Kultura w Toruniu
Kultura w Toruniu – instytucje kulturalne mające swoją siedzibę w Toruniu.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Toruń jest jednym z większych ośrodków kulturalnych północnej Polski. Działa tu kilka dużych placówek kulturalnych, m.in. Toruńska Orkiestra Symfoniczna, Centrum Kultury Dwór Artusa, Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki, Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu, Toruńska Agenda Kulturalna, Teatr im. Wilama Horzycy, Teatr Baj Pomorski, Centrum Kultury Zamek Krzyżacki, Miejska Instytucja Kultury Dom Muz, galerie sztuki, kina, kilkanaście muzeów oraz jedyne w województwie Centrum Nowoczesności – Młyn Wiedzy[1].
Wydarzenia kulturalne[edytuj | edytuj kod]
W ciągu miesiąca w Toruniu odbywa się średnio sto różnego rodzaju imprez kulturalnych, zaczynając od festiwali, koncertów, wystaw, spektakli teatralnych, przeglądów poetyckich i fotograficznych, a na plenerowych pokazach historycznych kończąc[2].
Instytucje kulturalne w liczbach[edytuj | edytuj kod]
- orkiestra symfoniczna – 1
- orkiestry i chóry – 9
- kluby muzyczne – 11
- teatr dramatyczny – 1
- teatr muzyczny – 1
- teatry lalkowe – 5
- teatry alternatywne – 12
- muzea – 22
- galerie sztuki – 8
- kina – 8
- centra kultury i nauki – 13
- biblioteki – 25[3]
Muzyka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Muzyka poważna[edytuj | edytuj kod]
Życie muzyczne Torunia przybiera wiele form. Jedną z nich stanowią wykonawcy muzyki poważnej, czyli Toruńska Orkiestra Symfoniczna, która założona została w sezonie artystycznym 1978/79 jako Toruńska Orkiestra Kameralna. Status symfonicznej uzyskała w 2006 roku. Warto dodać, że już pod koniec lat 30. XX wieku ówczesne władze miasta wraz z istniejącym wówczas Konserwatorium podjęły próbę utworzenia w mieście orkiestry symfonicznej oraz budowy filharmonii[4]. Wybuch II wojny światowej zaprzepaścił te plany. Drugim zespołem, który warto wymienić, jest Multicamerata, zespół kameralny działający od 1991 roku[5].
Chóry[edytuj | edytuj kod]
Oprócz zespołów instrumentalnych w Toruniu działa prężnie kilka chórów. Najstarszy z nich to istniejący od 1898 roku Chór „Lutnia”. sporą tradycją może poszczycić się założony w 1979 roku Chór Akademicki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika lub Toruński Chór Nauczycielski „Con Anima” powstały w 1985 roku. Inne to: Chór Wydziału Teologicznego UMK „Tibi Domine” (1993), Chór Wyższej Szkoły Bankowej „Astrolabium” (1999) i Zespół Kameralny „Portamus Gaudium” (2007)[6].
Na uwagę zasługują także dwa chóry Zespołu Szkół Muzycznych w Toruniu – Chór Dziecięcy „Gioia di Cantare” (1994) i Chór Młodzieżowy „Semper Iuvenes”[7][8].
W Toruniu dobrze znana jest także Orkiestra Wojskowa, która od 1945 roku aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym miasta, zapewniając oprawę muzyczną ważnych uroczystości patriotycznych, religijnych i rocznicowych w województwie[9].
Szkolnictwo muzyczne[edytuj | edytuj kod]
Toruń ma długą historię szkolnictwa muzycznego, która sięga roku 1921, kiedy to Pomorskie Towarzystwo Muzyczne otworzyło w mieście Konserwatorium z 6. klasami fortepianu, 3. skrzypiec, jedną śpiewu oraz jedną klasę nauczania teorii. W 1935 roku szkole tej nadano status szkoły wyższej. Dziś jej kontynuatorką jest Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego[10][11].
