Krytonosek duży
| Scytalopus macropus[1] | |
| Berlepsch & Stolzmann, 1896 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krytonosek duży |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Krytonosek duży[3] (Scytalopus macropus) – gatunek ptaka z podrodziny krytonosków (Rhinocryptinae) w rodzinie krytonosowatych (Rhinocryptidae). Słabo poznany ptak występujący w zachodniej Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek duży występuje endemicznie w centralnej części peruwiańskich Andów – od południowego Amazonas na południe do regionu Junín[4][5].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisali w 1896 roku niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch i polski zoolog Jan Sztolcman na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Berlepsch i Sztolcman wskazali Maraynioc, w Junín w Peru[6]. Holotypem była samica odłowiona 28 listopada 1891 roku[6]. Gatunek monotypowy[5].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon – kij, pałka; πους pous, ποδος podos – stopa[7]. Epitet gatunkowy: późnogr. μακροπους makropous, μακροποδος makropodos – długostopy, od gr. μακρος makros – długi; πους pous, ποδος podos – stopa[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 14 cm; masa ciała samców 36–43 g, samic 32–32,5 g[4]. Największy przedstawiciel rodzaju Scytalopus[4]. U dorosłych ptaków upierzenie jest jednolicie czarno-szare. Tęczówka ciemnobrązowa, dziób czarny i skok ciemnobrązowy. Młode ptaki są nieco bledsze niż dorosłe, ciemnoszare, w górnej części ciała końcówki piór są ciemnobrązowe, natomiast spodnie części ciała są płowo-blade lub białawe[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Krytonosek duży prowadzi najprawdopodobniej osiadły tryb życia, zamieszkując omszałe zarośla karłowatych i mglistych lasów, występując głównie wzdłuż strumieni, na wysokości 2400–3500 m n.p.m.[4] Pieśń krytonoska dużego przez większość dnia trwa do 1 minuty lub nawet dłużej i składa się z monotonnej serii nut o częstotliwości 1,5–2 kHz w odstępach trwających 0,3 sekundy, zwykle kończących się różnymi nutami (zazwyczaj wyższymi)[4]. Nawyki żywnościowe i okres lęgowy nie są znane[4].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[2]. Wielkość populacji nie jest znana, ale gatunek ten jest określany jako „rzadki” i występujący „lokalnie”[2][4]. Występuje tylko w jednym obszarze chronionym: Parku Narodowym Rio Abiseo[4]. Nie są znane dowody na jakiekolwiek spadki populacji lub jakieś inne istotne zagrożenia[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Scytalopus macropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d BirdLife International, Scytalopus macropus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-03-21] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-18].
- ↑ a b c d e f g h i N.K. Krabbe & T.S. Schulenberg: Large-footed Tapaculo (Scytalopus macropus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-03-21]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Antthrushes, antpittas, gnateaters, tapaculos, crescentchests. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-18]. (ang.).
- ↑ a b c H. von Berlepsch, J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 64 (2), s. 387, 1896. (fr.).
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. Scytalopus.
- ↑ Jobling 2021 ↓, s. macropus.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).