Kuźniczysko
51°22′45″N 17°10′57″E/51,379167 17,182500| wieś | |
_ID_597907.jpg) Ewangelicki kościół w centrum wsi. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
113 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
378[2] |
| Strefa numeracyjna |
71 |
| Kod pocztowy |
55-100[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DTR |
| SIMC |
0881549 |
Położenie na mapie gminy Trzebnica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu trzebnickiego  | |
| 51°22′45″N 17°10′57″E/51,379167 17,182500[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kuźniczysko (hist. Polska Kuźnica[4], niem. Polnisch Hammer) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, w gminie Trzebnica[5].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźniczysko, po jej zniesieniu w gromadzie Czeszów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Pierwotną nazwą była Polska Kuźnica zanim nie została zgermanizowana. Nazwa wywodzi się od polskiego słowa kuźnia i związana jest z polskim osadnictwem. Niemiecki leksykon geograficzny Neumanna wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Hammer[6]. Z powodu polskiego pochodzenia w latach 1937-1945 nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła nazwę na nową, całkowicie niemiecką - Groß Hammer[7] usuwając z niej pierwszy człon Polnisch.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[8]:
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, drewniany[9], z 1746 roku, z dzwonnicą, otoczony murem z bramą z końca XIX wieku. Niemal do końca XVII w. odprawiano tu nabożeństwa w języku polskim. Wyremontowany po raz ostatni w 1958 roku, obecnie nieużytkowany, popada w ruinę. Wewnątrz zachowane empory, ławy i ambona[10].
Młyn wodny[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o młynie wodnym w Kuźniczysku sięgają roku 1785[11], kiedy wieś zamieszkiwało 400 osób. Wiadomo jednak, że młyn istniał w tym miejscu dużo wcześniej - od XVI wieku. W XIX wieku obok młyna wybudowany został zespół dworski obejmując młyn i nadając mu nazwę dworski. Obiekt był kilkukrotnie przebudowywany. W roku 1870 w młynie została wybudowana trzecia kondygnacja, na którą wstawiono odsiewacze mąki. Ostatnia przebudowa nastąpiła w latach 1927-1931. Wymieniono wszystkie dotychczasowe urządzenia technologiczne oraz zmieniono napęd. W roku 1927 wybudowano nowe koryto Sąsiecznicy w stronę obecnej szkoły podstawowej, jaz oraz staw jako zbiornik dla potrzeb napędu technologii. Stare koryto rzeki przyjęło nazwę Młynówka. Ze względu na panujące susze, a tym samym niski poziom wody w rzece, w roku 1930 wybudowano obok młyna pierwszą w okolicy trafostację, zasilającą silnik pędni głównej. Od tego momentu rozpoczął się proces elektryfikacji wsi. W roku 1931 zlikwidowano drewniane koło nasiębierne i zabudowano nowoczesną turbinę Francisa.
-
Gościniec Knuhr,s Gasthof po 1930r. (zabudowania dworskie) z tyłu widać młyn dworski -
Postkomunistyczna hala w miejscu gościńca, młyn niewidoczny za drzewami -
Dom młynarza i młyn dworski po 1930r. -
Dom młynarza i młyn dworski obecnie -
Dom młynarza i staw po 1930r. (z prawej trafostacja) -
Dom młynarza i staw obecnie
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 2012 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Izby Tradycji Młynarskich[12] i udostępnienie młyna zwiedzającym. Tym samym obiekt stał się punktem węzłowym sieci Małych Muzeów Domowych zrzeszających muzealników z Polski, Czech, Słowacji, Litwy, Ukrainy i Niemiec. Od tego czasu młyn daje odwiedzającym możliwość odbycia lekcji „żywej historii” oraz zapoznania się z jednym z ginących zawodów.
Od czerwca 2012 roku oferta turystyczna wzbogacona została o grę terenową „Sekrety Wodnego Młyna”. Quest ten na początku 2013 roku zdobył główną nagrodę w konkursie na „Najlepszą Wyprawę Odkrywców po Kocich Górach”[13]. Karta wyprawy dostępna jest na stronie www.wyprawyodkrywcow.pl. Młyn można zwiedzać, a quest przechodzić codziennie po uprzednim umówieniu się.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 65970
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 646 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Polnisch Hammer, Polska Kuźnica w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, str. 599
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-06-02].
- ↑ Broesike 1905 ↓, s. 840.
- ↑ Kreis Trebnitz
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 178. [dostęp 2012-10-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 441.
- ↑ Opuszczony, zabytkowy kościół w środku wsi nieopodal Wrocławia. To prawdziwy skarb architektury sakralnej
- ↑ źr. Zimmermann
- ↑ home.pl : Najlepszy hosting. Domeny, serwery, e-mail, sklepy internetowe, SSL [online], www.milosnicytrzebnicy.pl [dostęp 2018-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-11-25].
- ↑ Rozdanie nagród, przyznanych w konkursach LGD, podczas V Obornickiej Wystawy Stołów Wielkanocnych. - Lokalna Grupa Działania Kraina Wzgórz Trzebnickich [online], www.krainawzgorz.pl [dostęp 2018-05-11] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
- Siedziba gminy: Trzebnica