Muzyka rozrywkowa[edytuj | edytuj kod]
Toruń w latach 80. XX wieku nazywany był żartobliwie wylęgarnią talentów muzyki młodzieżowej[12]. Powstały tu wówczas takie zespoły, jak: rockowa Republika, Kobranocka, Bikini, punkrockowa Rejestracja, bluesowa Nocna Zmiana Bluesa i Tortilla Flat, a później: Butelka, SOFA i Manchester[13] oraz formacja Organek. Z Torunia pochodzi też wokalista Sławomir Uniatowski.
Na osobną uwagę zasługuje, nieżyjący od 2001 roku, lider najpopularniejszego z wymienionych zespołów („Republika”) – Grzegorz Ciechowski. Corocznie, podczas koncertu jego pamięci, odbywającego się w klubie „Od Nowa”, przyznawana jest specjalna nagroda jego imienia dla młodych, utalentowanych muzyków (Nagroda Artystyczna Miasta Torunia im. Grzegorza Ciechowskiego)[14].
Kluby muzyczne[edytuj | edytuj kod]
W Toruniu działają liczne kluby muzyczne, są to m.in. Lizard King, Klub 21, Bunkier, NRD, Mocart, Toruńska Piwnica Artystyczna, Forte, Kotłownia[15].
Sale koncertowe[edytuj | edytuj kod]
Koncerty i festiwale muzyczne organizowane są w kilku salach koncertowych Torunia, z których największe to:
- Aula Uniwersytecka (1000 miejsc)[16]
- Sala Koncertowa w Centrum Kulturalno Kongresowym Jordanki (880 miejsc)[17]
- Sala Kameralna w Centrum Kulturalno Kongresowym Jordanki (300 miejsc)
- Sala Wielka Dworu Artusa (300 miejsc)[18]
- Sala Mała Dworu Artusa (120 miejsc)
- Sala Koncertowa Zespołu Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego (300 miejsc)[19]
- Sala Koncertowa klubu studenckiego „Od Nowa” (300 miejsc)[20]
Koncerty oraz duże widowiska muzyczne organizowane są także w hali widowiskowo-sportowej przy ul. Bema[21], na stadionie żużlowym Motoarena przy ul. Pera Jonssona[22] oraz w plenerach fosy zamkowej[23] i Rynku Staromiejskiego[24].
| Sale koncertowe |
|---|
|
Teatry[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
W Toruniu ma siedzibę kilkanaście placówek teatralnych, impresariatów i innych stałych grup związanych z teatrem. Najstarszym i największych toruńskim teatrem jest istniejący od 1904 roku teatr zbudowany według projektu architektów wiedeńskich Ferdynanda Fellnera i Hermanna Helmera, jako placówka o charakterze niemieckim. W niepodległej Polsce otwarcie polskiego już teatru nastąpiło 28 listopada 1920 roku pod nazwą Teatr Narodowy na Pomorzu z siedzibą w Toruniu. Od 1932 roku przemianowano go na Teatr Polski, a w latach 1934–1939 nazywał się Teatrem Ziemi Pomorskiej. Po 1945 roku teatr przechodził różne koleje, a od 1960 roku nosi imię Wilama Horzycy[25]. Drugim co do wielkości teatrem w Toruniu jest działający od 1946 roku teatr lalkowy dla dzieci, obecnie noszący nazwę Baj Pomorski[26]. Obie te placówki są teatrami zawodowymi.
Teatry[edytuj | edytuj kod]
Inne to m.in.:
- Teatr Lalek Zaczarowany Świat, założony w 1950 roku
- Teatr Wiczy, założony w 1991 roku
- Teatr Muzyczny, założony w 2014 roku
| Teatry |
|---|
_(OLA_Z.).JPG)
Muzea[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
W Toruniu istnieje ponad 20 instytucji muzealnych. Do najstarszych tego typu placówek należy Muzeum Okręgowe. Wywodzi się ono z założonego w 1861 roku Muzeum Miejskiego i Muzeum Toruńskiego Towarzystwa Naukowego otwartego w 1876 roku.
