Kuźnica (województwo podlaskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł

53°30′35″N 23°38′42″E

- błąd

38 m

WD

53°30'0.0"N, 23°37'59.9"E

- błąd

14 m

Odległość

1403 m

Kuźnica
wieś
Ilustracja
Stacja kolejowa Kuźnica Białostocka
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sokólski

Gmina

Kuźnica

Liczba ludności (2019)

1717[1]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-123[2]

Tablice rejestracyjne

BSK

SIMC

0033293[3]

Położenie na mapie gminy Kuźnica
Mapa konturowa gminy Kuźnica, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie powiatu sokólskiego
Mapa konturowa powiatu sokólskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Ziemia53°30′35″N 23°38′42″E/53,509722 23,645000

Kuźnica, dawniej Kuźnica Białostockawieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Kuźnica[3][4]. Leży przy drodze krajowej nr 19 oraz liniach kolejowych nr nr 6 oraz nr 57. We wsi znajduje się kolejowe i drogowe przejście graniczne z Białorusią.

Kuźnica uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1930 roku[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesniego województwa białostockiego. Jest siedzibą urzędu gminy Kuźnica.

Dojazd pociągiem Przewozów Regionalnych z: Białegostoku, Sokółki, Małkini, Ełku i Grodna.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Kuźnica Białostocka[6].

W drugiej połowie XVI wieku Kuźnica położona była w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początkiem wsi była rudnia – zakład wytopu żelaza z rud darniowych – założona nad rzeczką Łosośną[8][9] około 1504. Niebawem powstał książęcy dwór. W 1536 na polecenie królowej Bony Sforzy Jerzy Zielepucha założył miasto Kuźnica, które w 1546 roku otrzymało miejskie prawo magdeburskie. W 1545 roku Zygmunt II August ufundował kościół katolicki. W 1679 roku miasto miało rynek i cztery ulice. Istniała tu bażantarnia królewska.

Po rozbiorach Kuźnica początkowo znajdowała się w zaborze pruskim, a potem w granicach Imperium Rosyjskiego. Pomimo korzystnego położenia nad spławną rzeką i (od 1862 roku) przy linii kolejowej Warszawa-Petersburg, miasteczko nie rozwinęło się w większy ośrodek.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) wokół miasta toczyły się zacięte boje. W toku walk, przy małych stratach polskich, niemal całkowicie zniszczono broniącą tego odcinka 18. Brygadę Strzelców. W 1921 roku zniszczenia wojenne spowodowały odebranie miejscowości praw miejskich. W Kuźnicy stacjonowała strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza.

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

W Kuźnicy, przy ul. Sidrzańskiej, znajduje się parafialna cerkiew prawosławna Podwyższenia Krzyża Pańskiego. We wsi znajduje się cmentarz prawosławny założony w XIX wieku[10].

Obecnie wieś nie ma kresowego charakteru – zniknął rynek, a Kuźnica jest zwykłą ulicówką. 31 grudnia 2013 roku najmniej osób mieszkało przy ul. Jagiellońskiej, a najwięcej przy ul. Nowodzielskiej

Co roku w miejscowości odbywa się festiwal poezji śpiewanej „Kuźnia”.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • kościół parafialny pod wezwaniem Opatrzności Bożej, pl. Tysiąclecia 15, 1863–1864, nr rej.:A-124 z 2.11.1993
  • cmentarz przykościelny, dawniej grzebalny, XVI-XIX, nr rej.:A-124 z 2.11.1993
  • cmentarz żydowski, XVIII, nr rej.:846 z 28.09.1998[11].

Pomniki[edytuj | edytuj kod]

  • Memoriał „Golgota Wschodu” na wzgórzu Szubienica[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Raport o stanie gminy za rok 2019. Stan ludności 31.12.2019 str.9 [dostęp 2021-10-26]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 637 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.
  6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie celów, zasad i trybu udzielania oraz wysokości stawek dotacji dla rolnictwa w 1990..., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  7. Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266–267.
  8. Agata Lewandowski, Łosośna – dolina nieznana…, „Znad Wilii”, nr 3 (79) z 2019 r., s. 58–64, http://www.znadwiliiwilno.lt/wp-content/uploads/2019/10/Znad-Wilii-3-79m-1.pdf, 2019.
  9. NUKAT | Prosto do informacji – katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych, 193.0.118.54, 2019 [dostęp 2020-03-13] (ang.).
  10. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 36.
  11. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023.
  12. Memoriał „Golgota Wschodu” góruje nad Kuźnicą. iSokolka.eu, 2013-10-13. [dostęp 2014-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-09)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]