Krzęcin (województwo małopolskie)
49°56′36″N 19°44′32″E/49,943333 19,742222
| wieś | |
.jpg) Panorama Krzęcina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1651[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-051[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0335166 |
Położenie na mapie gminy Skawina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 49°56′36″N 19°44′32″E/49,943333 19,742222[1]
| |
| Strona internetowa | |
Krzęcin – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skawina[4].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0335172 | Bujaki | część wsi |
| 0335189 | Dział | część wsi |
| 0335195 | Lamuze | część wsi |
| 0335203 | Pod Cmentarzem | część wsi |
| 0335210 | Pod Górą | część wsi |
| 0335226 | Pod Ostrą Górą | część wsi |
| 0335232 | Skotnica | część wsi |
| 0335249 | Szczęsna | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś została założona na prawie polskim (iure polonico) w wieku XIII przez Krzęta lub Krzczęta o czym świadczy patronimiczna forma nazwy z końcówką „-in”. Staropolskie imię Krzęta i Krzęczta zanotowano w kilku dokumentach średniowiecznych z 1370 i 1375 roku[7].
Pierwsza wzmianka o Krzęcinie pochodzi z 1254 roku, kiedy książę krakowski i sandomierski Bolesław Wstydliwy przekazał wieś w skład uposażenia klasztoru zwierzynieckiego, zwalniając ją jednocześnie od różnych obowiązków wynikających z prawa polskiego, takich jak stan, stróża, przewód, powóz i powołowe. Potwierdził to w kolejnym dokumencie, wystawionym dwa lata później[8][9].
W 1274 wschodnia granica śląskiego księstwa opolskiego została przesunięta z rzeki Skawy do Skawinki z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego[10], natomiast Krzęcin został jedną z najważniejszych miejscowości powstałej w ten sposób enklawy kolejnych śląskich księstw: od około 1290 cieszyńskiego, od około 1315 oświęcimskiego, od 1445 zatorskiego[9]. To ostatnie zostało zakupione przez polskiego króla w 1494, a w 1513 roku stało się częścią Korony Królestwa Polskiego[11][12].
W dwóch dokumentach sądowych spisanych po łacinie z 1401 roku wymieniony został sołtys z Krzęcina: Stanislaus scultetus de Krzszczanczin, a w drugim z 1402 roku Stanislaus de Krzszczanczin[7][13]. W napisanym w latach 1440–1480 dziele Liber beneficiorum polskiego historyka Jana Długosza, miejscowość określona jest jako Krzszczanczin (Krzczęcin). Autor wymienia we wsi kościół, karczmę, młyn, sześć stawów rybnych (dwa mniejsze i cztery większe)[9] oraz klasztorny folwark[8]. Wieś jako uposażenie klasztoru płaciła dziesięcinę i była zwolniona od pańszczyzny[7].
W czasach Długosza wieś liczyła 24 łany, z których płaciła klasztorowi czynsz w wysokości pół florena od łanu. Właściciel karczmy płacił cztery grzywny, jeden zagrodnik 16 groszy i ten też był zobowiązany do konnego rozwożenia listów[9]. Od 1564 roku wieś wraz z całym księstwem zatorskim leżała w powiecie śląskim[12] województwa krakowskiego i była niezmiennie własnością klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu[14].
W 1589 roku w miejscowości wybudowano Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krzęcinie, gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII w. i wielokrotnie odnawiany w XX wieku[15].
Według zapisków historycznych w XVIII wieku w Krzęcinie panowała zaraza, w której zmarli wszyscy mieszkańcy wsi z wyjątkiem dwóch rodzin Zięcików i Kumalów[8]. Ponownie została zasiedlona przez ludność przybyłą zza Wisły[16].
Do czasów I rozbioru Polski, który nastąpił w roku 1772, Krzęcin znajdował się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po rozbiorze znalazł się w części, która przypadła Austriakom – w tzw. prowincji austriackiej. Zaborcy przejęli wówczas wieś na własność, odbierając ją norbertankom i wystawiając na sprzedaż. Wieś kupił właściciel sąsiedniej Polanki z polskiego rodu Hallerów, a od niego zakupiona została przez Guntherów[8].
Pod koniec wieku XIX wieś wraz z całą Galicją była częścią Królestwa Galicji i Lodomerii znajdując się w granicach monarchii Austro-Węgier i leżąc w powiecie podgórskim[9]. Liczyła razem z dworem 7,9 km². Znajdowały się w niej kościół parafialny, jednoklasowa szkoła oraz kółko rolnicze[17]. W 1869 roku liczba mieszkańców wynosiła 666 osób, a w 1880 – 775. Spis powszechny z 1890 zanotował osób 792, z czego 384 było płci męskiej, a 408 żeńskiej, 786 mieszkańców było wyznania rzymsko katolickiego, a 6 osób wyznawało judaizm[7].
W 1898 roku miejscową gwarę ludową, jaką mówili mieszkańcy wsi, oraz samą wieś opisał Stanisław Dobrzycki w swojej pracy pt. O mowie ludowej we wsi Krzęcinie[18].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wraz z całą Galicją wieś weszła w skład II Rzeczypospolitej i leżała w powiecie wadowickim w województwie krakowskim.
W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krzęcin, po jej zniesieniu w gromadzie Wielkie Drogi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[19].
- Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Zabytkowy drewniany kościół z 1589 roku znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa małopolskiego[15].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
- Na terenie miejscowości działa 77 Drużyna Harcerska „Biedronka” im. Armii Krajowej[20] ZHP.
- Orkiestra dęta z Krzęcina istnieje od 1986 roku. Jej założycielem i dyrygentem jest Antoni Bylica. W 1990 roku oraz w 1996 orkiestra zdobyła pierwsze miejsce na Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych.
Osoby związane z Krzęcinem[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 63438
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 627 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c d Dobrzycki 1898 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d Dobrzycki 1898 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Praca zbiorowa 1880 ↓, s. 181.
- ↑ Rafał Malik: Oświęcim.Charakterystyka układu lokacyjnego miasta oraz jego rozwój przestrzenny w okresie średniowiecza. Kraków: 1994.
- ↑ Prokop 2002 ↓.
- ↑ a b Truś 2008 ↓, s. 35.
- ↑ Praca zbiorowa 1879 ↓.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ a b Kutaś 2013 ↓, s. 26.
- ↑ Dobrzycki 1898 ↓, s. 3.
- ↑ Dobrzycki 1898 ↓, s. 1–2.
- ↑ Dobrzycki 1898 ↓.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
- ↑ Teresa Warchał: 77 dh Biedronka.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Dobrzycki: O mowie ludowej we wsi Krzęcinie. Kraków: Akademia Umiejętności, 1898.
- Praca zbiorowa: Monumenta medii aevii historica t. V., Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa cz. I. Kraków: Akademia Umiejętności, 1879.
- Praca zbiorowa: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom XV cz.2. Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880.
- Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002. ISBN 83-88857-31-2.
- Radosław Truś: Beskid Mały: przewodnik. Kraków: wyd PROMO, 2008. ISBN 978-83-89188-77-9.
- Paweł Kutaś: Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce. Zakrzów: Wydawnictwo Promo, 2013, s. 26. ISBN 978-83-60941-50-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- O mowie ludowej we wsi Krzęcinie (1898) w bibliotece Polona
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