Muzea[edytuj | edytuj kod]
- Muzeum Okręgowe[27]:
- Ratusz Staromiejski – wystawy stałem to m.in. Galeria sztuki gotyckiej, Dawny Toruń. Historia i rzemiosło artystyczne 1233-1793, Mennice i monety toruńskie 1233/1238 – 1765, Sala Mieszczańska z galerią portretu mieszczańskiego XVI-XVIII w., Sala Królewska. Poczet królów polskich
- Muzeum Historii Torunia – wystawy stałem to: Toruń i jego historia, Księga Toruń 3D
- Muzeum Toruńskiego Piernika – mieści się w specjalnie zaadaptowanych XIX-wiecznych zabudowaniach fabryki pierników Gustawa Weesego. Prezentuje ponad 600-letnią historię słynnych toruńskich korzennych wypieków[28]
- Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu – poświęcone tematyce kultur pozaeuropejskich
- Domu Kopernika – wystawy stałe to: Mikołaj Kopernik – życie i dzieło, Makieta średniowiecznego Torunia
- Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika – prezentuje pamiątki po tym podróżniku
- Muzeum Etnograficzne[29]
- skansen etnograficzny przy Muzeum Etnograficznym (jedyny w kraju skansen w centrum miasta)
- oddział muzeum w Toruniu-Kaszczorku – Zagroda Rybacko-Rolnicza
- Muzeum Inżynierii Komunalnej Torunia (w zabytkowej wieży ciśnień)[30]
- Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu (Narodowe Centrum Kultury, budowane w ramach Narodowego Programu Kultury „Znaki Czasu”)[31]
- Żywe Muzeum Piernika[32]
- Dom Legend Toruńskich
- Muzeum Uniwersyteckie[33]
- Muzeum Artylerii[34]
- Muzeum Przyrodnicze (Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)[35]
- Muzeum Motoryzacji (przy Zespole Szkół Samochodowych w Toruniu)[36]
- Kolejowa Izba Tradycji
- Muzeum Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń – Bateria A.B. IV, zwiedzanie z przewodnikiem, ekspozycja historii Twierdzy Toruń i fortyfikacji[37]
- Fort IV – XIX-wieczny fort artyleryjski, dostępny do zwiedzania z przewodnikiem, ekspozycja historii Twierdzy Toruń[38]
- Bunkier-Wisła
- Muzeum Diecezjalne[39]
- Muzeum Sportu Żużlowego[40]
- Muzeum Historyczno-Wojskowe
- Muzeum Twierdzy Toruń[41][42]
- Dom PRL-u
- Muzeum Rycerzy i Żołnierzyków
- Muzeum Pamięć i Tożsamość im. św. Jana Pawła II (w budowie)
- Centrum Historyczne im. gen. E. Zawackiej (planowane)[43]
| Muzea |
|---|
_(OLA_Z.).JPG)
Galerie sztuki[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
W Toruniu swoją siedzibę ma kilkanaście galerii[44]. Najważniejsze i największe są galeriami państwowymi. Do tego grona zaliczamy: najstarszą, działającą od 1950 roku, Galerię Sztuki „Wozownia”, która prezentuje dokonania współczesnych twórców na ekspozycjach indywidualnych i zbiorowych, założoną w 1964 roku Galerię i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka – placówkę prowadzącą zajęcia plastyczne z dziećmi i młodzieżą, inicjującą akcje plastyczne i programy edukacyjne oraz prezentującą różnorodne wystawy[45] oraz Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” – najnowsze (2008) i największe muzeum sztuki współczesnej w mieście[44].
