Kulików (rejon żółkiewski)
.jpg) Zabytkowy kościół św. Mikołaja (wygląd po renowacji) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
29,25 km² | ||||
| Wysokość |
257 m n.p.m. | ||||
| Populacja (1 stycznia 2019) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
80362 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 49°58′46,35″N 24°04′40,44″E/49,979542 24,077900
| |||||
Kulików (ukr. Куликів, Kułykiw) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie żółkiewskim, nad Kulikówką, około 50 km od granicy polsko-ukraińskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kościół rzymskokatolicki pw. św. Mikołaja, uposażony w roku 1399 przez Mikołaja Herburta z Felsztyna i Kulikowa[2]. W roku 1469 Mikołaj (Miklasz) Herburt stolnik przemyski nadał osadzie prawa miejskie. Po Mikołaju miasto odziedziczyli jego synowie Mikołaj i Andrzej. W XVII wieku Jan III Sobieski osiedlił w Kulikowie jeńców tatarskich i tureckich, którzy wyrabiali w założonej manufakturze, koce i dywany. W następnych wiekach Kulików był ważnym ośrodkiem sadownictwa oraz szewstwa dla zaopatrywania pobliskiego Lwowa i Żółkwi. Kulików był również gniazdem rodowym rodziny Kulikowskich herbu Drogomir. Dokumenty z roku 1469 wskazują, że dzierżawcami miasta byli Jan i Piotr Kulikowscy (AGZ, t. VI. str. 121). Po Herburtach miasto dzierżawili; Żurawińscy, Sobiescy, Radziwiłłowie i Batowscy. Po płn.-wsch. stronie miasteczka zachowały się ślady zamczyska oraz fortyfikacji ziemnych. W roku 1880 liczył 3226 mieszkańców.
Parafia rzymskokatolicka założona w roku 1546, konsekrowana w 1766 pw. św. Mikołaja Biskupa. Parafia należała do dekanatu żółkiewskiego, archidiecezji lwowskiej, w jej skład wchodziły wsie Artasów, Błaszczywody, Doroszów, Dzibułki, Hrebeńce, Koszelów, Kukizów, Sulimów, Mohylany, Nadycze, Nahorce, Nowesioło, Podliski, Przedrzymiechy Wlk. i Mł., Smereków, Stroniatyn, Sulimów, Udnów (dawniej Odnowo), Wierzblany i Zwertów. Obecną murowaną świątynię wystawił w 1538 Mikołaj Herburt Odnowski, kasztelan przemyski. Do roku 1743 w miejscu znajdował się również monastyr bazylianek.
Kulików graniczył z Doroszowem Wielkim, Nowym Siołem i Nadyczem, na płn. z Mohilanami i Przemiwólkami, na zach. z Mierzwicą i Kościejowem.
W II Rzeczypospolitej miasto znajdowało się w powiecie żółkiewskim, w województwie lwowskim. Według spisu powszechnego z 1921 roku w Kulikowie mieszkało 2886 mieszkańców: 2031 Polaków (z czego 1188 deklarowało się jako grekokatolicy, a 489 jako wyznawcy judaizmu), 835 Ukraińców i 20 Żydów[3]. Według Rąkowskiego 70% mieszkańców było narodowości ukraińskiej[4]. W 1931 roku liczba Żydów wyniosła 602[5].
W czasie okupacji niemieckiej Kulików został pozbawiony praw miejskich, stając się siedzibą wiejskiej gminy Kulików[6]. 1 lipca 1941 w Kulikowie odbył się pogrom Żydów. 25 listopada 1942 część Żydów Niemcy deportowali do obozu zagłady w Bełżcu, pozostałych zapędzono do getta w Żółkwi[5]. 22 lipca 1944 w walkach o Kulików brał udział m.in. Əvəz Verdiyev.
W lipcu 1945 roku Polacy z Kulikowa pod naciskiem władz sowieckich i UPA wyjechali do Polski. Łącznie miejscowość opuściło 600 Polaków[3].
Świątynie[edytuj | edytuj kod]
- gotycki kościół św. Mikołaja, kilkakrotnie spalony i remontowany, został zamknięty po II wojnie światowej i służył jako skład dla miejscowej piekarni. W 2000 zwrócony wspólnocie rzymskokatolickiej, która przeprowadziła remont świątyni[4][7].
- neobizantyjska cerkiew Zaśnięcia Bogarodzicy zbudowana w latach 1901–1906, na miejscu cerkwi z 1515 r[4]. Znajduje się w centrum Kulikowa.
- neobizantyjska cerkiew św. Dymitra z 1901 roku (Przedmieście Żółkiewskie)[4].
Ludzie związani z Kulikowem[edytuj | edytuj kod]
- Samson Bloch – uczony żydowski piszący po hebrajsku, urodzony w Kulikowie[8].
- Erwin Ludwik Herman Bordolo – major audytor służby sądowej Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
- ks. Stanisław Stojałowski – proboszcz w Kulikowie od 1881; wyrokiem z 16 września 1889 ks. Stanisław Stojałowski został uznany winnym przestępstw kościelnych i skazany na utratę probostwa w Kulikowie i na 6-tygodniowe rekolekcje w klasztorze w Sanoku[9].
- Bohdan Stupka – ukraiński aktor, urodzony w 1941 roku w Kulikowie[4].
- Teofil Decykewycz (wzgl. Decykiewicz) – ksiądz greckokatolicki, miejscowy proboszcz[10][11][12]
- Ajtal Antoni Kowalski – ksiądz greckokatolicki, miejscowy wikariusz, syn ks. Tytusa Kowalskiego[13]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.50
- ↑ Kulikow, parafia łacińska w Kulikowie. W roku 1399 Mikołaj z Kulikowa darował wieś kościołowi oraz nadał dziesięciny, w: Arch. Bernd. we Lwowie
- ↑ a b Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, 1129; 1143, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ a b c d e Grzegorz Rąkowski, Ziemia Lwowska. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część III, Pruszków: Rewasz, 2007, s. 105-107, ISBN 978-83-89188-66-3, OCLC 189428719.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 492-493
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Роман Бречко: Куликів. Миколаївський костел (1538 р.). Україна Інкогніта. [dostęp 2014-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-31)]. (ukr.).
- ↑ Samson Bloch (1782 – 7 października 1845)
- ↑ Redaktor „Wieca” i „Pszczółki” przed sądem. „Krakus”, s. 10, Nr 27 z 8 lipca 1893.
- ↑ (FL) Żółkiew. „Kurjer Lwowski”. 228, s. 3, 18 sierpnia 1886.
- ↑ Listy z kraju. Z pod Kulikowa „Kurjer Lwowski”. Dodatek do Nr 311, s. 1, 8 listopada 1886.
- ↑ Listy z kraju. Z powiatu żółkiewskiego. „Kurjer Lwowski”. 296, s. 1–2, 25 października 1887.
- ↑ Ksiądz oskarżony o zbrodnię podpalenia. „Kurjer Lwowski”. 29, s. 4–5, 29 stycznia 1891.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Rąkowski: Przewodnik krajoznawczo - historyczny po Ukrainie zachodniej. Cz. III: Ziemia lwowska. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 105-109. ISBN 978-83-89188-66-3. [dostęp 2017-08-01].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kulików (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 863.
