Kukawka prążkowana

Kukawka prążkowana

Neomorphus radiolosus
P. L. Sclater & Salvin, 1878
Tablica barwna dołączona do pierwszego opisu
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kukułkowe
Rodzina	kukułkowate
Podrodzina	kleszczojady
Plemię	Neomorphini
Rodzaj	Neomorphus
Gatunek	kukawka prążkowana
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
zagrożony
Zasięg występowania

Kukawka prążkowana (Neomorphus radiolosus) – gatunek średniej wielkości lub dużego ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae), podrodziny kleszczojadów. Występuje endemicznie po zachodniej stronie Andów w Kolumbii i Ekwadorze. Zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisali Philip Lutley Sclater i Osbert Salvin. Opis ukazał się w 1878 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Holotyp pochodził z Ekwadoru, za miejsce odłowienia wskazano Intaj (dalsze położenie nieznane). Nadano mu nazwę Neomorphus radiolosus akceptowaną obecnie przez IOC.

Pierwszy opis zawierał informacje o wyglądzie upierzenia, wymiary, miejsce zebrania holotypu, uwagi co do klasyfikacji w rodzaju Neomorphus oraz załączoną tablicę barwną oznaczoną numerem XXVII. Miejsce przechowywania holotypu określono jako Museum Salvin–Godman, wiadome jest, że trafił potem do Muzeum Brytyjskiego (znalazł się w katalogu z 1891). Gatunek monotypowy.

Morfologia

Długość ciała mieści się w przedziale 46–50 cm. Około 5 cm przypada na dziób (mierzony od zgięcia po koniuszek), a 25,5 cm na ogon (tyle mierzą środkowe sterówki, zewnętrzne mierzą około 17 cm). Skrzydła mają długość blisko 17 cm, zaś skok – 7 cm. Dwa zbadane osobniki ważyły 365 i 433 g.

W większości upierzenie grzbietu i spodu ciała przybiera barwę czarną; dzięki płowym obrzeżom piór sprawia wrażenie łuskowanego. Niższą, brązową część grzbietu pokrywają drobne, czarne prążki. Kuper odróżnia czarnobrązowy kolor. Pokrywy skrzydłowe kasztanowe. Zewnętrzne lotki I rzędu mają barwę czarną, pozostałe – także II rzędu – fioletowoczerwoną. Długi, w porównaniu do ciała, ogon cechuje zielono-fioletowy połysk. Czub i kark porastają czarne, połyskujące ciemnozielono pióra. Za okiem widoczne jest nagie pole niebieskiej skóry, a do tego czarna obrączka oczna, która w okresie lęgowym zmienia kolor na niebieski. Tęczówka brązowa. Dziób mocny, górna szczęka szara, dolna żółtawa. Nogi niebieskoszare, stosunkowo długie i mocne. Brak dymorfizmu płciowego, osobniki młodociane przypominają dorosłe.

Zasięg występowania

Kukawka prążkowana występuje na zachodnich zboczach Andów na terenie południowo-zachodniej Kolumbii i północno-zachodniego Ekwadoru. Ograniczona jest do regionu biogeograficznego zwanego Chocó, będącego lasem deszczowym leżącym u pacyficznego wybrzeża Andów. Środowisko życia stanowią lasy deszczowe, zarówno nizinne jak i górskie, na wysokości 30–1525 m n.p.m.

Zachowanie

Zwykle ptaki tego gatunku widuje się, gdy chodzą lub biegają po ziemi. Mogą latać, jednak częściej, by dostać się na wyższe miejsce, podskakują lub posługują się krótkim podfrunięciem. W trakcie żerowania zwierzę często podnosi i opuszcza czubek. Podąża za mrówkami nomadycznymi (ang. army ants), które wypłaszają zdobycz (owady i inne stawonogi). Prócz tego zjada płazy bezogonowe, jaszczurki i małe węże, którymi trzęsie, dopóki nie padną, a następnie je zjada. Kukawki prążkowane żerują samotnie. W przypadku spotkania dwóch ptaków często dochodzi do okazywania agresji i przepędzenia konkurenta przez kłapanie dziobem lub rozkładanie skrzydeł i ogona ku ziemi. Wypłoszony ptak opuszcza okolice kolonii mrówek. Niekiedy odzywa się niskim muu, podobnym do muczenia krowy.

Lęgi

Jeszcze w 1997 (ukazanie się 4. tomu Handbook of the Birds of the World) wszelkie aspekty rozrodu N. radiolosus pozostawały nieznane. W 2007 po raz pierwszy opisano gniazda i zachowania lęgowe. Dwa gniazda odnalezione w marcu i kwietniu 2005 mieściły się w lesie pierwotnym, na drzewach z rodziny zaczerniowatych (Melastomataceae), na wysokości 5,4 i 3,9 m nad ziemią. Umieszczone były na gałęzi bądź dwóch gałęziach w miejscu wyrastania ich z pnia. Prawdopodobnie gniazda w całości wykonane były z liści, nie stwierdzono gałązek, mchu ani wyściółki. W gniazdach znajdowało się po jednym jaju koloru kremowego, jednak nie wiadomo, czy taka była oryginalna wielkość zniesienia, gdyż gniazda odnaleziono już w trakcie wysiadywania. Inkubacja trwała co najmniej 13 dni. Tylko w jednym obserwowanym gnieździe wykluło się pisklę, w drugim wylęg się nie powiódł. Pisklę karmione było przez oboje rodziców drobnymi bezkręgowcami, w tym prostoskrzydłymi, oraz małymi kręgowcami, jak niewielkie żaby i jaszczurki. Codziennie w trakcie wysiadywania jaja, a potem karmienia pisklęcia ptaki dokładały zielone liście jako wyściółkę. Młode było w pełni opierzone po 20 dniach od wyklucia. Kukawka prążkowana lęgi wyprowadza od marca do czerwca.

Status i zagrożenia

Przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) gatunek od 2009 klasyfikowany jest jako zagrożony wyginięciem (EN, Endangered). W latach 2000–2008 włącznie N. radiolosus przypisywano status narażonego (VU, Vulnerable). W 1997 znany był jedynie z dwunastu siedlisk, po sześć w każdym zamieszkiwanym państwie. Szacunki oparte na zagęszczeniu ptaków i przybliżonym zasięgu (58 tys. km²) wskazują na populację nie większą niż 2500 osobników. Zagrożenie dla gatunku stanowi wycinka lasów, kłusownictwo oraz mała ilość potomstwa. Występuje w 11 obszarach uznanych za ostoje ptaków IBA, w tym m.in. w Parku Narodowym Farallones de Cali i w Parku Narodowym Munchique.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).