Galerie[edytuj | edytuj kod]
Ponadto w Toruniu znajdują się:
- Galeria Rusz – prezentuje sztukę na bilbordach w przestrzeni publicznej[46]
- Galeria „Na Piętrze” ZPAP – prowadzona przez oddział toruński ZPAP[47]
- Galeria Domu Muz i Fotogaleria[48]
- Galeria Forum – Galeria Wydziału Sztuk Pięknych UMK[49]
- Galeria Miłość[50]
- Mała Galeria Fotografii – Galeria Kujawsko-Pomorskiego Okręgu Związku Polskich Artystów Fotografików[51]
- Galeria Dworzec Zachodni
Stowarzyszenia[edytuj | edytuj kod]
Toruń jest siedzibą wojewódzkich oddziałów: Związku Polskich Artystów Fotografików[52], Związku Polskich Artystów Plastyków[53], Związku Polskich Fotografów Przyrody[54], Związku Artystów Scen Polskich[55].
Fundacje[edytuj | edytuj kod]
- Fundacja ZW – instytucja posiadająca bogatą kolekcje dzieł sztuki, zbiorów przyrodniczych i bibliotekę. Prowadzi również Archiwum Natalii LL.
| Galerie sztuki |
|---|
|
Kina[edytuj | edytuj kod]
Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]
Dawniej w Toruniu istniało wiele kin, do najbardziej znanych i najdłużej działających zalicza się:
- Kinoteatr Grunwald (zamknięty w lipcu 2011 roku)[56],
- Kino Orzeł (działające nieprzerwanie przez 80 lat, zamknięte 27 lipca 2008 roku. Posiadało salę na 200 miejsc, ostatnim seansem był film Orzeł kontra rekin[57]),
- Kino Kopernik (w jego miejscu znajduje się dziś Biedronka),
- Nasze Kino przy ul. Podmurnej (zakończyło działalność we wrześniu 2010 roku)[58].
Obecnie[edytuj | edytuj kod]
W 2016 roku Toruniu czynnych było osiem kin. Od kameralnych kin klubowych do wielkich multipleksów. Łącznie dysponują one 26. salami[59].
- Kino Centrum (studyjne) – znajduje się w Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu[60]
- Cinema City – multipleks (12 sal)
- Cinema City Toruń Plaza – multipleks (8 sal)
- Niebieski Kocyk – znajduje się w Klubie Studenckim Od Nowa
- Kino Tumult – znajduje się w dawnym kościele Świętej Trójcy, prowadzone przez Fundację Tumult
- Kino Diecezjalne – znajduje się w piwnicach Kościoła św. Józefa
- Artus Art Cinema – znajduje się w piwnicach Dworu Artusa[61]
| Kina |
|---|
|
_2010-07-17_119.jpg)
Centra kultury i nauki[edytuj | edytuj kod]
_2010-07-17_026.jpg)
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Ofertę kulturalną w Toruniu uzupełniają placówki związane z kulturą oraz jej popularyzacją, są to m.in. kluby studenckie, ogniska pracy pozaszkolnej, domy kultury. Największą tego typu placówką jest Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, który otwarto w 2013 roku. To pierwsza taka instytucja w Toruniu, a także w województwie i jedna z nielicznych w kraju. Posiada ona najdłuższe w Polsce, zamontowane na stałe, Wahadło Foucaulta[62]
Instytucje kultury i nauki[edytuj | edytuj kod]
- Toruńska Agenda Kulturalna[63]
- Planetarium im. Władysława Dziewulskiego[64]
- Orbitarium[65]
- Obserwatorium Astronomiczne[66]
- Centrum Kultury „Dwór Artusa”[67]
- Klub Studencki Od Nowa[68]
- Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży[69]
- Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu”
- Centrum Kultury „Zamek Krzyżacki”[70]
- Ognisko Pracy Pozaszkolnej „Dom Harcerza”[71] z czterema oddziałami: przy Zespole Szkół nr 24, Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2, Zespole Szkół nr 15 i V LO[72]
- Miejska Instytucja Kultury „Dom Muz” – posiada oddziały na Podgórzu i Rudaku[73]
- Młodzieżowy Dom Kultury[74]
- Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury[75]
- Centrum Innowacyjnej Edukacji
- Młyn Kultury (w budowie)
- Space EduHUB Toruń (w budowie)
| Centra nauki i kultury |
|---|
|
Biblioteki[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Największą biblioteką w Toruniu jest Biblioteka Główna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, posiadająca ponad 2200 tys. zbiorów. Drugą co do wielkości jest Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska, założona 19 lutego 1923 roku. Jest ona kontynuatorką bogatych tradycji bibliotekarskich Torunia, sięgających czasów założenia miasta. Obie biblioteki w swoim zasobie posiadają cenne zbiory starodruków[76][77].
