Księstwo Apulii i Kalabrii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Księstwo Apulii i Kalabrii
Duxorum Apuliae et Calabriae
1059-1816
Herb Apulii i Kalabrii
Herb
Dewiza: (łac.) Servire Nescit
(Służyć wiedzą)
Język urzędowy

język łaciński

Stolica

Melfi (1059-1077; 1130-1266)
Salerno (1077-1130)

Ustrój polityczny

monarchia

Typ państwa

państwo feudalne
(księstwo)

Pierwszy władca

Robert I Guiscard

Ostatni władca

Ludwik X

Status terytorium

dzielnica feudalna

Zależne od

 Sycylia

zjednoczenie

Księstwo Kalabrii
Hrabstwo Apulii
23 sierpnia 1059

Proklamacja

Królestwa Obojga Sycylii
12 grudnia 1816

Religia dominująca

katolicyzm

Terytoria zależne

Księstwo Amalfi
Księstwo Neapolu
Hrabstwo Sycylii

Mapa Apulii i Kalabrii

Księstwo Apulii i Kalabrii (łac. Duxorum Apuliae et Calabriae, wł. Ducato di Puglia e Calabria, fr. Duché d'Apulie et de Calabre, hiszp. Ducado de Apulia y Calabria) – hist. suzerenne państwo feudalne w dziś. płd. Włoszech, istniejące w 10591130. Obejmowało regiony: Gargano, Kapitanatę, Vulturę oraz znaczną cz. Kampanii. Powstało w wyniku połączenia przez papieża Mikołaja II faktycznie nieistniejącego już Księstwa Kalabrii z Hrabstwem Apulii, władanych przez Roberta Guiscarda (Zwinnego), w jeden organizm państwowy. Jako suzerenne państwo rozwiązane w 1130 w wyniku przyjęcia przez Rogera II tytułu króla Sycylii. W 11301816 dzielnicowe państwo feudalne Królestwa Sycylii, przeznaczone dla następcy tronu. W 1816–1861 księstwo tytularne Królestwa Obojga Sycylii, następnie 1861–1948 Królestwa Włoch. Stolica księstwa znajdowała się w centralnie położonym Melfi, zaś w 1077 przeniesiono ją do Salerno; w 11301154 ponownie w Melfi (od 1172 wyłącznie formalnie).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Już w 1043 Guaimar IV, książę Salerno ogłosił się księciem Apulii i Kalabrii. Nie zdołał on jednak objąć władzy nad terytorium, do którego zgłosił tym swoje pretensje. Także żadna władza o możliwie powszechnym wpływie na monarchów europejskich, ani papież, ani cesarz zachodni, czy wschodni, nie poparła tych dążeń. Stąd historycy uznają ten akt, jeśli nie prawnie wątpliwy, to z pewnością nie mający potwierdzenia w faktycznym przejęciu władzy nad tymi ziemiami. Posunięcie księcia Salerno było spowodowane inwazją Normanów na półwyspie, którzy ustanowili w tym czasie własne Hrabstwo Apulii (w tytulaturze również Kalabrii). Równocześnie cesarz rzymski Henryk III wysunął swoją kandydaturę dla objęcia ziem zdobytych przez Normanów na Cesarstwie Bizantyńskim, obwołując się w 1047 księciem Apulii i Kalabrii. Nie uzyskał on aprobaty papieża, który ostatecznie przychylił się do nowo osiadłej dynastii Huateville, czyniąc jej przedstawicieli swoimi gł. sojusznikami w polityce bizantyńskiej oraz w sporze o inwestyturę[1].

23 sierpnia 1059 w trakcie I synodu w Melfi papież Mikołaj II podniósł do godności książęcej Roberta Guiscarda, hrabiego Apulii i pana Kalabrii. Aktem tym papież zerwał prawną zależność płd. Italii z dawnym jej właścicielem, cesarzem bizantyńskim. Na mocy patentu z Melfi papież przyznawał wyłączną władzę nad płd. Italią Robertowi i jego spadkobiercom. Akt ten potwierdził niezależność państwa od innych królestw czy cesarza. Jednocześnie papież zastrzegał sobie prawo do instalacji książęcej, co miało potwierdzać suzerenny charakter księstwa Normanów. Postanowienia te weszły do późniejszego konkordatu, który dodatkowo nakładał na ród Hauteville obowiązek zbrojnej obrony papieża oraz przyznał księciu szerokie uprawnienia w mianowaniu biskupów, co w praktyce oznaczało oddanie inwestytury w ręce władzy świeckiej.

W 70. XI w. Księstwo Apulii i Kalabrii prowadziło ekspansję na ziemie zajmowane przez niezależne państwa longobardzkie w Kampanii. W 1073 podporządkowało sobie księstwa Amalfi, a w 1075 Neapolu. W 1077, po zwycięskim podboju Salerno, Robert przeniósł tam swoją stolicę.

27 września 1130 książę Roger II przyjął od antypapieża Anakleta II tytuł króla Sycylii. Wobec tego księstwo Apulii i Kalabrii przeznaczył jako dzielnicę dla swojego następcy i jego męskich potomków. Roger III objął władzę po przekazaniu tych ziem przez ojca w 1135. Stolicę księstwa ponownie przeniesiono do Melfi. Księstwo pozostawało dzielnicą następcy tronu Sycylii i dziedziczone było w linii męskiej.

Dalsze losy tytułu[edytuj | edytuj kod]

Przywołując akt Rogera II, Karol I przywrócił honorowy tytuł księcia Apulii i Kalabrii w 1266 i usuwając dotychczasowego księcia Fryderyka II. W takim kształcie dziedziczony był w linii prostej męskiej, najpierw wśród Andegawenów (1266–1481), następnie kolejno: Walezjuszów (1481–1589) i Burbonów (od 1589). W XVIII w. Karol III Hiszpański, obawiając się wzrastającej opozycji Kalabryjczyków, wykreślił tytuł z tabel ceremoniału dworskiego[2]. Nieformalnie nadal używany jest przez rodzinę Burbonów – zarówno hiszpańskich, jak i sycylijskich – wywodzących swoje prawa do tytułu z patentu Karola I.

Po zjednoczeniu Włoch, ród królewski zastrzegł sobie wszystkie obecne i dawne tytułu książęce, hrabiowskie i wyższe używane w odniesieniu do pewnych części terytorium Królestwa[3]. W 1861 obszar odpowiadający księstwu został włączony do Królestwa Włoch. Do 1 stycznia 1948 był używany przez przedstawicieli domu panującego. Choć niezgodnie z postanowieniami włoskiej konstytucji, to boczna linia z Aosty nadal go używa w oparciu o dawne prawo królewskie i prawo cywilne[4].

Książęta Apulii i Kalabrii[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. MicheIangelo Schipa, Guaimario IV, principe di Salerno, [w:] Enciclopedia Italiana di scienze, lettere ed arti, Ed. Giovanni Treccani, t. 18, Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1933 (wł.).
  2. Placido Troyli, Istoria generale del Reame di Napoli, t. 2, Neapoli: [n. aut.], 1753, s. 76 (wł.).
  3. Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, wyd. 3. przejrz., Wrocław: Ossolineum, 2003, s. 474, ISBN 8-304-04674-1.
  4. Konstytucja Włoch, Tł. Zbigniew Witkowski, Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2004, art. 47., ISBN 83-7059-684-3.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Gierowski, Józef Andrzej: Historia Włoch. Wyd. 3. przejrz. Wrocław: Ossolineum, 2003. ISBN 8-304-04674-1.