteczny. W ciągu dziesięcioletniej działalności zyskał poważanie i przydomek Tarczy Mazowsza[8]. Chociaż Krystyn nazywany był wojewodą płockim, to zakres jego władzy obejmował obszar całego Mazowsza[9].
Śmierć Krystyna nastąpiła w 1217 roku, najpierw został on oślepiony (według Jana Długosza we wsi Kowale), a następnie uduszony w następstwie rozkazu Konrada I[10]. Wydarzenie to pozostawało w ścisłym związku z wydarzeniami politycznymi (zmianami w zakresie sojuszy) książąt piastowskich z tego okresu[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zientara 2006 ↓, s. 243.
- ↑ Długosz ↓, s. 242.
- ↑ Krystyn z Gozdowa ↓.
- ↑ Kazimierz Pacuski, Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego [online], bibliotekanauki.pl, 1992 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
- ↑ Pacuski 1992 ↓, s. 6-7.
- ↑ Długosz ↓, s. 242, przyp. 8.
- ↑ Semkowicz 1887 ↓, s. 206; Długosz ↓, s. 242–243 i przyp. 8.
- ↑ a b Strączyński ↓.
- ↑ Krystyn ↓.
- ↑ Zientara 2006 ↓, s. 243; Pacuski 1992 ↓, s. 3,6; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 168. W kwestii identyfikacji wsi Kowale: prawdopodobnie Kowale, możliwe jednak, że Kowalewo (powiat płocki) lub Kowal, Długosz ↓, s. 282 i przyp. 3; Słownik historyczno-geograficzny ↓, s. 140 i przyp. 1.
- ↑ Długosz ↓, s. 281 i przyp. 1; Jurek i Kizik 2013 ↓, s. 168.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, K. Pieradzka (red.), t. ks. 5–6, Warszawa 2009.
- Tomasz Jurek, Edmund Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2013.
- Krystyn z Gozdowa. Encyklopedia powiatu działdowskiego. [dostęp 2020-07-09].
- Krystyn z Gozdowa. Wrona – portal historyczny Andrzejewa. [dostęp 2020-07-09].
- Adam Semkowicz, Krytyczny rozbiór Dziejów polskich Jana Długosza (do roku 1384), Kraków 1887.
- Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, A. Borkiewicz-Celińska (oprac.), t. z.2, Wrocław 1981.
- Maciej Strączyński: Łotr czy głupiec?. In Gremio. [dostęp 2020-07-09].
- Stanisław Trawkowski, Piotr Stary Wszeborowic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, Emanuel Rostworowski (red.), t. 26, 1981, s. 360–361.
- Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, wyd. 2, Warszawa 2006.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- B. Świerczewska: Legenda o córce Krystyna z Gozdawy. Gmina Gozdowo. [dostęp 2020-07-09].