Biblioteki[edytuj | edytuj kod]
Pozostałe placówki biblioteczne Torunia to m.in.:
- Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. E. Zawackiej[78]
- Biblioteka Diecezjalna im. ks. Stanisława Kujota[79]
- Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa[80]
- Biblioteka Lekarska
- Ośrodek Czytelnictwa Chorych i Niepełnosprawnych
Imprezy i festiwale[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Festiwale teatralne[edytuj | edytuj kod]
Pośród festiwali teatralnych najbardziej znany w kraju jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt”, odbywający się od 1991 roku. Teatr studencki reprezentują Akademickie Spotkania Teatralne Klamra, alternatywny – Ogólnopolski Festiwal Teatralny Pobocza Teatru, uliczny – Letnie Spotkania Teatrów Ulicznych, Międzynarodowe Spotkania Kapel Ludowych i Festiwal Folkloru Miejskiego. Teatr dziecięcy to Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek. Kino i film reprezentują Międzynarodowy Festiwal Lato Filmów (2006 r. i 2007 r.) i Tofifest[81].
Festiwale muzyczne[edytuj | edytuj kod]
Z imprez i festiwali muzyki poważnej działa Festiwal Muzyczny Toruń-Muzyka i Architektura oraz Międzynarodowy Festiwal Haendlowski. Festiwal Muzyki i Sztuki Krajów Bałtyckich Probaltica odbywa się poza Toruniem, także w Warszawie i Grudziądzu, podobnie Europejskie Spotkania Artystyczne – oprócz Torunia w Przysieku i Zamku Bierzgłowskim. Świętojański Festiwal Muzyki Organowej trwa przez całe dwa letnie miesiące. Z festiwali muzyki współczesnej w Toruniu zorganizowano Jazz Od Nowa Festival, Toruń Blues Meeting, CoCArt Music Festival – organizowany przez Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu, Afryka Reggae Festival i Toruń-Bydgoszcz Harmonica Bridge. Największy rozgłos zyskał Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song Of Songs.
Festiwale naukowe[edytuj | edytuj kod]
Z imprez naukowych jest tu najstarszy w regionie Toruński Festiwal Nauki i Sztuki oraz impreza uniwersytecka Promocja Edukacyjna, ukazująca ofertę szkół wyższych z całej Polski, a w listopadzie – Toruński Festiwal Książki. Sztuki plastyczne reprezentowane są przez jedną z największych światowych imprez graficznych, odbywającą się w kilku miastach – Międzynarodowe Triennale Grafiki Kolor w grafice, Ogólnopolski Konkurs Wydawnictw Reklamowych IDEA, najstarszy regionalny Konkurs ZPAP Dzieło Roku, a także unikatowy w skali europejskiej Międzynarodowy Konkurs Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży.
Imprezy tzw. masowe[edytuj | edytuj kod]
Imprezy masowe i popularne to Otwarte Mikrolotowe Mistrzostwa Polski – Festiwal Wiatru, coroczna odsłona Piernikowej Alei Gwiazd, Święto Muzyki, Dni Torunia i Święto Piernika. Od dwóch lat odbywa się także Festiwal Anielskie Spotkania, festiwal wolontariuszy pod hasłem „Toruń miastem aniołów”.
| Imprezy i festiwale |
|---|
|
Nagrody Miasta Torunia[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda im. Samuela Bogumiła Lindego
- Medal „Za zasługi dla Miasta Torunia” na wstędze
- Medal „Thorunium”
- Medal Honorowy Miasta Torunia
- Medal „Zasłużony dla Diecezji Toruńskiej”
- Honorowi obywatele Torunia
- Honorowi obywatele województwa kujawsko-pomorskiego
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Toruńskie instytucje kultury | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-12].
- ↑ Toruń porusza kulturą, torun.pl [dostęp 2017-01-05].
- ↑ Marta Zalewska, Zobacz, gdzie w Toruniu są biblioteki [lista, godziny otwarcia], „pomorska.pl” [dostęp 2016-12-29].
- ↑ 3xw.pl 2011r, Toruńska Orkiestra Symfoniczna, tos.art.pl [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Mirosława Kruczkiewicz, Multicamerata ma już 25 lat, „nowosci.com.pl” [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Orkiestry i chóry | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Twórcy Kultury Torunia, icimss.edu.pl [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Mateusz Wieczorkowski, Wystąpienie chóru, zsm.torun.pl [dostęp 2017-01-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-18].
- ↑ Marcin Kowalkowski, Toruńska Orkiestra Wojskowa ma 70 lat, kujawsko-pomorskie.pl [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Historia szkoły, zsm.torun.pl [dostęp 2017-01-13].
- ↑ Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego w Toruniu, Schoolius [dostęp 2017-01-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-16].
- ↑ Wylęgarnia rocka! Tego brakowało w Toruniu, „pomorska.pl” [dostęp 2017-01-14].
- ↑ http://www.torun.pl/pl/node/3414%7C Orkiestry i chóry w Toruniu.
- ↑ Nagroda im. Grzegorza Ciechowskiego | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Kluby w Toruniu. partylover.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-07-21)]. (pol.).
- ↑ Aula UMK, aula.umk.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki Toruń – Start, jordanki.torun.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Wynajem – Dwór Artusa Toruń, „Dwór Artusa Toruń” [dostęp 2017-01-17] (pol.).
- ↑ 95-lecie Zespołu Szkół Muzycznych | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ odnowa, odnowa.umk.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Tomasz Bielicki, Ostatnie takie tango. Pożegnalny koncert Budki Suflera w Toruniu, „nowosci.com.pl” [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Koncert na Motoarenie w Toruniu, torun.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Anna Krzesińska, W Fosie Staromiejskiej rozbłysną gwiazdy, „nowosci.com.pl” [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Koncerty Rynek Staromiejski w Toruniu | koncerty, bilety, koncertomania.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Bogusław Mansfeld, Kazimierz Wajda, Teatr w Toruniu, 1978.
- ↑ Studio 2.03, Teatr Baj Pomorski w Toruniu zaprasza na spektakle dla dzieci i dorosłych, bajpomorski.art.pl [dostęp 2017-01-16] (pol.).
- ↑ Strona Muzeum Okręgowego – Historia. muzeum.torun.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-04)]..
- ↑ W Toruniu otwarto muzeum piernika, onet.pl, 19 czerwca 2015 [dostęp 2015-06-20] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-20] (pol.).
- ↑ Muzeum Etnograficzne, etnomuzeum.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ JW Web Development, Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń, turystyka.torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu [dostęp 2017-01-14] (pol.).
- ↑ Żywe Muzeum Piernika, muzeumpiernika.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, muzeum.umk.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ http://www.csaiu.torun.pl/muzeum.aspx [dostęp 2017-01-14]
- ↑ Muzeum Przyrodnicze Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UMK w Toruniu, mp.umk.pl [dostęp 2017-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-16].
- ↑ Szkolne Muzeum Motoryzacji – Zespół Szkół Samochodowych w Toruniu, „Zespół Szkół Samochodowych w Toruniu” [dostęp 2017-01-14].
- ↑ MUZEUM FORTYFIKACJI PANCERNEJ TWIERDZY TORUŃ – BATERIA AB IV, torun.fortyfikacje.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Fort IV Toruń, Fort IV Toruń [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Twoje-Miasto Sp., Muzeum diecezjalne, diecezja-torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Muzeum Sportu Żużlowego | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-06-27] (pol.).
- ↑ Szymon Spandowski, Toruń. Muzeum Twierdzy Toruń ma powstać w forcie obok dworca autobusowego, „nowosci.com.pl” [dostęp 2017-01-05].
- ↑ Ruszają roboty budowlane w Muzeum Twierdzy Toruń | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2018-05-29] (pol.).
- ↑ Fort świętego Jakuba bazą generał „Zo"?! - nowosci.com.pl, nowosci.com.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
- ↑ a b Galerie w Toruniu.
- ↑ Galeria i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka, GiOPTD [zarchiwizowane z adresu 2009-05-18].
- ↑ Paweł Rekowski, Galeria Rusz :: news, galeriarusz.art.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Galeria Na Piętrze – ZPAP Toruń: cennik, bilety, godziny otwarcia, Nocowanie.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Dom Muz - kultura i wydarzenia kulturalne, dommuz.pl [dostęp 2020-10-01] (pol.).
- ↑ Galeria Forum UMK, galeria-forum.umk.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ W Toruniu powstała nowa galeria. Nazywa się Miłość. torun.wyborcza.pl. [dostęp 2014-09-26]. (pol.).
- ↑ Mała Galeria Fotografii, ZPAF Okręg Kujawsko-Pomorski [dostęp 2017-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-16].
- ↑ strona oddziału. zpaf-okp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-16)]..
- ↑ strona oddziału.
- ↑ Okręg Toruński, ZPFP [zarchiwizowane z adresu 2015-01-04].
- ↑ strona oddziału. zasp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-16)]..
- ↑ Znika Kinoteatr Grunwald – RMF FM.
- ↑ Kino Orzeł, Tu było kino [zarchiwizowane z adresu 2009-01-15].
- ↑ Co po Naszym Kinie?, Nowości – Dziennik Toruński.
- ↑ Kina | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Kino Centrum – Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, „Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu”, 6 lipca 2015 [dostęp 2017-01-14] (pol.).
- ↑ Nowe kino w toruńskim Dworze Artusa już ruszyło. pomorska.pl. [dostęp 2014-05-05]. (pol.).
- ↑ Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy, Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy [dostęp 2015-12-04] (pol.).
- ↑ Strona główna « Toruńska Agenda Kulturalna, tak.torun.pl [dostęp 2017-10-12] (pol.).
- ↑ Centrum Popularyzacji Kosmosu „Planetarium – Toruń”, Centrum Popularyzacji Kosmosu [dostęp 2017-01-14].
- ↑ ORBITARIUM – wystawa – Centrum Popularyzacji Kosmosu, „Centrum Popularyzacji Kosmosu” [dostęp 2017-01-14].
- ↑ JW Web Development, Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń, turystyka.torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Dwór Artusa Toruń, Dwór Artusa Toruń [dostęp 2017-01-14] (pol.).
- ↑ odnowa, odnowa.umk.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży, mcsm.torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ AKTUALNOŚCI – ZAMEK KRZYŻACKI TORUŃ, ckzamek.torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Maciej Janowski, Ognisko Pracy Pozaszkolnej „Dom Harcerza”, domharcerza.torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Od wrześnią w Toruniu ruszą filie Domu Harcerza. pomorska.pl. [dostęp 2015-05-29]. (pol.).
- ↑ Dom Muz, dommuz.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Strona Główna – Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu, Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu [dostęp 2017-01-14] (pol.).
- ↑ Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury | www.torun.pl, torun.pl [dostęp 2017-01-14].
- ↑ Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu -, Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu [dostęp 2017-01-17] (pol.).
- ↑ strona główna – Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, bu.umk.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ JW Web Development, Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu, bptorun.edu.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Centrum Dialogu Toruń, bibdiec.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa – Strona główna, kpbc.umk.pl [dostęp 2017-01-17].
- ↑ Imprezy i festiwale, Kopernik.NET.pl [dostęp 2017-01-14] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-16].